شروط فعالیت شبکه‌های اجتماعی خارجی در ایران/ تجربه تلخ تلگرام طلایی تکرار می‌شود؟

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ شورای عالی فضای مجازی اخیرا مصوبه‌ای را درخصوص «بررسی راهکارهای افزایش میزان سهم ترافیک داخلی و مقابله با پالایش‌شکن‌ها» به تصویب رسانده که شامل سه بخش می‌شود؛ بخش اول از این مصوبه به موضوع حمایت از پیام‌رسان‌های بومی، بخش دوم دسترسی مردم به سکو‌های خارجی و آخرین بخش نیز به موضوع فیلترشکن و پالایش‌شکن مربوط می‌شود. دو بخش آخر این مصوبه در روز‌های اخیر سر و صدای زیادی در فضای مجازی به پا کرده و برداشت‌های مختلفی از آن شده است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مصوبه، بخش استفاده کاربران از سکو‌های خارجی برای دریافت خدمات است. این در حالی است که برخی از این سکو‌ها فیلتر شده‌اند و در حال حاضر کاربران برای دسترسی به آن مجبور به استفاده از فیلترشکن هستند.

بررسی شروط فعالیت شبکه‌های اجتماعی خارجی در ایران

بر اساس این مصوبه سکو‌های داخلی در صورتی می‌توانند به کاربران خود خدمات‌رسانی داشته باشند که در کشور ما دفتر داشته باشند و به نوعی تابع قوانین ما باشند. از طرفی دیگر شرکت‌ها برای اینکه بتوانند در ایران فعالیت داشته باشند باید دارای چند ویژگی نیز باشند، برای مثال به شرکت‌هایی مجوز فعالیت داده می‌شود که حکمرانی‌پذیر باشند؛ به عبارت دیگر سکوی آن‌ها به صورت اوپن سورس کدنویسی شده باشد و امکان ارائه یک API جدید در آن وجود داشته باشد. در حال حاضر این موضوع اصلی‌ترین و محبوب‌ترین شبکه اجتماعی مورد استفاده در ایران یعنی اینستاگرام را شامل نمی‌شود و به نوعی باید گفت این شبکه در مرحله اول و با قانون جدید شورا، توانایی ارائه خدمات را نخواهد داشت.

شرط دوم برای فعالیت هر سکو در ایران داشتن کاربرد بالا میان کاربران ایرانی است، این موضوع به این معناست که سکوی آن‌ها دارای حداکثر قابلیت‌هایی باشد که کاربران ایرانی به دنبال آن هستند و در سکو‌های داخلی آن‌ها را پیدا نمی‌کنند. در حال حاضر روبیکا خدماتی را که در اینستاگرام به کاربران ارائه می‌شود، در قالب یک بخش جدید به شبکه اجتماعی خود اضافه کرده و به این ترتیب عملا اینستاگرام حتی اگر قصد ورود به ایران و عبور کردن از شرط اول را داشته باشد، باز هم به بن‌بست خواهد خورد چرا که معادل داخلی آن در کشور وجود دارد.

شرط سوم برای مجوز فعالیت یک سکو داخلی در ایران ضربه نزدن به سکو‌های داخلی ایران است به این معنا که حضور آن‌ها در ایران باعث حذف یا از محبوبیت خارج شدن نمونه ایرانی نشود و عملا این موضوع نشان می‌دهد حضور یک شبکه خارجی در ایران غیرممکن است؛ چرا که بخشی از کاربران ایرانی ترجیح می‌دهد از نمونه خارجی یک شبکه استفاده کنند و دلیل آن هم باور غلط بالاتر بودن امنیت این شبکه‌ها نسبت به شبکه‌های داخلی است. این در حالی است که در تمام دنیا شبکه‌های اجتماعی ملزم به ذخیره اطلاعات کاربران در کشور خودشان هستند و هیچ اطلاعاتی از کاربران نباید از کشور کاربر یک شبکه اجتماعی در کشور دیگری ذخیره شود.

سرنوشت پوسته‌ای پیام‌رسان‌های خارجی/ تجربه تلخ تلگرام طلایی تکرار می‌شود؟

یکی دیگر از بند‌های این مصوبه اعلام می‌کند بستر‌هایی که برای مردم پرکاربرد هستند می‌توانند در قالب پوسته و در چارچوب قوانین فضای مجازی ایران در کشور ما فعالیت داشته باشند. استفاده از پوسته همان روشی است که در ابتدای فیلترینگ تلگرام، برخی از افراد دست به توسعه آن زدند و مواردی نظیر تلگرام طلایی یا موبوگرام را راه‌اندازی کردند.

پوسته به‌عنوان واسطه‌ای بین نرم‌افزار اصلی و کاربر عمل خواهد کرد و اطلاعات کاربر را به سرور اصلی منتقل می‌کند. اما تجربه استفاده از این پوسته‌ها برای کاربران بسیار ناخوشایند بوده است چرا که در بسیاری از موارد پوسته‌ها به صورت خودکار برای مخاطبان افراد پیغام تبلیغاتی ارسال می‌کردند و‌لی در بیوگرافی افراد موارد تبلیغی استفاده می‌شد. جدا از این تلگرام نیز به صورت رسمی اعلام کرده بود که این پوسته‌ها هرگز متعلق به تلگرام نیستند و کاربران باید از نسخه اصلی برای دسترسی به تلگرام استفاده کنند.

از طرفی هم راه‌اندازی یک پوسته رسمی و باکیفیت برای دسترسی کاربران ایرانی به سکو‌های خارجی تحت قوانین ایرانی امکان‌پذیر است، اما این موضوع در صورتی انجام‌شدنی خواهد بود که شرکت اصلی سازنده شبکه اجتماعی تصمیم به ورود به ایران را داشته باشد و در شرایط کنونی عملا نشدنی است. جدا از این یک شبکه مانند اینستاگرام یا توییتر که بار‌ها علیه ایران اقداماتی انجام داده هرگز زیر بار این موارد نخواهند رفت چرا که تاسیس دفتر توسط این شبکه‌ها در ایران به منزله تبعیت از قوانین ایران خواهد بود که این موضوع کاملاً مغایر با اقدامات این شبکه‌ها است.

در بخش دیگری از مصوبه نیز آمده است که سرویس‌های پر مخاطب ایرانی که دارای محتوای مفید زیاد نظیر یوتیوب هستند نیز می‌توانند در ایران فعالیت داشته باشند، اما زیر نظر نهاده مربوطه که در نهاد اصلی قانونگذاری برای یک سرویس vod ساترا مطرح شده است. اما نباید فراموش کرد مالکیت این سرویس در اختیار گوگل است و گوگل بار‌ها علیه کاربران ایرانی تحریم وضع کرده است.

فراهم‌سازی دسترسی مردم به سکو‌های خارجی با سازوکاری جدید

بند آخر مصوبه نیز به ممنوعیت استفاده از فیلترشکن‌ها و پالایش‌شکن‌ها مربوط می‌شود که طبق اعلام سید محمد امین آقامیری، دبیر شورای عالی فضای مجازی این بند از مصوبه به کاربران عمومی اینترنت مربوط نمی‌شود و مخاطب آن دستگاه‌ها و تنظیم گران بوده و آن‌ها را موظف به فراهم سازی دسترسی مردم به سکو‌های پر مخاطب خارجی با سازوکاری جدید می‌کند.

با این حال شورای عالی فضای مجازی اعلام کرده است که مصوبه این شورا در قالب یک بسته اجرایی بوده و هیچ کدام از بند‌های مصوبه به صورت مجزا اجرایی نخواهد شد.