مترجمان، سوارکاران توسَن ترجمه/ هوش مصنوعی به‌تاخت می‌رود
استفاده از هوش مصنوعی با ریسک‌های مختلفی همراه است و برخی از کارشناسان حوزه ادبیات بعید می‌دانند که این نرم‌افزار‌ها بتوانند در حوزه ادبی نیز کاربرد داشته باشند.
خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ تاریخ پر از اشتباهات کوچکی است که پیامد‌های بزرگی داشته و حوزه ارتباطات نیز از چنین گزندی در امان نبوده است. داستان معروفی در میان زبان‌شناسان وجود دارد که نشان می‌دهد چگونه ترجمه نامناسب یک کلمه ژاپنی به پرتاب اولین بمب اتمی جهان در هیروشیما منجر شد. در ژوئیه ۱۹۴۵، در جریان نشستی در شهر پوتسدام آلمان، رهبران متفقین شرایط تسلیم ژاپن را مطرح کردند و منتظر پاسخ ماندند. این شرایط شامل هشداری بود مبنی بر اینکه پاسخ منفی منجر به «تخریب فوری و کامل» می‌شود.
رهبران متفقین امیدوار بودند که ژاپن با تسلیم بی‌قید‌وشرط برای جلوگیری از ویرانی بیشتر موافقت کند. سپس کانتارو سوزوکی، نخست‌وزیر وقت ژاپن در یک نشست خبری در پاسخ به سوال خبرنگاران که نظر او را در این خصوص پرسیدند به جای اظهار نظر از کلمه «Mokusatsu» استفاده کرد که در ژاپنی به معنای «سکوت» است، چون این کلمه معانی مختلفی داشت خبرگزاری‌های بین‌المللی به اشتباه آن را اینگونه تعبیر کردند که دولت ژاپن این اولتیماتوم را «شایسته اظهار نظر» نمی‌داند.
این کلمه و ترجمه اشتباه آن خشم مقامات آمریکایی را برانگیخت و آن را نشانه‌ای از روحیه خشک و متعصب ژاپنی دانستند که در نهایت منجر به تصمیم آمریکایی‌ها برای پرتاب بمب اتمی و در نتیجه ویرانی هیروشیما شد. شاید به سختی بتوان مثال دیگری یافت که نتیجه ویرانگر ترجمه اشتباه در این ابعاد بزرگ با تلفات عظیم انسانی را نشان دهد.
مترجمان، توسَن‌های عرصه روشنگری
الکساندر پوشکین، شاعر روسی و بنیان‌گذار ادبیات روسی مدرن در حاشیۀ یکی از دست‌نوشته‌های خود آورده است: مترجمان، توسَن‌های عرصه روشنگری هستند. دو قرن بعد، استیون وِبِر، دانشمند علوم سیاسی دانشگاه برکلی کالیفرنیا، ترجمه را با حملونقل مقایسه می‌کند: مترجم‌ها دانش و ایده‌ها را جابه‌جا می‌کنند؛ البته همان طور که با سرعت گرفتن کار‌ها در جهان، اسب‌ها جای خود را به وسایل حملونقل مکانیکی دادند، ارتباطات چندزبانه نیز تسریع شده است و اکنون با پیشرفت الگوریتم‌های ترجمه در ابزار‌های هوش مصنوعی، ترجمه می‌تواند سریع‌تر از همیشه انجام شود. این ابزار‌ها به ما کمک می‌کنند تا شکاف زبانی را پر کنیم و دانش و ایده را سریع‌تر و کارآمدتر تبادل کنیم.
سرعت هوش مصنوعی و قوانین جدید
اما سریع‌تر همیشه به معنای بهتر نیست، استفاده از هوش مصنوعی با ریسک‌های مختلفی همره است و برخی از کارشناسان حوزه ادبیات بعید می‌دانند که این نرم‌افزار‌ها بتوانند در حوزه ادبی نیز کاربرد داشته باشند. در هفته گذشته پارلمان اروپا قانون هوش مصنوعی را تصویب کرد که اولین قانون جامع هوش مصنوعی در جهان است و از توسعه‌دهندگان این فناوری می‌خواهد که در مورد داده‌های مورد استفاده برای آموزش مدل‌های خود شفاف باشند و قوانین حق نشر در اتحادیه اروپا را رعایت کنند. این در حالی است که در بریتانیا نیز لایحه هوش مصنوعی هفته آینده در پارلمان این کشور برای بار دوم مورد بررسی قرار خواهد گرفت. مترجمان ادبی نیز مانند سایر هنرمندان، کارزاری به راه انداخته‌اند تا حیات شغلی خود را حفظ کنند.
مرز جدید هوش مصنوعی در ترجمه
از زمان به‌کارگیری شبکه‌های عصبی در سال ۲۰۱۵، الگوریتم‌های ترجمه بهبود چشمگیری داشته‌اند و حتی ناشران دانشگاهی نیز از سال ۲۰۱۸ از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، فناوری یادگیری عمیق نیز در این پیشرفت بسیار مؤثر بوده است و حال، مرز بعدیِ پیشروی در این فناوری، ترجمه ادبی است.
ترجمه ادبی شکلی از هنر است که همیشه مترجم را با انتخاب‌های بی‌شماری روبه‌رو می‌کند: این کلمه یا آن یکی؟ وفاداری به متن اصلی یا ترجمه آزاد؟ فرهنگ لغت کاغذی یا آنلاین؟ و حالا ظهور هوش مصنوعی، این انتخاب‌ها را پیچیده‌تر کرده است: آیا بهتر است یک متن از ابتدا به دست انسان ترجمه شود یا توسط نرم‌افزار هوش مصنوعی؟
هوش مصنوعی در صنعت نشر
هجوم ترجمه‌های غیر قانونی آثار و کتاب‌ها در اینترنت که کیفیت پایینی دارند و گاهی از نظر معنایی غیرقابل درک هستند نشان می‌دهد که در حال حاضر نمی‌توان این فرآیند را به طور کامل به رایانه‌ها واگذار کرد. با این وجود، بسیاری از ناشران مدت‌هاست برای ترجمه کتاب به سراغ هوش مصنوعی رفته‌اند.
تهدید ترجمه‌های ماشینی که به دغدغه‌ای جدی برای مترجمان تبدیل شده است. شورای اتحادیه‌های مترجمان ادبی اروپا در نظرسنجی اخیر خود توصیه می‌کند که متخصصان از ویرایش متون تولید‌شده توسط هوش مصنوعی خودداری کنند یا برای چنین کار‌هایی دستمزد ترجمه کامل دریافت کنند. وقتی حرف از کیفیت به میان می‌آید، حتی برخی از طرفداران هوش مصنوعی معتقدند که شاید این نرم‌افزار برای راه‌اندازی یک دیگ بخار خوب باشد، اما برای ترجمه یا نگارش مجموعه شعر نه!
کریستوفر لیند، مدیر عامل نشر سوئدی لیند اند کو (Lind & Co)، می‌گوید: شرکت او فقط برای ژانر‌های جنایی و عاشقانه از ترجمه ماشینی استفاده می‌کند. استفاده از هوش مصنوعی همچنین صرفه اقتصادی دارد، ولی ناشرانی، چون اِوا فِری، ناشر نشریه «یوروپا ادیشِنز یوکی» در این خصوص می‌گوید: «انتخاب اخلاقی این است که حتی وقتی استفاده از نرم‌افزار مقرون‌به‌صرفه است، استخدام یک انسان در اولویت باشد.»
ابزار‌های ترجمه، صدای اقلیت‌های زبانی
از طرفی، گاهی اوقات استفاده از هوش مصنوعی برای ترجمه زبان‌هایی که مترجمی برای آنها وجود ندارد یا دسترسی به آنها ممکن نیست می‌تواند گزینه خوبی باشد، ولی مشکل این است که در چنین مواردی داده کافی برای ارائه به ابزار‌های هوش مصنوعی وجود ندارد. پژوهشگران دانشگاه ماساچوست در حال توسعه مدلی برای رفع این مشکل هستند و شعار آنها این است که این مدل به مترجمان کمک می‌کند صدای اقلیت‌های زبانی را به گوش دیگران برسانند.
تیم گاتریج که متون ادبی و غیرادبی را از اسپانیایی ترجمه می‌کند، معتقد است که در هر دو مورد، استفاده از ترجمه به کمک رایانه می‌تواند یک «تصمیم منطقی» باشد و ابزار‌های هوش مصنوعی می‌توانند به ما حق انتخاب و کنترل بیشتری بر نتایج بدهند. ادوین فرانک، مدیر تحریریه نیویورک ریویو بوکز نیز می‌گوید پیشرفت سریع هوش مصنوعی در ترجمه و نگارش «کاملاً اجتناب ناپذیر» است ولی در عین حال کار مترجمان انسانی نیز «مهم» است. او می‌افزاید: «من هیچ مخالفت جدی با استفاده از [چنین]ابزار‌هایی ندارم، از نظر من مانند استفاده از پیچ‌گوشتی است.»
هنگام ترجمه، به تمام ابزار‌های موجود و قابل دسترسی نیاز داریم. ارجاع به متون ایجادشده توسط انسان و پردازش‌شده توسط ماشین می‌تواند راه جدیدی در ترجمه باشد. هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری در نظر گرفته شود که به ما امکان می‌دهد در گستره‌های چند زبانۀ دانش حرکت کنیم.
انتهای پیام/
با استفاده مجدد از زبالههای زیستی:
