آن سوی خط تماس؛ از انهدام زیرساخت اینترنت غزه چه می‌دانیم؟

خبرگزاری علم و فناوری آنا، حدود چهار هفته از جنگ اسرائیل و حماس می‌گذرد و می‌توان گفت که در این مدت دسترسی غزه به اینترنت قطع بوده است. کابل‌ها، دکل‌های سلولی و زیرساخت‌هایی که وجودشان برای آنلاین (برخط) نگه‌داشتن مردم این باریکه ضروری است، در حملات موشکی رژیم صهیونیستی آسیب‌دیده یا به کلی تخریب شده اند. در بمباران مخوف شب بیست و دوم جنگ هم که اسرائیل اینترنت و مراکز مخابراتی غزه را از کار انداخت، بخش دیگری از آخرین حلقه‌های اتصال غزه با دنیای خارج از میان رفت حال آنکه در شب بیست و ششم جنگ هم بار دیگر شاهد مسدود شدن کلیه خطوط ارتباط مخابراتی و اینترنتی در جنوب غزه بودیم.

چشمان خود را ببندید و تصور کنید در هاله‌ای از غبار به جا مانده از بمباران خانه همسایه‌تان ایستاده‌اید. هیچ راهی برای خبر گرفتن از دوستان و خویشاوندانتان ندارید و نمی‌دانید که آیا عزیزانتان زنده هستند یا خیر. در آن سوی حصار‌های جایی که وطن می‌نامید اقوامی دارید که برای شنیدن کوچکترین خبری از شما بی‌قرارند. منتظر آمبولانس ایستاده‌اید، اما امدادرسان‌ها نه دارو دارند و نه راهی برای ارتباط با دنیای خارج که دارو و اقلام بهداشتی طلب کنند. این وضعیت این روز‌های غزه است- تمثیلی از جهنم واقعی روی زمین.

تخریب خطوط تماس

در سراسر جهان، شبکه‌های اینترنت و تلکام- که به طور معمول دسترسی کاربران را به ابزار‌های ویدئوکال، بانکداری اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی بی‌شمار میسر می‌کند- شامل ترکیبی سردرگم‌کننده و پیچیده از سخت‌افزار و نرم‌افزار است. شبکه‌های درهم‌تنیده، ادغام‌سازی مراکز داده، سرورها، سوئیچ‌ها و توده‌های سیم و کابل به یکدیگر متصل می‌شوند و داده‌ها را به اقصی نقاط دنیا مخابره می‌کنند.

دسترسی محلی به اینترنت به واسطه ترکیبی از شرکت‌ها میسر می‌شود که اسناد و اطلاعات مربوط به زیرساخت‌هایشان چندان شفاف نیست و همین مسئله رصد وضعیت کلی سیستم را دشوار می‌کند.

به گفته کارشناسان، در غزه هم اتصالات اینترنتی که ارتباط با دنیای خارج را میسر می‌کند، به شدت وابسته به زیرساخت‌های اسرائیلی است.

به واسطه بمباران شدید غزه از سوی جنگنده‌های اسرائیلی، سامانه‌های فیزیکی که اینترنت را پشتیبانی می‌کنند، تخریب شده‌اند. به عنوان شاهدی بر این ادعا، در تاریخ ۱۰ اکتبر یعنی دو روز بعد از آغاز «طوفان الاقصی» که نقطه شروع درگیری میان حماس و اسرائیل بود، دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل اعلام کرد که جنگنده‌های اسرائیلی چندین سازه مخابراتی را هدف گرفته و تعداد دو خط از سه خط اصلی ارتباط با غزه را تخریب کرده‌اند. 

حتی قبل از قطع کامل اینترنت در شب بیست و دوم جنگ، کاربرانی که ساکن غزه بودند می‌گفتند که بارگذاری و ارسال چند تصویر ساده، یک روز زمان می‌برد و آن‌ها باید دست‌کم ۲۰ بار تلاش کنند تا یک پیام متنی به دست مخاطبشان برسد.

حتی تماس تلفنی هم کار دشواری است و یک کاربر بعد از ۷ تا ۱۰ بار تلاش نافرجام موفق به برقراری ارتباط می‌شود و آن هم در میانه کلام چند باری قطع و وصل میشود.

همانطور که پیشتر گفتیم، ارتباط با غزه بلافاصله بعد از نخستین واکنش‌های اسرائیل به عملیات حماس مختل شد و طبق برخی تجزیه و تحلیل‌ها، ۱۱ شبکه فلسطینی که همزمان در کرانه باختری و غزه فعال بودند، از همان روز ۷ اکتبر درگیر اختلال شدند. هشت شبکه هم از تاریخ ۲۳ اکتبر دیگر در اینترنت جهانی قابل رؤیت نبودند و از روز ۲۷ اکتبر (یعنی ۲۰ روز بعد از آغاز جنگ) فقط ۱۵ درصد از اتصال معمول اینترنت برقرار بود و در شب بیست و دوم هم که اسرائیل در سانسور خبری ناشی از مسدود شدن کلیه راه‌های ارتباط سایبری و مخابراتی، بمباران غزه را به اوج رساند، این رقم به ۷ درصد کاهش یافت. 

 ارتباط از دست‌رفته

در سال‌های اخیر، اعمال کنترل بر اینترنت به یکی از گزینه‌های دولت‌ها برای مهار جریان‌های اجتماعی ناخواسته تبدیل شده است. به عبارت دیگر، در زمان بروز درگیری، هدف گرفتن شبکه‌های ارتباطی امر متداولی است. حتی حماس هم در حمله روز ۷ اکتبر به مواضع دشمن صهیونیست، تجهیزات ارتباطی پست‌های بازرسی اسرائیل را در امتداد نوار غزه هدف حمله پهپادی قرار داد.

اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) که وابسته به سازمان ملل است، می‌گوید که تضمین دسترسی به سرویس‌های ارتباطی دوربُرد (telecommunication) برای صلح و همکاری بین‌المللی ضروری است و حتی «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل هم بر حراست از زیرساخت‌های ارتباطی خاورمیانه تأکید کرده است.

به گفته «هانا کریتم» (Hanna Kreitem) مشاور ارشد در حوزه توسعه و فناوری اینترنت خاورمیانه و شمال آفریقا، شرکت‌های فلسطینی به شدت به شرکت‌های اینترنتی اسرائیل وابسته هستند و هیچ گونه کنترلی بر زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) ندارند.

در نوار غزه، شبکه‌های تلفن همراه مبتنی بر فناوری «توجی» ۲G هستند و سرعت اینترنت همراه هم آن طور که از روایت‌ها برمی‌آید، ۷.۱۸ کیلوبایت بر ثانیه است. در مقام مقایسه، طبق داده‌های تحلیلی شرکت استاتیستا (Statista) میانگین سرعت تلفن همراه در آمریکا در سال ۲۰۲۲، ۲۴ مگابایت بر ثانیه بوده است.

در زمان جنگ و در میانه بحران، اینترنت به یک ابزار حیاتی تبدیل می‌شود و قطع اتصال تبعات وحشتناکی در پی خواهد داشت.

به گفته دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل، اخلال یا قطع اینترنت تلفن‌های همراه، بیش از همه بر فعالیت تیم‌های امداد و نجات تأثیر داشته است حال آنکه قطع ارتباط مانع از ثبت وقایع میدانی می‌شود و این دقیقاً همان چیزی است که اسرائیل به دنبالش است.

از آن گذشته، کسی نمی‌داند آیا آن‌هایی که روی شبکه‌های اینترنت غزه کار می‌کنند، همچنان زنده هستند یا به جمع قربانیان حملات هوایی اسرائیل پیوسته‌اند. اپراتور‌های شبکه هم بخشی از جهان محصور در نوار غزه هستند و جایی برای فرار ندارند.