منتظرقائم : سازمان‌های رسانه‌ای ایران تحت سلطه ادبیات مدیریت و غلبه سیاست هستند

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دکتر مهدی منتظرقائم استاد دانشگاه تهران در این مراسم ضمن قدردانی و ابراز امیدواری برای فعالیت مناسب و خوب این دانشکده گفت: ما در مورد علوم ارتباطی در ایران دچار توهم هستیم و آنچه به عنوان علوم ارتباطی در جهان مطرح است با نامی که ما در ایران به آن علوم ارتباطی می‌گوییم متفاوت است. حتی اگر بخواهیم این واژه را در اینترنت سرچ کنیم به شکل بین‌المللی چیزی پیدا نمی‌کنیم.

او ادامه داد: این موضوع قبل از انقلاب مطرح شده بود. با ورود روزنامه‌نگاری و اندیشه امریکایی در دنیا ارتباطات مطرح شد، اما از زاویه دید ادبیات جهانی چیزی به نام علوم ارتباطی وجود ندارد. بنابراین همه دانشگاه‌ها، تخصص‌ها، عرصه‌ها و نظام نظارت و ارزشیابی در ایران دچار آشفتگی است.

منتظرقائم با اشاره به تاریخ علم ارتباطات افزود: از اواسط قرن 20 علم ارتباطات در آمریکا ظهور کرد، البته روزنامه‌نگاری از حدود 110 سال پیش وجود داشته است. زیربنای روزنامه‌نگاری زبان و ادبیات است که از دل آن هنر و عملیات روزنامه‌نگاری بروز پیدا می‌کند. روابط عمومی و روزنامه‌نگاری سال‌های سال است که به عنوان رشته تدریس می‌شود، اما در خلال دو جنگ جهانی در نظام آمریکایی communication به وجود می‌آید. همچنین معرفت‌شناسی آمریکایی زیربنای شکل‌گیری علم ارتباطات و ارتباط جمعی را تشکیل داد.

وی ادامه داد: اندیشه علم ارتباطات آمریکایی برگرفته از ادبیات فردگرایی است، اما اروپا بعد از جنگ جهانی دوم و در دهه 60 زمانی که می‌خواست ضایعات جنگ را جبران کند، جریان چپ نو را ایجاد کرد که برخی از آنها دانشمندان آلمانی بودند. بعد از آن جامعه‌شناسی و اقتصاد اروپایی در مقابل معرفت‌شناسی و فردگرایی آمریکایی ایستاد.

استاد دانشگاه تهران گفت: اندیشه اروپایی علوم جدیدی را در همان دهه 60 و بر ضدگذاره‌های روانشناسی و معرفت‌شناسی آمریکایی ایجاد کرد که علوم ارتباطات اروپایی بود. سال 1963 در انگلستان مرکز مطالعات رسانه‌ای و یکسال بعد مرکز مطالعات ارتباطات و در همان سال فرهنگ معاصر بیرمنگام ایجاد شد که اندیشه اروپایی را جایگزین اندیشه آمریکایی در حوزه ارتباطات، مطالعات و تحقیقات ارتباطات می‌کرد.

او افزود: اگر خط سیر تاریخی مربوط به حیطه ارتباطات را درست طی نکنیم، توانایی درک درست تکنولوژی و ارتباطات دیجیتال را نخواهیم داشت. باید با نگاه کل‌گرایانه و با توجه به سیر تاریخی به درک ارتباطات امروز برسیم. ما در ایران متاسفانه در برخی موارد بسیار جلو و در برخی موارد بسیار عقب می‌رویم، یعنی نه شرقی هستیم و نه غربی و نمی‌دانیم میان این دو کدام را انتخاب کنیم.

منتظرقائم ادامه داد: ما باید ارتباطات را به عنوان یک پدیده چندوجهی نگاه کنیم و با تحلیل رسانه‌های جدید به مرحله فهم رسانه‌ای برسیم. متاسفانه در ایران از مرحله فهم رسانه‌ای عبور نکردیم و آن چیزی که تحت عنوان مدیریت رسانه آموزش داده می‌شود بیشتر برمبنای علوم مدیریتی تاکید دارد تا علم رسانه‌ که می‌بینیم در حوزه مطالعات سازمان‌های رسانه‌ای همین نگرش مدیریتی چه مشکلاتی ایجاد کرده است.

عضو هیات‌ علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه رسانه‌ها نیاز به تحلیل محتوا دارند، گفت: برای تحلیل محتوا رسانه‌ها نیاز به مجموعه ادبیات نظری و روش‌شناختی داریم که در ترکیب با هم لایه‌های مختلف را درک کنیم تا بتوانیم به نقد، تفسیر و درک مخاطب از آن برسیم و در نهایت خروجی آن بتواند عوامل تولید را کمک کند. به طور مثال سینماگران ما ارتباطات بلد نیستند و همین مساله باعث می‌شود که در حیطه‌های مختلف به سمت فاجعه برویم.

او افزود: فقدان و نقصان مطالعه رسانه‌ای و جزیره‌ای عمل کردن رشته‌های مختلف باعث عدم هم‌افزایی می‌شود و آنچه مشاهده می‌کنیم رسانه‌ها در حوزه آموزشی، پژوهشی، نظریه‌پردازی به شکل تاریخی هیچ کاری نکرده‌اند و سازمان‌ها تحت سلطه ادبیات مدیریت و غلبه سیاست هستند که در نهایت هدف نهایی معطوف به ایدئولوژی و هژمونی می‌شود.

منتظرقائم گفت: محتوا رو به گسترش است اما مدگرایی در آن غلبه دارد و تمام اشکالات ذکرشده نیز به حوزه مخاطب هم معطوف می‌شود. مخاطب هم عمق ندارد و در نهایت در این وضعیت مطالعات رسانه‌ نمی‌تواند به جایگاه خودش برسد، بنابراین باید تلاش کنیم به زبان مشترک برای درک رسانه‌های خود برسیم.

در این سمینار دکتر رضائیان پنل تخصصی مطالعات رسانه را ارائه داد و همچنین دکتر دادگران نیز سخنرانی درباره تاریخ شکل‌گیری علوم رسانه انجام داد.

این سمینار امروز و فردا در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده مطالعات رسانه و ارتباطات برگزار می‌شود.