رویکرد ایران در علم و فناوری، توسعه پایدار با نگاهی آینده‌نگر به انسان و محیط زیست

به گزارش گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در در اجلاس وزرای علوم و فناوری بیست و ششمین کنفرانس کمیسیون علم و فناوری «آنکتاد» در مقر سازمان ملل متحد در ژنو، درباره نقش علم، فناوری و نوآوری در تسریع بازیابی و جبران همه گیری کرونا اظهار کرد: از تعامل و تبادل علم و فناوری با تمام کشور‌های علاقه‌مند استقبال می‌کنیم و دیپلماسی علمی را یکی از ابزار‌های کلیدی همکاری‌های بین‌المللی می‌دانیم.

وی با ارائه گزارشی در خصوص وضعیت علم و فناوری ایران گفت: ایران از زمان‌های قدیم به دلیل سهم چشمگیر درعلم و فناوری شهرت داشته است. با این حال، کشور ما در طول قرون گذشته، وقفه‌ی نسبتا طولانی را تجربه کرده است. خوشبختانه پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ توجه زیادی به هموار کردن مسیر از طریق سرمایه‌گذاری زیاد در حوزه‌های علم، فناوری و نوآوری در ایران صورت گرفت.

وی افزود: اکنون ایران بیش از ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار دانشجو دارد که از این تعداد حدود ۵۰ درصد دختر و بیش از ۷۵۰ هزار دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی فعال هستند. تقریباً ۳۰ درصد از اعضای هیئت علمی ما دانش پژوهان زن هستند.

** حمایت از نوآوری و فناوری

صالحی ادامه داد: در دو دهه اخیر دولت ایران سیاست‌ها و برنامه‌های مختلفی را برای حمایت از نوآوری و ایجاد یک محیط فناورانه، طراحی و اجرا کرده است. اکنون بیش از ۷ هزار شرکت دانش‌بنیان در زمینه فناوری‌های پیشرفته مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، علوم شناختی و فناوری اطلاعات و ارتباطات فعال هستند. علاوه بر این، ۵۸ پارک علم و فناوری، ۲۴۰ مرکز رشد، ۶۱ صندوق علم و فناوری به علاوه‌ی ۵۵ شتاب دهنده تخصصی، بخشی از دستاورد بزرگ کشور ما درحوزه‌ی سیاست‌های علم و فناوری است. علاوه بر این، استارت‌آپ‌های نوآور متعددی وجود دارند که در این محیط فناورانه در حال رشد و توسعه هستند.

وی افزود: ایران از نظر انتشارات علمی در رتبه جهانی، پیشرفت‌های چشمگیری داشته و رتبه اول در غرب آسیا و رتبه‌ی پانزدهم در جهان را به خود اختصاص داده است. نقش زنان و دختران تحصیلکرده ما در این رشد انکارناپذیر است.

**موفقیت‌های علمی در مقابله با کرونا

معاون وزیر علوم اظهار کرد: ‌به‌رغم تحریم‌های شدیدی که علیه ایران اعمال شد، ایران یکی از معدود کشور‌هایی بود که توانست برای تامین بخشی از نیاز‌های ملی خود انواع واکسن‌های کرونا را تولید کند. در این مدت چند پروژه توسعه وتولید واکسن با استفاده از بستر‌های تکنولوژیکی مختلف در ایران انجام شد. این واکسن‌ها بر اساس ویروس غیرفعال، پروتئین‌های نوترکیب، ناقل‌های ویروسی و فناوری‌های اِم آر اِن اِی بودند. اگرچه برخی از این واکسن‌های توسعه‌یافته‌ی داخلی، در طول همه‌گیری مورد استفاده عمومی قرار نگرفتند، اما مطمئناً راه را برای بهره‌برداری از بستر‌هایی با کاربرد‌های دیگر، مانند ایمونوتراپی سرطان و ژن‌درمانی، هموار کردند.

وی تاکید کرد: چنین تلاشی به مشارکت‌های میان بخشی جدید نیاز داشت، که منجر به ظهور زیست بوم دارویی جدید، شامل شرکای مالی، و همکاری‌های موثر در بخش‌های نظارتی، تحقیق و توسعه و تولید شد. این زیست بوم، پس از بلوغ، ابزاری ارزشمند برای پیشرفت‌های پزشکی در آینده، از جمله واکنش‌های سریع به همه‌گیری‌های احتمالی آینده خواهد بود.

معاون پژوهشی وزیر علوم ادامه داد: ایران نه تنها تجهیزات مورد نیاز مانند دستگاه‌های ونتیلاتور، اکسیژن‌ساز، سی تی اسکن و ... را ساخت، بلکه آن‌ها را به بسیاری از کشور‌های دیگر نیز صادر نمود. علیرغم مشکلات ذکر شده، ما با کمک زیرساخت‌های قدرتمند خود که برای چنین شرایطی فراهم شده بود، هرگز فعالیت‌های تحقیقاتی، فناوری و آموزشی خود را در طول همه گیری متوقف نکردیم.

صالحی تاکید کرد: ایران در شیوع اخیر ویروس کرونا کمترین تعداد تلفات را داشته است و تعداد زیادی از روزها، مرگ و میر، صفر بوده و همچنین کمترین تعداد مبتلایان را به جا گذاشته است.

** آموزش الکترونیکی

استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: در حالی که این بیماری همه گیر موانع زیادی را برای جامعه ایران ایجاد کرد، اما به رشد ما در زمینه‌های مختلف از جمله آموزش الکترونیکی کمک کرد. به نظر می‌رسد که با توجه به اهمیت یادگیری از راه دور مبتنی بر بستر‌های الکترونیکی، ما وارد مرحله کاملاً جدیدی از آموزش شده‌ایم. بنابراین، اگرچه همه گیری این بیماری تقریباً رو به پایان است، انتظار داریم به این نوع آموزش به عنوان مکمل روش‌های سنتی توجه بیشتری شود. در نتیجه، راهبرد‌های زیر توسط سیستم آموزشی ایران به کار گرفته شده است:

• توسعه روش‌های آموزشی ترکیبی و استفاده از متاورس به جای جداسازی کامل یادگیری مجازی از کلاس‌های حضوری

• بهبود زیرساخت‌های آزمایشگاهی مجازی و از راه دور

• توسعه‌ی شبیه ساز‌های الکترونیکی با هدف تجربه واقعی فضای کارگاهی

• در نظر گرفتن جدی آموزش از راه دور از طریق تخصیص بودجه معین به علاوه طراحی زیرساخت‌های قانونی و اداری و تکنولوژیکی مورد نیاز برای پشتیبانی رسمی از آموزش الکترونیکی در دانشگاه‌ها

** ایجاد سیستم آموزش ترکیبی

معاون پژوهشی وزیر علوم گفت: در دوران پساکرونا، تمرکز ما بر تبدیل سیستم آموزشی سنتی به ترکیبی معطوف خواهد بود. هدف از ایجاد سیستم یادگیری ترکیبی، افزایش کیفیت آموزش و مشارکت فعال دانشجویان است.

وی تاکید کرد: برای رفع چالش‌های برجای مانده از فناوری مبتنی بر وبینار، ارتقای آموزش تعاملی و تجهیز کلاس‌ها به فناوری‌های جدید ضروری است. با توجه به پیشرفت‌های گذشته و درس‌های آموخته شده، سرمایه گذاری در این زمینه تقویت شده است.

**نقش علم در دیپلماسی

صالحی در ادامه گفت: قویاً معتقدیم که تولید دانش، رفاه اجتماعی مردم را به شدت بهبود خواهد بخشید. از این رو، دانشمندان نباید محدود به مرز‌های جغرافیایی گردند، بلکه باید متعلق به همه بشریت باشند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران معتقد است از مرز‌هایی که دانش پژوهان و دانشمندان، بازرگانان و گردشگران عبور میکنند، سربازان و نیرو‌های نظامی عبور نخواهند کرد؛ بنابراین دیپلماسی علمی قطعاً قطعه گمشده دیپلماسی‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی است.

وی تاکید کرد: تولید و مصرف دانش، ستون فقرات منافع مشترک و وحدت انسان‌ها است. بر این اساس منافع همه بشریت از طریق تولید علم و فناوری تامین می‌شود و همه انسانها، ذی نفعان اندوخته‌ی دانش بشری هستند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: رویکرد جمهوری اسلامی ایران در زمینه توسعه علم و فناوری، توسعه پایدار با نگاهی آینده نگر به انسان و محیط زیست است. در این راستا از تعامل و تبادل علم و فناوری با تمامی کشور‌های علاقه‌مند استقبال می‌کنیم و دیپلماسی علمی را یکی از ابزار‌های کلیدی همکاری‌های بین المللی می‌دانیم.

وی گفت: ایران آمادگی خود را برای ارتقای همکاری‌های علمی و فناوری از طریق تبادل پژوهشگران و دانشمندان، تأمین مالی مشترک و اشتراک زیرساخت‌ها و نیز برگزاری برنامه‌های تبادل فناوری بین کشور‌های علاقه‌مند اعلام می‌کند.

صالحی گفت: ما بر این باوریم که برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار به ویژه در همه سطوح و تسریع روند بازیابی و جبران همه گیری، علم و فناوری نقش مهمی ایفا می‌کند که هیچ کس نمی‌تواند از آن چشم پوشی کند. بنابراین، با در نظر گرفتن اینکه دستیابی به اهداف توسعه پایدار و جبران همه گیری، اولویت همه کشور‌ها به ویژه کشور‌های در حال توسعه و کمتر توسعه یافته است، انتقال فناوری باید در دستور کار بین المللی قرار گیرد تا کشور‌های در حال توسعه به ویژه کشور‌های کمتر توسعه یافته بتوانند با چالش‌ها مقابله کنند. کشور‌های توسعه یافته باید انعطاف بیشتری در زمینه انتقال فناوری از خود نشان دهند.

** نقش سازمان ملل در زمینه علم و فناوری

این دانشمند پراستناد یک درصد جهانی گفت: ما معتقدیم که سازمان ملل متحد می‌تواند نقش مهمی در عرصه‌های انتقال فناوری ایفا کند. در واقع، اراده سیاسی کشورها، به‌ویژه کشور‌های توسعه‌یافته، به کشور‌های در حال توسعه برای مقابله با چالش‌های پیش رو به ویژه در همه‌گیری احتمالی آینده و دستیابی به اهداف توسعه پایدار کمک می‌کند. این امر زمانی تحقق می‌یابد که تعاملات با چارچوب مناسب در یک بستر توانمند، مولد و مستعد شکل گیرد.

صالحی در پایان سخنان خود اظهار کرد: مجدداً تأکید می‌کنم علاوه بر چالش‌های پی در پی، از جمله جبران زیان‌های ناشی از همه گیری کرونا و تغییرات آب و هوایی، تحریم‌های یک جانبه که ضد منشور سازمان ملل متحد و قوانین بین‌المللی است، مانع از دستیابی کشور‌های تحریم شده به اهداف توسعه پایدار شده است. بنابراین، از کشور‌ها خواسته می‌شود که از اعلام و اعمال هرگونه تحریم یکجانبه خودداری کنند.