تأمین پایدار مواد غذایی با نانو/ از فناوری برای تجهیز صنعت کشاورزی استفاده کنیم

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، گروه صنعت ستاد ویژه توسعه فناوری نانو با هدف ایجاد محصولات و بازارهای جدید در این حوزه شکل گرفت. در این معاونت کارهای علمی و پژوهشی حوزه نانو بررسی شده و به صنعتی‌سازی شدن آنها کمک می‌شود. مسئله‌محوری و حل مسئله دو نگاه اصلی کارگروه صنعت به چالش‌های حوزه نانو است. یکی از وظایف این کارگروه شناسایی چالش‌های کلان کشور و مشکلات صنایع و حل آنها با استفاده از پتانسیل‌ گروه‌های فناور است. در ادامه گفت‌وگوی آنا با علی نجیمی، مدیر گروه صنعت ستاد نانو، را می‌خوانید:

آنا: از فناوری نانو در چه حوزه‌های دیگری استفاده می‌شود؟

نجیمی: حوزه دیگری که ستاد توسعه فناوری نانو تمرکز ویژه‌ای روی آن دارد حوزه انرژی و سوخت است که در دو بعد پیگیری می‌شود. بعد اول تأمین انرژی از سیستم‌های جدید انرژی‌های تجدیدپذیر مثل نسل سوم سلول‌های خورشیدی است. هدف ما در ستاد توسعه فناوری نسل سوم این فناوری است و اقدامات اولیه در این خصوص انجام شده است. از لحاظ دانش ساخت در این حوزه هم‌رده با کشورهای پیشرفته هستیم، وارد کردن نسل‌های اول و دوم سلول‌های خورشیدی به سرمایه‌گذاری‌های عظیمی نیاز دارد، از سوی دیگر توان رقابت با کشوری مانند چین را نداریم. بنابراین نسل سوم سلول‌های خورشیدی فرصت مناسبی برای ورود به این حوزه به شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید:

مشارکت دانش‌بنیان‌ها و صنعتی‌ها بازارهای جدید ایجاد می‌کند/ مداوای درد کشور با تبدیل ایده به محصول

محققان کشور در حال توسعه نسل جدیدی از باتری‌ها با استفاده از نانومواد هستند که کارایی آن در مقایسه با باتری‌های قبلی بسیار بالاست. این امر بُعدی در تولید انرژی‌های پایدار به شمار می‌رود. بُعد دیگر کاهش مصرف انرژی با کمک فناوری نانو است که در این حوزه به حل موضوع آلایندگی و آلودگی هوا که ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی است، پرداخته می‌شود. در این حوزه کشور چالش‌های اساسی دارد، برای مثال قطعی برق که در ابتدای تابستان به صورت سراسری در تهران تجربه کردیم یا آلودگی هوا که هر سال در آبان‌ ماه اتفاق می‌افتد و هر سال بدتر از سال گذشته می‌شود. این مشکلات نشان می‌دهد که توجه جدی به تأمین منابع انرژی پایدار و استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای حل مشکلات آلایندگی و کاهش مصرف سوخت در کشور نشده است.

حل این مشکلات از اهداف کارگروه صنعت ستاد نانو است که خوشبختانه به تکنولوژی‌های خوبی در این حوزه‌ها دست یافته‌ایم. در سال جاری اولین واحد حذف گوگرد راه‌اندازی شد که در حوزه کشتیرانی کاربرد دارد و احتمال می‌رود تا پایان سال جاری نیز به بهره‌برداری برسد. این فناوری با کمک نانوکاتالیست‌ها و نانوجاذب‌ها ساخته شده است. همچنین فناوری کاهش سطح گوگرد به حد مجاز در سوخت‌ها نیز با استفاده از فناوری‌های مشابه ساخته شده است. درواقع بخش اول کار معاونت صنعت ستاد ویژه توسعه فناوری نانو نگاه به حل مسئله و حل چالش است.
آنا: بخش دوم فعالیت‌های کارگروه صنعت شامل چه چیزهایی می‌شود؟

نجیمی: بخش دوم کار ما کمک به توسعه زیرساخت‌های لازم برای صنعتی‌سازی فناوری‌های نانویی است که از دل استارت‌آپ‌ها و ایده‌ها متولد می‌شوند. معمولاً استارت‌آپ‌هایی که از دل دانشگاه‌ها بیرون می‌آیند کوچک بوده و توانمندی مالی و ریسک‌پذیری آنها کم است با این حال ایده‌ها و فناوری‌های آنها در سطح نمونه اولیه است. حمایت‌ها و کمک‌های خاصی را برای رشد این شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها در نظر گرفته‌ایم تا تجارت آنها توسعه یابد، به بازار دسترسی پیدا کنند و به سوی صادرات حرکت کنند. زیرساخت‌هایی برای انجام فعالیت‌های این حوزه تهیه شده است، برای مثال واحدی به نام «کریدور خدمات فناوری تا بازار ایرانیان» راه‌اندازی شده که بیش از ۵۰ نوع خدمت به شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های نانو ارائه می‌دهد.

این خدمات شامل انواع مشاوره‌های حقوقی، مالیاتی، ثبت شرکت، ثبت علائم تجاری، ثبت پتنت، اخذ مجوزها و گواهینامه‌های داخلی و بین‌المللی مانند CE و ایزوها، مشاوره و انجام طراحی صنعتی برای محصول، طراحی وب‌سایت، مشاوره‌های بازاریابی و بازارسازی و مشاوره‌های صادراتی می‌شود. زیرساخت‌های فیزیکی تدارک دیده شده تا شرکت‌های کوچک بتوانند فاز نیمه‌صنعتی را در این محل بگذرانند، همچنین مجموعه‌ای از حمایت‌های مالی برای این شرکت‌های نوپا در نظر گرفته شده تا بتوانند پایلوت‌های بزرگ‌تر یا نیمه‌صنعتی‌ تاسیس کنند، حجم تولیدات را افزایش دهند و از مشتریان سفارش بگیرند. پکیج خدماتی نیز برای شرکت‌های فعال در حوزه عرضه در نظر گرفته‌ایم تا توسعه پیدا کنند.

آنا: سقف حمایت‌های مالی برای شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های نوپا چقدر است؟

نجیمی: سقف مالی وجود ندارد، طرح ارزیابی شده و متناسب با آن حمایت مالی مشخص می‌شود. البته ستاد بودجه و محدودیت‌های مالی خود را دارد با این حال متناسب با اهداف کلان ماست، وقتی یک پروژه مورد نیاز کشور باشد و ارزش افزوده بالایی داشته باشد حمایت بیشتری نسبت به طرح‌های دیگر دریافت می‌کند. با سازمان‌ها و نهادهای دیگر نیز برنامه‌هایی در این خصوص داریم، هیئت دولت نیز مصوبه‌ای برای موضوع پیشبرد فناوری نانو در صنایع به نام «سند گسترش فناوری نانو در صنایع افق ۱۴۰۴» دارد. در این مصوبه به تمام وزارتخانه‌ها مأموریت داده شده که در فرایند تجاری‌سازی و گسترش کاربرد فناوری نانو در صنایع مرتبط همکاری داشته باشند.

آنا: با وزارت جهاد کشاورزی همکاری برای استفاده از فناوری نانو در کشاورزی دارید؟

نجیمی: فعالیت‌هایی دارد انجام می‌شود اما میزان آنها از لحاظ پتانسیل فناوری نانو مطلوب نیست. بیشترین همکاری ستاد توسعه فناوری نانو با وزارت نیرو و آبفاست. پایلوت بسیاری از فناوری‌های حوزه فناوری و آب با همکاری آبفا انجام شده است. مذاکرات خوبی با وزیر جدید جهاد کشاورزی شده تا از فناوری‌های جدید نانو در حوزه کشاورزی استفاده شود، بخشی از این فناوری‌ها در حوزه آب هستند. یکی از این فناوری‌ها نانوحباب نام دارد که در کشت‌های هیدروپونیک یا کشت‌های آبی گلخانه‌ای استفاده می‌شود. این فناوری در چند گلخانه صنعتی اجرا شده که باعث افزایش ۱۷ درصدی راندمان تولید گوجه‌فرنگی شده است. این افزایش راندمان در حوزه کشاورزی بسیار تاثیرگذار به شمار می‌رود چراکه بهره‌وری آب را افزایش می‌دهد، یعنی به ازای هر متر مکعب آب مصرفی در گلخانه برای تولید گوجه‌فرنگی ۱۷ درصد بیشتر برداشت شده است.

این امر می‌تواند انقلابی در حوزه تولید محصولات گلخانه‌ای به پا کند، در حال حاضر از این فناوری برای تولید کاهو، خیار و محصولات گلخانه‌ای استفاده می‌شود. نخستین گلخانه‌های هیدروپونیک سال گذشته در کشور شروع به کار کردند و برای گسترش آنها در سایر گلخانه‌ها از جهاد کشاورزی کمک خواستیم که در حال ورود به این حوزه است. فکر می‌کنم به‌زودی گلخانه‌های بیشتری در کشور از فناوری نانوحباب استفاده کنند چراکه اقتصادی است و نیاز به سوبسید و حمایت خاصی نیز ندارد. هزینه دستگاه زیر دو سال سر به سر می‌شود؛ بنابراین از دیدگاه اقتصادی برای کشاورزها و گلخانه‌دارها گزینه مناسبی است. چنین فناوری‌هایی که نیازی به سوبسید یا حمایت و کمک بیرونی ندارد و خود محصول اقتصادی است مورد نظر ستاد نانو برای توسعه است. با کمک جهاد کشاورزی می‌توان انتشار، سرعت رشد و به‌کارگیری فناوری‌ها را افزایش داد. از همین فناوری در شیلات برای بهبود پرورش ماهی استفاده می‌شود.

آنا: باتوجه به مشکل کم‌آبی کشور، استفاده از کشاورزی هیدروپونیک درست است؟

نجیمی: در انتخاب محل گلخانه هیدروپونیک باید دقت بسیار شود. این گلخانه‌ها نباید در محلی کم‌آب یا خشک انجام شوند. به‌کارگیری این گلخانه‌ها به مطالعات بسیار نیاز دارد، از سوی دیگر جامعه به حجم بزرگی از محصولات کشاورزی نیاز دارد بنابراین استفاده از روش‌های جدید که راندمان تولید را افزایش دهد، گزینه مناسبی است. برای مثال، استان اردبیل خاک حاصلخیز و منابع آبی مناسب دارد، بنابراین مشکل کم‌آبی مناطق خشک را ندارد. با استفاده از ظرفیت چنین محل‌هایی و با استفاده از منابع آبی آنها می‌توان ضریب تولید محصولات کشاورزی را افزایش داد. بدین ترتیب اگر با استفاده از روش‌های مرسوم از هر هکتار یک تا دو تن محصول می‌گیریم، فناوری‌های جدید می‌تواند میزان تولید محصول را ۱۰ برابر کند. این امر به تامین پایدار مواد غذایی نیز کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید:

توزیع بد، بهترین داروی داخلی را هم زمین می‌زند/ چم و خم توسعه بازار برای شرکت‌های نانویی

به جای استفاده از مناطق کم‌آب برای کشت محصولاتی که به آب زیادی نیاز دارند، می‌توان از فناوری‌های نوین برای بهینه‌سازی استفاده کرد. فناوری‌های نانو می‌توانند به تحقق این اهداف کمک کنند. در حال حاضر کشورهای بسیار خشک مانند عربستان نیز تولیدات کشاورزی بسیاری دارند و حتی صادرات نیز می‌کنند چراکه از فناوری‌های نوین در کشاورزی استفاده می‌کنند. یعنی با مصرف آب به صورت بهینه، محصولات بیشتری تولید می‌کنند. متاسفانه ایران در حوزه کشاورزی فاصله زیادی با استانداردهای متوسط دنیا دارد، این فاصله با کشورهای پیشرفته در سطح تولید حتی بیشتر است. نمودارهای جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که تولید گندم در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر در هر هکتار ۳۰ درصد کمتر است که به دلیل عدم استفاده از فناوری‌های نوین است.

انتهای پیام/۴۰۲۱/پ