کرونا و قوانین ناکارآمد؛دلیل تعطیلی یک شرکت دانش‌بنیان

گروه علم وفناوری خبرگزاری آنا-محمدرضا کچوئیان؛ بازی‌ها از دوران کودکی تا بزرگ‌سالی برای عموم مردم جذاب هستند. سن و سال چندان اهمیتی ندارد و بازی‌ها معمولاً سرگرمی‌های جالبی هستند. به همین دلیل است که با پیشرفت تکنولوژی و نفوذ فناوری‌های دیجیتال در زندگی روزمره بازی‌ها جایگاه مهمی کسب کرده‌اند. به‌این‌ترتیب صنعت بازی‌های ویدئویی امروزه یکی از صنایع پردرآمد در کشورهایی همچون چین،ایالات متحده،ژاپن،کره جنوبی،آلمان،بریتانیا و وبسیاری از کشورهای اروپایی،آمریکایی و آسیایی است. امروزه بسیاری از کشورهای جهان برای درآمدزایی بیشتر سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در این صنعت می‌کنند.

اما متأسفانه در ایران با توجه به پتانسیل‌های موجود در این زمینه نسبت به این مسئله بی‌توجهی می‌شود. سرمایه‌گذاری و به طبع آن پیشرفت در صنعت بازی‌های ویدیویی علاوه بر اشتغال‌زایی باعث درآمدزایی بسیاری برای کشور می‌شود. البته چند سالی است شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه اقدام به فعالیت کردند اما با توجه به پتانسیل‌های موجود در صنعت بازی‌های ویدیویی هنوز راه زیادی در پیش داریم. در چند سال اخیر رهبر معظم انقلاب و بسیاری از متخصصین در حوزه اقتصاد بر لزوم توجه بر اقتصاد دانش‌بنیان تأکید کرده‌اند. ایشان مسئله اول کشور را مسئله اقتصاد و گره‌ها و مشکلات اقتصادی می‌دانند.البته در سال‌های اخیر نسبت به این مهم توجه بیشتری شده است.در همین رابطه با رضا زمانی مدیرعامل دو شرکت دانش‌بنیان به گفت‌وگو نشستیم در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:

 آنا: محصولات این شرکت را معرفی و در مورد آن توضیح دهید؟

زمانی: این شرکت دانش‌بنیان در حوزه ساخت بازی‌های ویدیویی و اپلیکیشن‌ها فعال بود.همچنین اولین بازی آنلاین و سه‌بعدی را در ایران ساختیم؛ که این قابلیت را داشت که هم‌زمان با پلتفرم‌های اندروید،آی‌اواس و دیگر پلتفرم‌ها قابلیت اجرا داشت.

آنا: سازوکار این بازی‌ها به چه صورتی بود؟

زمانی: تصور کنید بازی‌ای مثل «کانتر استریک» را با تلفن همراه بازی کنید. البته بازی‌هایی مثل «کال او دیوتی» یا «ندای وظیفه» برای اجرا بر روی تلفن همراه اخیراً آمده است. ولی این شرکت چهار یا پنچ سال پیش از ساخت بازی ندای وظیفه برای تلفن همراه این کار را انجام داده است. اجرای این پروژه‌ها تقریباً به مرحله استفاده عمومی رسید اما مشکلاتی بوجود آمد که به سرانجام نرسید.

فناوری ساخت بازی‌های شناخته شده از 10 سال پیش در ایران بوده است

آنا: مزیت محصولات این شرکت نسبت به نمونه خارجی یا بازی‌های شناخته شده‌ای همچون «ندای وظیفه» چیست؟

زمانی: بازی ندای وظیفه برای تلفن همراه و فناوری آن تقریباً از دو سال پیش‌آمده است اما متخصصان این شرکت 10 سال پیش به فناوری ساخت چنین بازی‌هایی دست پیدا کردند. حتی یک بازی در سال 93 در عرصه عمومی آوردیم. بازی «شلیک‌های آتشین» محصول همین فناوری بود اما به دلیل اینکه به لحاظ مارکتینگ یا بازاریابی خیلی قوی نبود برای درآمدزایی خواستیم بازی جدیدی را با مارکتینگ یا بازاریابی قوی‌تر بسازیم و ساختیم.اما به دلیل برخی اتفاقات ناخوشایند این پروژه هم به سرانجام نرسید.

آنا: در صحبت‌هایتان اشاره کردید که دو شرکت را مدیریت می‌کردید. در این زمینه بیشتر توضیح می‌دهید؟ هردو شرکت با یکدیگر همپوشانی داشتند در یک شرکت در زمینه‌ای ای آر یا واقعیت افزوده و در دیگری در زمینه ساخت بازی فعالیت می‌کردیم. ای آر یعنی واقعیت افزوده. به این صورت که به‌طور مثال دوربین تلفن همراه را بر روی یک تصویر گرفته و آن تصویر سه‌بعدی می‌شود و قابلیت حرکت دارد. اگر به‌طور مثال یک عکس از شخصیتی جنگجو داشته باشیم این تکنولوژی این ویژگی را دارد که تصویر آن جنگجو را سه‌بعدی و متحرک می‌کند و حتی در حال جنگیدن به نمایش می‌گذارد.

آنا: در حال حاضر شرکت شما در چه وضعیتی قرار دارد؟

زمانی: چند سال سرمایه و انرژی گذاشتیم ولی متأسفانه به دلیل شیوع کرونا تمام معادلات بهم ریخت. این شرکت تا قبل از همه‌گیری کرونا فعال بود. ولی به علت شیوع کرونا و همچنین به‌این‌علت که دو نفر از نیروهای این شرکت به خدمت سربازی رفتند با کمبود نیرو هم مواجه شدیم.

مسیر را به‌غلط رفته‌ایم. فقط به دنبال آمار بوده‌ایم. مثلاً اینکه جلوی یک مسئول ادعا کنند که این شرکت میزان زیادی تسهیلات گرفته و طرحی را اجرا کرده است

 از طرفی با مشکل عدم دریافت تسهیلات از ارگان‌های مربوطه مواجه بودیم. این مسئله خیلی عجیب است ما در کشوری زندگی می‌کنیم که اگر پول داشته باشید وام اشتغال دریافت می‌کنید و اگر نداشته باشید وامی دریافت نمی‌کنید.

تسهیلات در کشور برای از ما بهتران است

آنا: همانطورکه اشاره کردید در دریافت تسهیلات با مشکل مواجه شدید، این مسئله را بیشتر شرح دهید؟

زمانی: صندوق نوآوری و شکوفایی برای آسیب دیدگان کرونا تسهیلاتی گذاشت. ما برای دریافت تسهیلات به صندوق شکوفایی و نوآوری مراجعه کردیم. مسئولین در صندوق می‌گفتند به ازای هر نیرویی که شرکت برای آن‌ها حق بیمه اضافه کرده است تسهیلات در اختیار شرکت قرار می‌دهیم؛ اما ما در پاسخ به صندوق این استدلال را داشتیم که ما مشکل داشتیم که حق بیمه این 10 نفر را هم نتوانستیم پرداخت کنیم. این مجموعه یک شرکت نوپا است چاه نفت در اختیار نداریم. صندوق در پاسخ از دادن تسهیلات امتناع می‌کرد و چنین استدلالی داشت که ما با توجه به نرخ بیمه‌شدگان جدید تسهیلات می‌دهیم و شرکت شما شامل این قانون نمی‌شود. یکی از مشکلات دیگر به‌طور مثال این بود که شرکت ما قصد این را داشت که در زمینه بین‌المللی فعالیت کند و برای این مهم ما نیاز به سایت دوزبانه داشتیم. صندوق نوآوری و شکوفایی اعلام کرد که ما تا سقف 10 میلیون تومان تسهیلات برای طراحی سایت دوزبانه می‌دهیم. البته واقعیت امر این است که 10 میلیون تومان رقم چشم‌گیری نیست. ولی مسئله این است که حمایت برای سرمایه‌دار است. در ادامه ما به صندوق اعلام کردیم که به 10 میلیون نیاز داریم صندوق فرم ارزیابی در اختیار ما قرارداد که مفاد این ارزیابی شامل این مسائل بود که مثلاً آیا نمایشگاه خارجی شرکت کرده‌اید یا خیر؟ و یا محصول به خارج صادر کرده‌اید یا خیر؟ و... درنهایت چون پاسخ ما به سؤالات موجود در فرم ارزیابی منفی بود صندوق این ادعا را کرد که چون امتیاز لازم را نیاوردیم تسهیلات به ما تعلق نمی‌گیرد. مشکل این مسئله این است که اساساً کسی که محصول به خارج از کشور صادر می‌کند یا نمایشگاه در خارج از کشور برگزار می‌کند نیاز به مبلغ ناچیز 10 میلیون تومان دارد؟ شرکتی که چنین ویژگی‌ای دارد نیاز به سایت دوزبانه ندارد و سایت دوزبانه داشته. مشکل این است که ادعا به دادن تسهیلات می‌کنند اما اینکه تسهیلات شامل کسی شود یا نشود، بستگی به این داردکه در حساب تنخواه شرکت حداقل یک میلیارد تومان موجودی باشد و کسی که چنین موجودی‌ای دارد نیاز به 10 میلیون ندارد. کسی که توان مالی رفتن به یک نمایشگاه خارجی را دارد نیاز به این مبالغ ناچیز ندارد. امروزه سفر چند نیرو به کشور خارجی در کمترین حالت 200 میلیون تومان هزینه دربردارد. منطق صندوق این است که 1 میلیارد هزینه کن تا 10 میلیون تسهیلات بدهیم؛ و هدف از دادن تسهیلات برای سایت دوزبانه این است که امکان صادرات این شرکت‌های دانش‌بنیان را بالا ببرند. با این مسائل گفته‌شده آیا حمایتی صورت می‌گیرد؟ مسیر را به‌غلط رفته‌ایم. فقط به دنبال آمار بوده‌ایم. مثلاً اینکه جلوی یک مسئول ادعا کنند که این شرکت میزان زیادی تسهیلات گرفته و طرحی را اجرا کرده است ولی این سؤال ایجاد می‌شود که این تسهیلات و طرح‌ها درنهایت نصیب چه کسی می‌شود؟ از مشکلات دیگر برای نمونه این است که برای گرفتن وام از صندوق نوآوری و شکوفایی 2 تا 3 میلیون تومان هزینه کاغذبازی است؛ و این هزینه‌های اضافی واقعاً برای چیست؟

سرمایه‌گذاری فشل؛بلای جان شرکت‌های دانش‌بنیان

آنا: فعالیت شما از چه زمانی متوقف‌شده است؟ و علل دیگر شکست پروژه خود را شرح دهید؟

زمانی: حدوداً از یک سال و نیم گذشته شرکت تعطیل‌شده است. خیلی از شرکت‌های فعال در زمینه نرم‌افزاری تعطیل‌شده‌اند. تنها شرکت فعال درزمینه طراحی و ساخت بازی شرکت ما بود.در مملکت ما شرکت‌های نوپا در عرصه نرم‌افزار به‌ندرت موفق می‌شوند. به این دلیل که صنعت نرم‌افزار به‌طورکلی باید پشتوانه مالی قوی داشته باشد و این مهم در ایران مدنظر قرار نمی‌گیرد. از طرفی در عرصه ساخت نرم‌افزار شرکت‌ها و همچنین اپلیکیشن‌هایی وجود دارد که یک شرکت نوپای نرم‌افزاری توان رقابت با چنین شرکت‌هایی را ندارند. از طرفی بسیاری از شرکت‌های نوپای نرم‌افزاری اقدام به جذب سرمایه‌دار می‌کنند، ولی پس از چندی سرمایه‌گذار به دلایل مختلف از ادامه سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها سر باز می‌زند. شاید یکی از دلایل این مسئله وجود رقیب و عدم رقابت سرمایه‌گذاران با آن‌هاست، با این توجیه که یک رقیب همکار یا آشناست و بهانه‌های مختلف.

در زمان دولت دهم بودجه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای را در وهله اول 50 درصد کاهش دادند؛ و در وهله بعدی کلاً به صفر رساندند؛ و بنیاد دیگر توان کمک و سرمایه‌گذاری در ساخت بازی‌ها را نداشت

 همین مدل سرمایه‌گذاری باعث تعطیلی بسیاری از شرکت‌ها و بیکاری افراد زیادی شده است. برای مثال در شرکتی که من اطلاع دارم تعطیلی این شرکت به دلیل همین مدل سرمایه‌گذاری باعث بیکاری چند هزار نفر شد؛ و بسیاری از نیروهای این شرکت برای کار به شرکت‌های تهران مهاجرت کردند.

آنا: محصولاتی که درگذشته تولید می‌کردید شامل چه محصولاتی بود؟ آیا در بازار باعرضه این محصولات به موفقیت دست پیدا کردید یا خیر؟ دلیل آن را بیان کنید؟

زمانی: محصولات این شرکت در حوزه بازی بود وتنها محصولی که از این شرکت منتشر شد بازی «شلیک‌های آتشین» بود که استقبال خوبی هم از آن شد. در سال 93 چون اولین کار این مجموعه بود و صرفاً برای این بود که فناوری ساخت آن بازی را به دست بیاوریم خیلی بر روی بحث درآمدزایی از طریق آن بازی متمرکز نشدیم و صرفاً خوشحال از این قضیه بودیم که فناوری ساخت چنین بازی را به دست آوردیم. ما اساساً فناوری ساخت این بازی را 9 سال پیش یعنی سال 91 به دست آوردیم؛ که در زمان دولت دهم بود. قرار بر این بود بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای سرمایه‌گذار این بازی شود. همچنین این بنیاد به‌صورت نیمه‌خصوصی و نیمه‌دولتی اداره می‌شود. البته بیشتر سازمان دولتی-حمایتی است که قانون‌گذاری بازی‌ها و مسائل دیگر را انجام می‌دهد. در زمان دولت دهم بودجه بنیاد را در وهله اول 50 درصد کاهش دادند؛ و در وهله بعدی کلاً به صفر رساندند؛ و بنیاد دیگر توان کمک و سرمایه‌گذاری در ساخت بازی‌ها را نداشت. این مسئله باعث شد بسیاری از نیروهای نخبه در این زمینه به کشورهای خارجی مهاجرت کنند. این مسئله شامل حال ما هم شد پس از رسیدن به آن فناوری در ساخت بازی وقتی خواستیم بازی خود را به مرحله تجاری‌سازی برسانیم بودجه بنیاد ملی در سال 91 قطع شد. بازی شلیک‌های آتشین را در سال 93 با بودجه خود ساختیم و فناوری آن بازی اولیه را بر روی بازی شلیک‌های آتشین پیاده کردیم؛ اما به دلیل بودجه محدود آن‌چنان تجاری‌سازی نشد؛ و پس از ساخت این بازی بازهم با بودجه خود اقدام به ساخت بازی شبیه به بازی‌های اول‌شخصی همچون ندای وظیفه کردیم. دقیقاً زمانی که ما می‌خواستیم اقدام به انتشار بازی کنیم ندای وظیفه در سال 98 برای استفاده در تلفن همراه به‌صورت آنلاین منتشر شد. ما شرکت را در سال 90 تأسیس کردیم که در سال 98 هم متأسفانه تعطیل شد. غیر از محصولات نامبرده اقدام به تولید محصولات دیگری هم کردیم. ما برای ارتزاق به تولیدات سفارشی مشغول شدیم؛ که این محصولات هم در حوزه طراحی و ساخت بازی و اپلیکیشن‌ها بود. از طرفی با شیوع کرونا تولید این محصولات سفارشی هم متاسفانه متوقف شد.

کرونا،توجه‌‎ها را به سوی خود می‌کشاند

آنا: چیزی که به نظر می‌آید این است که شیوع کرونا برای مثال شاید بر عرصه تولید مواد غذایی اثر منفی بگذارد اما این مسئله چطور بر روی تولید نرم‌افزار و بازی اثرگذار بوده است؟

زمانی: با شیوع کرونا تمام بازارها به هم‌ریخت. دلیلش هم واضح است وقتی یک پاندمی یا یک تراژدی جهان را متأثر می‌کند کسی دیگر میل و رغبتی به خرید انواع محصولات ندارد صرفاً محصولاتی تقاضا دارد که با نیازهای زیستی و سلامت بشر ارتباط تنگاتنگ دارد.

تعریف درستی از استارت‌آپ در مملکت خود نکردیم و نخبگان خود را به فلاکت انداختیم. مدیران صرفاً تشویق به کارآفرینی می‌کنند اما سازوکارهای اجرای این مسئله را در نظر نمی‌گیرند

 حتی بازار ارز دیجیتال هم در این شرایط به هم‌ریخت؛ و این مسئله کاملاً یک مسئله روانی است. مثلاً کسی در شرایط کرونا به این فکر نیست هزینه کند که یک شرکت برایش اقدام به طراحی و ساخت یک بازی کند. اکثر شرکت‌ها دورکاری را در دستور کار قراردادند و تمام اهداف آینده شرکت خود را کاملاً به حالت تعلیق درآوردند و دلیلش هم واضح است در شرایط پاندمی که بحث از مرگ و زندگی است آینده و اهداف معنا ندارد. حتی تمام برنامه‌ریزی‌های دولت هم حول مسئله کرونا می‌چرخید و مثلاً یکی از ارگان‌های دولتی که از ما نرم‌افزار خریداری می‌کرد خریدهای خود را متوقف کرد و بر روی کرونا و دورکاری نیروهای خود متمرکز شد.

دولت دوازدهم آب در هاون می‌کوبید

آنا: به نظر شما علت اصلی در بین تمام عللی که برای تعطیلی شرکت خود بیان کردید چیست و چه علت یا عللی عامل اصلی ضعف در اقتصاد دانش‌بنیان است؟

زمانی: تعریف درستی از استارت‌آپ در مملکت خود نکردیم؛ و نخبگان خود را به فلاکت انداختیم. مدیران صرفاً تشویق به کارآفرینی می‌کنند اما سازوکارهای اجرای این مسئله را در نظر نمی‌گیرند. رئیس‌جمهور دولت دوازدهم در سفر استانی به زنجان اعلام کرد که زنجان قطب آی‌تی است. اگر ما قطب آی‌تی هستیم چرا سرعت اینترنتمان در پارک علم وفناوری در حد دایل‌‌آپ بود؟سرعت اینترنت برای 30 شرکت فعال در پارک علم وفناوری به طور همزمان512کیلوبایت برثانیه بود.وای بر قطب آی‌تی که پارک علم و فناوری آن اینترنت پرسرعت ندارد.

استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نرم‌افزاری در زنجان وضعیت خوبی ندارد

در ادامه بیان کردیم هدف شما از مطرح کردن قطب آی تی چیست؟ که در جواب اعلام کردند ما می‌خواهیم اقدام به تأسیس دیتاسنتر یا مرکز اطلاعات کنیم و این مسئله را بدون توجه به هزینه‌های میلیاردی این طرح مطرح کردند. هزینه تأسیس این مرکز اطلاعات چند میلیارد است و ماهی یک میلیارد هم هزینه پشتیبانی دارد؛ که مجموعاً سالانه 20 میلیارد هزینه در بر دارد؛ که این ارقام برای 6 تا 7 سال پیش است؛ که مربوط به دوره دولت دوازدهم است. پیشنهاد ما این بود که یک کارگروه تشکیل شود و 20 شرکت در حوزه تولید نرم افزار، اپلیکیشن و بازی کمک بلاعوض دریافت کنند. البته با این شرط که دو برابر آن مساعده، سودآوری داشته باشند؛ که با این طرح مخالفت شد با این دلیل که دولت توان دادن وام بلاعوض را ندارد و این درمقایسه با آن 20 میلیاردی که سالانه قصد هدر دادنش را داشتند اصلاً مقدار قابل‌توجهی نیست. وصرفا اسم قطب آی تی را یدک می‌کشیم.

آنا: وضعیت استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نرم‌افزاری در زنجان چگونه است؟

زمانی: وضعیت خوبی ندارد و اکثریت هم با مشکلات ما روبه‌رو بوده‌اند. البته ممکن است یک شرکت در حوزه معادن ثروت زیادی به دست بیاورد اما من در آن حوزه تخصص ندارم. همچنین دولت جدید هنوز در این زمینه فعالیتی نکرده و البته زیاد هم از عمر این دولت نگذشته است. باید دید دولت جدید چه برنامه‌هایی برای اقتصاد دانش‌بنیان در سر دارد. دولت سیزدهم سیاست انقباضی را پیش‌گرفته است که یا منجر به رکود اقتصادی و یا رونق اقتصادی می‌شود وباید دید کارنامه دولت در سال آینده چگونه می‌شود.

آنا: آیا از ابتدای تأسیس شرکت تا قبل از تعطیلی آن دولت از شما حمایت کرده است؟

زمانی: بله. برای مثال می‌توان به معافیت مالیاتی شرکت‌های موجود در پارک علم و فناوری اشاره کرد؛ اما همین مسئله هم با مشقت و دوندگی به دست آمد. به‌طور قانونی شرکت‌های دانش‌بنیان معاف از مالیات‌اند اما ما برای گرفتن حقی که در قانون ذکرشده دوندگی کردیم و به سبب دوندگی ما تقریباً 10 سال است که تمام شرکت‌های دانش‌بنیان معاف از مالیات‌اند.

کاغذبازی؛باری بر دوش بخش خصوصی

آنا: نسبت به فعالیت مدیران در این چند سال که اقتصاد دانش‌بنیان اهمیت پیداکرده است چه چشم‌اندازی می‌بینید؟

تا وقتی‌که اقتصاد دانش‌بنیان را با مدیریت‌های دولتی به‌پیش می‌بریم چشم‌انداز خوبی نداریم. مشکل حاکمیتی است. بودجه‌ها دست دولت است. ما با عدم چابکی دولت در این زمینه مواجهیم و دچار تناقضیم از طرفی با چابکی شرکت‌های دانش‌بنیان و بخش خصوصی طرفیم از طرف دیگر با کاغذبازی و بوروکراسی بی‌حدوحصر در این زمینه مواجهیم؛ و چشم‌انداز مثبتی در این زمینه وجود ندارد.

انتهای پیام/