مروری بر برنامه‌های اخیر سازمان فضایی روسیه/ از روسکوسموس، پایه‌گذار اصلی ایستگاه بین‌المللی فضایی چه می‌دانید؟

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، برنامه فضایی شوروی از دهه ۵۰ میلادی آغاز به کار کرد. پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، این برنامه در ۲۵ فوریه ۱۹۹۲ تحت نظر «آژانس فضایی روسیه» ادامه پیدا کرد. سپس در سال ۱۹۹۹ به نام «آژانس حمل‌ونقل هوایی‌وفضایی روسیه» تغییر نام داد. در سال ۲۰۰۴ پس از بازسازی این نهاد، ‌«آژانس فضایی فدرال» نام گرفت. سرانجام در سال ۲۰۱۵، آژانس فضایی فدرال با «اتحادیه موشکی و فضایی روسیه» ادغام شد و از این ترکیب سازمان روسکوسموس(Roscosmos) تشکیل شد.

روسکوسموس در مسکو مستقر است و مرکز کنترل اصلی مأموریت‌های آن در حوالی این شهر قرار دارد. تجهیزات پرتاب این مرکز عبارتند از: پایگاه فضایی بایکونور که در قزاقستان قرار دارد و اولین و بزرگترین پایگاه فضایی جهان شناخته می‌شود، همچنین پایگاه فضایی وستوچنی که در شرق دور روسیه قرار دارد و اکنون در حال ساخت است.

بیشتر بخوانید:

رؤیای سفر به ماه اندیشه‌ای به قدمت چندین قرن/ رقابت تنگاتنگ برای فتح قمر زمین

روسیه به دنبال فضاپیمای هسته‌ای برای سفر به مشتری/ فصل جدیدی از اکتشافات فضایی در راه است

روسکوسموس به عنوان جانشین اصلی برنامه فضایی شوروی، اعتبار اموری همچون ارسال اولین قمر مصنوعی به مدار زمین، اولین فضاپیمای انسانی خارج از اتمسفر و استقرار اولین ایستگاه فضایی در مدار زمین را به ارث برده است. روسکوسموس یکی از شرکای اصلی ایستگاه بین‌المللی فضایی است. این سازمان در ۲۲ فوریه ۲۰۱۹ ساخت ستاد جدید خود را در مرکز ملی فضایی مسکو اعلام کرد.

مشارکت در ایستگاه بین‌المللی فضایی

روسکوسموس یکی از شرکای اصلی برنامه‌های ایستگاه بین‌المللی فضایی(ISS) است. این سازمان ماژول‌های اصلی فضایی این ایستگاه یعنی زاریا(Zarya) و زیوزدا(Zvezda) را ساخته و از طریق راکت پروتون به فضا پرتاب کرده است. بعدها ماژول یونیتی(Unity) ناسا به این دو ماژول ملحق شد.

ماژول راساوت(Rassvet) از طریق فضاپیمای آتلانتیس پرتاب شد و عمدتاً برای ذخیره محموله و به عنوان یک اسکلهِ اتصال با فضاپیما مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماژول نائوکا(Nauka) آخرین جزء ISS است که پس از چندین بار تعویق، سرانجام در ژوئیه ۲۰۲۱ به ISS متصل شد. روسکوسموس علاوه بر این، مسئولیت اعزام خدمه فضاپیمای سویوز تی‌ام‌ای(Soyuz-TMA) را برعهده دارد. سازمان فضایی فدرال روسیه از سویوز تی‌ام‌ای به منظور حمل فضانوردان به فضا استفاده می‌کند.

پس از آنکه قرارداد اولیه ISS با ناسا منقضی شد، روسکوسموس و ناسا با تصویب دولت ایالات متحده، وارد یک قرارداد فضایی تا سال ۲۰۱۱ شدند که براساس آن ناسا به ازای اعزام هر فرد توسط فضاپیمای سویوز تی‌ام‌ای، ۲۱ میلیون دلار به روسکوسموس پرداخت می‌کرد(یعنی ۴۲ میلیون دلار برای رفت‌وبرگشت).

روسکوسموس همچنین گردشگری فضایی را برای مسافران به ISS در ازای دریافت هزینه از طریق شرکت ماجراهای فضایی(Space Adventures company) ارائه می‌کند. از سال ۲۰۰۹، ۶ گردشگر فضایی با روسکوسموس قرارداد بسته و به فضا منتقل شدند که هر کدام تخمین زده می‌شود حداقل ۲۰ میلیون دلار پرداخت کرده‌اند.

برنامه‌های علمی روسکوسموس

روسکوسموس همچنین چندین برنامه‌ علمی، ارتباطاتی و تحقیقاتی را اداره می‌کند. پروژه‌های آتی این سازمان شامل طراحی جانشین سایوز، سیستم حمل‌ونقل هوایی، مأموریت‌های روباتیک به یکی از ماه‌های مریخ و همچنین افزایش تعداد ماهواره‌های تحقیقاتی مدار می‌شود. مهم‌ترین برنامه‌های فضایی روسکوسموس در چند دهه اخیر عبارتند از:

۱. فرودگر و مدارگرد لونا-گلوب(Luna-Glob) ماه که برای امسال برنامه‌ریزی شده است.

۲. فرودگر ونرا دی(venera-d) که با هدف سیاحت در سیاره زهره برای سال ۲۰۲۹ برنامه‌ریزی شده است.

۳. مأموریت فوبوس-گرانت(Fobos-Grunt) مریخ که سال ۲۰۱۲ در مدار نزدیک زمین از دست رفت.

۴. مأموریت مریخ ۹۶ که در سال ۱۹۹۶ در مدار نزدیک زمین با شکست روبه‌رو شد.

ساخت راکت‌های فضایی

روسکوسموس از یک خانواده از راکت‌های مختلف استفاده می‌کند که معروف‌ترین آنها R-۷ است که معمولاً به عنوان راکت سایوز شناخته می‌شود. این راکت قادر به پرتاب حدود ۷.۵ تن جرم در مدار نزدیک زمین (LEO) است.

راکت پروتون (UR-۵۰۰K) نیز می‌تواند تا حدود ۲۰ تن را به مدار نزدیک زمین برساند. همچنین راکت‌های کوچک‌تری همچون روکوت(Rokot) و... نیز وجود دارند.

همچنین روسکوسموس در حال حاضر مشغول توسعه سیستم‌های جدید موشکی در راکتی به نام آنگارا(Angara) است. راکت‌های سایوز-۲، سایوز ۲-۳ تقویت شده‌اند و تا ۸.۵ تن بار را می‌توانند حمل کنند و از جو زمین خارج کنند.

فضاپیمای جدید هدایت‌پذیر

یکی از پروژه‌های روسکوسموس که به طور گسترده‌ای در رسانه‌ها در سال ۲۰۰۵ مورد توجه قرار گرفت کلیپر(Kleiper) نام داشت. این فضاپیمای قابلیت استفاده مجدد دارد و اندازه‌اش کوچک است. روسکوسموس برای هدایت این برنامه دست خود را برای کمک‌های مالی به سوی آژانس فضایی اروپا(ESA) و آژانس پژوهش‌های هوافضای ژاپن(JAXA) و... دراز کرد تا بخشی از هزینه‌های پروژه را متقبل شوند اما همچنین اعلام کرد که حتی بدون حمایت از سایر آژانس‌های فضایی، این پروژه را به سرانجام خواهد رساند. با این وجود پروژه کلیپر سرانجام لغو شد و پروژه جدیدی به نام اورل(Orel) جایگزین آن شد(هیچ فضاپیمایی رونمایی نشده است).

سیستم‌های فضایی؛ میراث شوروی سابق

روسکوسموس یک سری از ماهواره دیدبانی زمین را با عنوان رسورِس-پی(Resurs-P) به منظور تجاری‌سازی فناوری‌های خود عرضه کرده است. این سری از ماهواره‌ها به جهاتی شبیه به ماهواره‌های جاسوسی هستند اما برای منظورهای غیرنظامی مورد استفاده قرار می‌گیرند و قادر به دریافت تصاویر با وضوح کیفیت بالا هستند. این ماهواره‌ها توسط روسکوسموس به عنوان جایگزین ماهواره‌های رسورِس-دی(Resurs-DK) عرضه شدند.

روسکوسموس، سیستم فضایی آرکتیک(Arctic) را برای بررسی مشکلات هیدرولوژیکی و هواشناسی در مناطق قطبی، با کمک دو فضاپیما آرکتیکا-ام(Arktika-M) پیاده‌سازی کرده است. همچنین برنامه بعدی روسکوسموس ایجاد یک ماهواره ارتباطی به نام آرکتیکا-ام‌اس(Arktika-MS) و یک ماهواره راداری به نام آرکتیکا-آر(Arktika-R) است.

برنامه بعدی روسکوسموس پرتاب دو ماهواره Obzor-R برای سنجش از راه دور زمین با رادار آرایه اسکن الکترونیکی فعال(AESA) و اعزام چهار فضاپیمای Obzor-O برای ضبط سطح زمین در نور طبیعی و مادون قرمز است.

شبکه عمیق فضایی

روسیه از سال ۱۹۹۱ پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یک شبکه بزرگ عمیق فضایی را به ارث برده و حفظ می‌کند.

بیشتر بخوانید:

روس‌ها زودتر از آمریکایی‌ها فیلم در فضا می‌سازند

بررسی مأموریت جدید اسپیس‌ایکس در فضا/ سفر شش‌ماهه فضانوردان به ایستگاه فضایی

شبکه عمیق روسیه(Deep Space Network) شبکه‌ای از آنتن‌های بزرگ و امکانات ارتباطی است که از مأموریت‌های فضاپیمای بین سیاره‌ای و مشاهدات رادیویی و راداری برای اکتشاف منظومه شمسی و جهان پشتیبانی می‌کند و در زمان شوروی سابق پیاده‌سازی شد. شبکه‌های مشابهی توسط ایالات متحده، چین، اروپا، ژاپن و هند برپا شده است.

آزمایش بر روی مارمولک

روسکوسموس در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۴، ماهواره فوتون-ام۴(Foton-M۴) را پرتاب کرد که در کنار حیوانات و گیاهان مختلف، دربردارنده مارمولک بود. این مارمولک‌ها (۴ مارمولک ماده و ۱ مارمولک نر) به عنوان بخشی از برنامه تحقیقاتی گکو-اف‌۴(Gecko-F۴) مورد استفاده قرار گرفتند که اندازه‌گیری اثرات بی‌وزنی بر جفت‌گیری مارمولک‌ها در محیط خشن را دنبال می‌کرد.

مرکز کنترل این مأموریت پس از خروج فضاپیما از اتمسفر زمین، کنترل سفینه را از دست داد. مدتی طولانی زمان برد تا مرکز کنترل دوباره هدایت سفینه را به دست بگیرد. وقتی که سفینه پس از پایان مأموریت ۴۴ روزه(قرار بود طول مدت مأموریت دو ماه باشد) به زمین بازگشت، محققان آژانس فضایی گزارش دادند که مارمولک‌ها جان خود را از دست دادند.

تیم علمی مسئول این پروژه، دلیل دقیق این حادثه را «نامشخص» اعلام کرد. گزارش‌های مؤسسه مشکلات پزشکی و بیولوژیکی در روسیه نشان داد که مارمولک‌ها حداقل یک هفته قبل از بازگشت به زمین جان خود را از دست داده بودند. برخی از افراد درگیر با این مأموریت گمانه‌زنی می‌کنند که احتمال دارد خللی در سیستم گرمایش فضاپیما به وجود آمده باشد و چون این جانوران خونسرد بودند جان خود را از دست دادند. در این مأموریت همچنین تعدادی مگس، گیاه و قارچ وجود داشتند که جان سالم به در بردند.

انتهای پیام/۴۱۶۰/پ