دانشگاه‌ از متافیزیک علم مدرن غافل است

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، با ورود علم مدرن به قلمروهای اسلام و به ویژه ایران چه مواجهه‌هایی با آن صورت گرفته است؟ آیا اندیشمندان مسلمان متوجه تسلط عالم و متافیزیک مدرن بر علم غربی بوده‌اند؟

مهدی گلشنی، استاد فیزیک و فلسفه علم دانشگاه شریف در درس‌گفتار «ما و متافیزیک علوم» می‌گوید: ما در محیط‌های علمی خود با یک دوگانگی روبه‌رو هستیم؛ از یک طرف به دنبال حفظ ارزش‌های اسلامس هستیم و از طرف دیگر با آموزش‌هایی مواجه شده‌ایم که که در آنها جایی برای خدا نیست. دانشجو علوم را فرامی‌گیرد بدون آنکه به ملزومات فلسفی آنها کاری داشته باشد. او نتایج این علوم را وحی منزل می‌انگارد و غافل از آن است که در هر یک از نظریه‌های کلان علمی، بار سنگینی از مفروضات متافیزیکی نهفته است.

وی می‌افزاید: امروز فرهنگ حاکم بر دانشگاه‌ها و مجامع روشنفکری ما علم‌زدگی افراطی و ضدیت با تفکر فلسفی است و البته این دو امر کاملا به هم مربوطند. به علت ضعف بینش فلسفی و جهل در مورد حدود و ثغور دانش تجربی، علم همه نوع نسخه‌ای برای ما می‌پیچد و ما باید همه مشکلات خود را با آن حل کنیم. آن به قول برخی از روشنفکران هم‌وطن، حتی هندسه دین را رهم مشخص می‌کند. بعضی از این روشنفکران که به دین کرایشی دارند، قائلند که فقط برای امور اخلاقی و اخروی باید سراغ دین رفت. آنها توجه نمی‌کنند که علم که محصولی خنثی نیست و بار سنگینی از متافیزیک را به همراه دارد.

این استاد فلسفه علم عنوان می‌کند: علاوه بر آن خود علم نیازمند توجیه متافیزیکی است و بسیاری از مسائل در آن مطرح است که ما انتظار نداریم خود علم بتواند به آنها پاسخ دهد که به همین جهت است که در غرب حرکتی را به طرف دین و معنویت می‌بینیم. در غرب بسیاری از اندیشمندان دریافته‌اند که علم فارغ از دین برای بشر سعادت‌آفرین نیست و موجب تخریب است. اما متاسفانه این نسیم جهانی هنوز به تحصیل کردگان و روشنفکران ما نرسیده است و لذا درحالی‌که شاهد سست شدن پایه‌های علم‌زدگی در غرب هستیم، بعضی از روشنفکران وطنی چنین می‌اندیشند که حل مشکلات ما تنها در گرو پیوستن به قافله علم است و اگر در معرفت مدرن را بگشاییم دیگر دروازه‌ها نیز گشوده خواهد شد. به عبارتی باور اینان این است که اگر ما نتوانیم متافیزیک جدید علم را در این سرزمین حاکم کنیم در آن صورت شانس بقا و دوام و رشد علم در این سرزمین بسیار کم خواهد بود.

گلشنی می‌گوید: وقتی علوم غربی به جهان اسلام رسید، نوع برخورد با آن چند دسته بوده است. عده‌ای گفتند که باید سرتا پا فرنگی شویم و تمام عیار آن را تبلیغ کردند. اما عده‌ای دیگر گفتند که مفاد قرآنی را با علم روز تعبیر کنیم لذا یک کلام بدیل ساختند. عده‌ای دیگر دیدند اگر بخواهند جبران عقب‌افتادگی جهان اسلام را کنند نشان دهند که فلان کشف علمی در غرب در قرآن هم به آن اشاره شده است و به شکل افراطی مشغول چشباندن گزاره‌هایی از علم مدرن به قرآن شدند مواردی که اصلا به قرآن نمی‌چسبید. این درحالی است که علم روز به شدت متغیر است. نظریه‌ای که ۳۰ سال پیش اکثر کیهان‌شناسان دنبال آن بودند امروز توسط برخی از دانشمندان تراز اول فیزیک کنار گذاشته شده است.

این استاد تمام فیزیک تشریح می‌کند: علم به شدت متغیر است. الان کلا ۵ درصد ماده عالم را می‌شناسیم و ۹۵ درصد ماده عالم را نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم از چه جنسی است نمی‌دانیم برای یافتن ماده تاریک باید از انرژی تاریک استفاده کنیم یا معادله انیشتین را عوض کنیم یا دنبال راه‌های دیگری باشیم؟ منظور این است که علم به نقطه حساسی رسیده که نگرشی جامع‌تر را می‌طلبد و نگرش اندیشمندانی چون خواجه نصیرالدین طوسی و ابن‌سینا را می‌طلبد. آنچه خوشحال کننده است این است که عده کثیری از دانشمندان تراز اول غربی به این موضوع پی برده‌اند.

وی می‌افزاید: البته در جهان اسلام چون از علم عقب افتاده بود، خیلی متوجه این مشکل نشدند حتی وقتی که سید جمال‌الدین اسدآبادی با ارنست رونان در فرانسه مناظره داشت، ارنست رونان صریحا به سید جمال‌الدین اسدآبادی گفت من یک پوزیتیویستم اما سید جمال متوجه منظور او نشد و گفت این علمی که الان در غرب است دنبال همان علم خودمان است و بی‌خود متفکران اسلامی با ارسطو می‌جنگند به عبارتی برداشت‌ها از غرب تا این حد از واقعیت دور و اشتباهی بود اما امروز در غرب بسیاری از چیزها روشن شده و بحث فلسفی نمی‌توانست مطرح شود و فیزیکدانی که ۵۰ سال پیش استاد من بود اصلا به مباحث فلسفی اجازه بروز نمی‌داد اما در ۱۸ سال پیش اعتراف کرد که جواب همه سوال‌ها را از فیزیک نمی‌توان گرفت. خیلی تغییرات صورت گرفته اما برخورد ما با علم روز بسیار محدود بوده است.

انتهای پیام/۴۱۶۲/