چالش‌های پژوهش در ایران/ قسمت پایانی | آنا گزارش می‌دهد؛
گلایه‌های پژوهشگران از مهجوریت پژوهش در ایران/ شاهراه استقلال و خود کفایی را دریابید
امروزه برکسی پوشیده نیست که تحقیق و پژوهش شاهراه ورود به خودکفایی و استقلال همه جانبه است و تا جامعه‌ای از نظر علمی جایگاه مورد قبولی در جهان کنونی نداشته باشد نمی‌تواند از استقلال سخن بگوید.
به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، در توسعه همه جانبه در جهان کنونی جامعه‌ای مستقل است که در داد و ستد اطلاعاتی، تنها گیرنده و مصرف کننده نتایج تحقیق و پژوهش دیگران نباشد. زیرا در این صورت آنچه لازم دارد در اختیار او برای یک زندگی سعادتمند قرار نمی‌دهند؛ بلکه آنچه دیگران می‌خواهند و با منافع ملی آن‌ها سازگار است، ارایه می‌دهند.
اما آیا مدیران کشور ما در شرایط تحریم و تهدید و با هدف استقلال طلبی و حفظ منافع ملی، توانسته‌اند با فراهم کردن شرایط مساعد و مناسبی جهت رشد و پرورش پژوهش، در شاهراه استقلال قدم بردارند؟
به گزارش خبرنگار آنا، هفته‌ای که گذشت، هفته پژوهش نام‌گذاری شده بود. با این بهانه خبرنگار آنا سراغ عده‌ای از پژوهشگران با سابقه رفته است تا از مسائل و مصائب حوزه پژوهش و پژوهشگری جویا شود. خلاصه‌ای از این گفتگوها به در ادامه آمده است.
ذکر این نکته لازم است که با کلیک روی هر یک از تیترها می‌توانید مشروح مصاحبه هر پژوهشگر با آنا را بخوانید.
رفت و آمد مدیران رویکرد پژوهشی سازمان‌ها را بی‌ثبات کرده است
اعظم آهنگر بنی سله پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه حمایت‌های بودجه‌ای خوبی از پژوهش وجود ندارد، گفت: سازمان‌ها بودجه‌های پژوهشی را در نهایت بی‌برنامگی مصرف می‌کنند.
وی معتقد است، برخی اوقات در حین یا حتی مراحل پایانی انجام فعالیت‌های پژوهشی اجرایی رییس یک سازمان تغییر می‌کند و با تغییر سیاست‌ها و الگوها در موضوعات پژوهشی و گاه با سوء ظن‌هایی مواجه می‌شویم. در حالیکه پیش از تغییر مدیریت همان موضوع جزو اولویت‌های پژوهشی سازمان بوده و قراردادهایی بابت آن تنظیم شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: علاوه بر مشکلات اجرایی، دسترسی به اطلاعات محرمانه و عدم همکاری برخی ارگان‌ها برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز یک پژوهش، باید گفت متاسفانه حمایت‌ها از حوزه پژوهش اصلا کافی نیست و هر سازمانی تا دچار کسری می‌شود اولین بودجه‌ای که حذف می‌کند بودجه فرهنگی و پژوهشی است. هیچ مدیری حاضر نیست به پژوهش به عنوان بازوی تسهیل‌گری که مسائل را حل می‌کند نگاه کند.
وی گفت: عدم استفاده از پروژه‌های تحقیقاتی و نتایج پژوهشی در هر حوزه مدیریتی، موجب می‌شود که فعالیت‌های مدیران بدون اطلاعات دقیق و با اما و اگرها و همچنین بدون داشتن دورنمای درست و نقشه راه دقیق انجام شود که این مساله قطعا موجب هدر رفت سرمایه‌های کشور خواهد شد.
آهنگر بنی سله ادامه داد: متاسفانه موسسات تحقیقاتی علوم انسانی با دانشکده‌های فنی و درآمدزایی موسسات تحقیقات فنی مقایسه می‌شوند. در حالی که مراکز تحقیقات فنی علوم پایه به دلیل مشخص بودن تولیدات و سهولت خرید و فروش و تجاری‌سازی آن مورد نیاز روزمره مردم است و متفاوت هستند با حوزه علوم اجتماعی که مشتریان آن سازمان‌ها و نهادهای بالاتری هستند و نتیجه تحقیقات آن در بلند مدت مشخص می‌شود.
وی با اشاره به خیل عظیم بیکاری دانشجویان در رشته‌های علوم انسانی اظهار کرد: پیوند بین دانشجویان، بازار و صنعت ایجاد نشده است.
پایین آمدن ارزش ریال ماموریت‌های علمی را کاهش داده است
در این زمینه محمد فتوره چی پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: به دلیل مشکلات اقتصادی و کاهش بودجه پژوهش سازمان‌های دولتی، فعالیت‌های پژوهشی کاهش چشمگیری داشته و حتی در صورت ترجیح مدیران به انجام تحقیقات در زمینه‌های مورد نظر، در عمل فراخوان برای نگارش طرح‌های پژوهشی داده نمی‌شود.
این پژوهشگر ادامه داد: اغلب طرح‌های پژوهشی که فراخوان داده می‌شوند، کاربردی هستند ولی شواهد نشان می‌دهد که بسیاری از گزارش‌های طرح‌های تحقیقاتی در گوشه کتابخانه‌ها مهجور می‌مانند و در حد انتظار به یافته‌های آن‌ها توجهی نمی‌شود.
فتوره چی با اشاره به اینکه آموزش و پژوهش مکمل یکدیگر و لازم و ملزوم هم هستند، گفت: در حوزه علوم اجتماعی پژوهش‌ها تنها در فعالیت‌های دانشجویی در قالب پایان نامه و رساله و نهایتا انتشار نتایج تحقیقات علمی از طریق نگارش و نشر مقالات در فصلنامه‌های علمی انجام می‌شود و طرح‌های توسعه‌ای یا بنیادین که به طرح نظریه‌های بومی منجر می‌شود، به دلیل نبود بودجه کافی و زمان بر بودن مورد استقبال جامعه دانشگاهی قرار نمی‌گیرد.
وی تصریح کرد: متعاقب تحریم‌های اقتصادی و بانکی و افزایش فاصله ارزش دلار و ریال در عمل بودجه دانشگاه‌ها برای تامین هزینه‌های سفرها و ماموریت‌های علمی اساتید کفایت نمی‌کند و این سفرها کاهش یافته است.
فتوره‌چی افزود: بی‌توجهی به انجام طرح‌های توسعه‌ای و بنیادین در حالی انجام می‌شود که برای بومی‌سازی علوم اجتماعی به شدت به این نوع تحقیقات نیازمندیم.
جامعه پژوهشی کشور هویت دار نیست
اصغر احمدی پژوهشگر و عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی با تاکید بر لزوم نظام‌مند شدن فعالیت‌های پژوهشی در کشور، گفت: هویت برای جامعه پژوهشی کشور شکل نگرفته است.
احمدی با اشاره به اینکه در توزیع طرح‌ها و بودجه‌های پژوهشی در کشور سفارش، توصیه و سوگیری‌های شخصی تاثیر گذار است، اظهارکرد: گاهی دست‌های آلوده‌ای وجود دارند که در این زمینه اعمال سلیقه می‌کنند.
این پژوهشگر با بیان این مطلب که پژوهش در کشور نظام مشخصی ندارد، ادامه داد: در حوزه آموزش نظام و سازوکار دقیق و مفصلی طراحی شده اما چنین نظامی در حوزه پژوهش وجود ندارد و ضروری است که پژوهش نیز نظام‌مند شود.
وی در ادامه اظهارکرد: قرار بود پیوست اجتماعی در همه پروژه‌ها وجود داشته باشد اما هم اکنون به دلیل نگاه ابزاری بی‌استفاده شده و صرفا برای تکمیل پروتکل‌ها انجام می‌شود و چه بسا داده‌ها و نحوه جهت دهی آن‌ها در پیوست با دست کاری همراه است.
این پژوهشگر با تاکید بر لزوم توجه بیشتر به جایگاه اجتماعی پژوهشگران ادامه داد: یکی از مشقت بارترین و دشوارترین فعالیت‌ها پژوهش است و گاهی تا چندین سال وقت افرد را می‌گیرد. در حال حاضر زحمت اصلی را پژوهشگران انجام می‌دهند اما نه تنها از حقوق و وضعیت رفاهی بسیار کمتر و ضعیف‌تری برخوردارند بلکه در خصوص پرستیژ و جایگاه نیز مورد اجحاف قرار می‌گیرند و این جایگاه به فعالیت آموزشی داده می‌شود.
این پژوهشگر اظهارکرد: بودجه آموزش عالی از سال ۹۸ نسبت به سال قبل 9 درصد افزایش پیدا کرده در حالیکه این افزیش در حوزه پژوهشی فقط ۲ درصد بوده است. در حال حاضر صحبت از دهم درصد است، مثلا می‌گویند ۷ دهم درصد به بودجه پژوهشی کل کشور اختصاص داده شده است.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: اعضای هیات علمی که عمدتا آموزشی هستند سازمان و هویت دارند، اما تشکلی تحت عنوان جامعه پژوهشی در کشور وجود ندارد و هویت برای جامعه پژوهشی کشور شکل نگرفته است.
زدو بندهای ناعادلانه در توزیع طرح‌ها ضربه‌ای برای پژوهش کشور
حسین ایمانی جاجرمی عضو هیات علمی دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی نیز در این رابطه با اشاره به اینکه مقام و موقعیت پژوهشگر در کشور بالا نیست، گفت: در دانشگاه‌ها عضو هیات علمی پژوهشی موقعیت نازل‌تری نسبت به عضو هیات علمی آموزشی دارد و دانشگاه‌ها دیگر افراد را به صورت عضو هیات علمی پژوهشی استخدام نمی‌کنند بنابراین افراد رغبت کمتری به پژوهش دارند.
رئیس سابق مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با تاکید براینکه پژوهش از نظر اجتماعی و ساختاری در کشور موقعیت خوبی ندارد، افزود: جامعه طرفدار بحث‌های عمیق پژوهشی نیست و بیشتر مایل است اطلاعات سطحی روزمره از تلگرام و واتساپ و رسانه‌های نظیر آن بگیرد.
وی با تاکید بر اینکه باید به الزامات پژوهش تن داد و به پژوهشگران آزادی عمل داد، افزود: وضعیت پژوهش در حوزه‌های فنی نسبت به حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی به دلیل وجود مسئولیت سیاسی در در حوزه علوم انسانی بهتر است.
ایمانی جاجرمی با اشاره به زد و بندهای ناعادلانه در زمینه دریافت طرح‌های تحقیقی، گفت: این موضوع ضربه‌ای برای پژوهش‌های علمی است.
وی اظهارکرد: انجام پژوهش باید با شایستگی و سواد انجام شود در حالیکه گاهی دیده می‌شود یک فعالیت تحقیقاتی در حوزه جامعه‌شناسی به شخصی که تحصیلات دامپزشکی دارد سپرده شده است و سیستم ارزیابی و نظارتی برای جلوگیری از این مسائل وجود ندارد.
این پژوهشگر گفت: فعالیت‌های نظیر الزام به انتشار نتایج پژوهش انجام شده که دورنمای حوزه پژوهش را مثبت کرده و نشاندهنده حرکت جامعه به سمتی است که دستگاه‌ها را ملزم می‌کند فهرست قرار دادهای تحقیقاتی و افراد و ارقام را منتشر کنند. این مساله امکان برقراری عدالت را افزایش می‌دهد.
ایمانی جاجرمی گفت: تحریم‌های علمی ضربه سنگینی به کشور وارد کرده است و امکان چاپ مقالات در نشریه‌ها و سایت‌های خارجی و شرکت در سمینارها را از بین برده است. ورود افراد علمی از دیگر کشورها به ایران نیز با مشکلاتی مواجه است.
وی با اشاره به پدیده «پدر سازی» برای علوم مختلف گفت: به دلیل تعارفات موجود در فرهنگ ما خیلی زود از افراد مختلف به عنوان پدر برای علوم مختلف یاد می‌شود و افراد به طور مثال با عنوان و القاب پدر جامعه‌شناسی و پدر روانشناسی و… خطاب می‌شوند. این تعارف و تمجیدهای بیجا خطری برای جامعه دانشگاهی است و بعد از مدتی موجب انفعال افراد دانشگاهی می‌شود.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه زبان انگلیسی زیان اول دنیا است و باید به کیفیت آموزش آن در دانشگاه‌ها توجه شود گفت: نیازی نیست وزرا و مسئولین رده بالای کشور در سخنرانی‌های خود به این زبان صحبت کنند و می‌تواننداز مترجم استفاده کنند تا سوژه طنز رسانه‌ها قرار نگیرند اما این امر در حوزه‌های پژوهشی و تبادل علم با سایر کشورها ضروری است.
وی اظهارکرد: گردش نخبگان در کشور وجود نداد و حوزه‌های مختلف قفل شده است و یکی از علل فرار مغزها از کشور نیز همین مساله است که در افراد در کشور به درهای بسته می‌خورند و فضا برای پژوهشگران و نسل‌های جدید باز نیست.
ایمانی جاجرمی تاکید کرد: وظیفه دولت مدیریت کشور و ایجاد شرایط مناسب فعالیت برای نخبگان است بدون کسب منفعت است. اینکه کسی رییس و وزیر شود افراد خود را اتوبوسی وارد کار کند این یعنی ظلم و کشور از این زاویه لطمه می‌خورد. اگر شفافیت و عدالت در همه امور مهم باشد چرخ‌های علم و پژوهش در جامعه به راحتی می‌چرخد.
با توجه به انتقادات و گلایه‌هایی که از سوی کارشناسان و اساتیدی که سال‌های متمادی در حوزه پژوهش فعال بوده‌اند به نظر می‌رسد قصه مسائل و مصائب حوزه پژوهش کشور سر دراز دارد و این شاهراه دستیابی به استقلال همه جانبه و خود کفایی در کشور، تا اطلاع ثانوی با موانع بزرگی همراه است. این اطلاع ثانوی زمانی خواهد بود که متولیان پژوهش در کشور اهمیت این شاه کلید دستیابی به موفقیت‌های توسعه‌ای و پیشرفت را جدی بگیرند و زمینه های ارتقای کیفیت و کمیت در پژوهش‌ها را به عنوان امری اولویت‌دار دنبال کنند و در راستای هموارتر کردن و با شکوه‌تر کردن شاهراه پژوهش قدم بردارند.
انتهای پیام/4139/
انتهای پیام/
