رشد نامتقارن دانش و قوانین در کشور/ افزایش نرخ ارز سبد پژوهش را کوچک کرد

گروه فناوری خبرگزاری آنا-هانا حیدری؛ سعید کاظمی آشتیانی به همراه گروهی از محققان جهاد دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال 1370 پژوهشکده رویان را به عنوان یک مرکز جراحی محدود با هدف ارائه خدمات درمانی به زوج‌های نابارور، پژوهش و آموزش در زمینه علوم باروری و ناباروری تأسیس کردند. رویان در سال 1377 مجوز مرکز تحقیقات علوم سلولی و در سال 1378 مجوز مرکز تحقیقات پزشکی تولیدمثل را از شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کرد.

در سال 1388 با موافقت شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پژوهشکده رویان به پژوهشگاه رویان تغییر نام داد. عبدالحسین شاهوردی متخصص جنین‌شناسی و عضو هیئت امنای جهاد دانشگاهی است که از سال 1396 ریاست پژوهشگاه رویان را برعهده دارد. وی از بدو شکل‌گیری و تأسیس پژوهشگاه به عنوان معاون پژوهشی و آموزشی فعالیت کرده است و تجربه بسیاری در این حوزه دارد. در ادامه گفتگوی خبرنگار آنا با رئیس پژوهشگاه رویان را می‌خوانید.

آنا: پژوهشگاه رویان در حوزه پزشکی بازساختی چه فعالیت‌هایی داشته است؟

شاهوردی: در بحث پزشکی بازساختی نگاه کشورها متفاوت است. در کشور ما وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همواره نگاه سختگیرانه‌ای در این خصوص، به ویژه در حوزه درمان، داشته که قابل‌احترام است. در هر کشور برخورد متفاوتی با پزشکی بازساختی می‌شود، برای مثال در ژاپن  کنار فرودگاه بین‌المللی یک شهرک درمانی برای سلول‌های بنیادی ساخته‌اند. خدمات سلول‌درمانی با استاندارد خاصی که در این منطقه تعریف شده، ارائه می‌شود. 

با رشد دانش، استانداردها روز به روز بهتر و سخت‌تر می‌شود تا درنهایت ارائه خدمات به حد عالی برسد. در برخی کشورها نیز خدمات بهداشتی در لایه‌های مختلف گنجانده شده و تا زمان آموزش نیروی انسانی و آمادگی کامل آزمایشگاه‌ها از سلول‌درمانی استفاده‌ای نمی‌شود چراکه خدمات و محصولات باید براساس استاندارد نهایی تولید شوند. در کشور رشد دانش پزشکی بازساختی و پیشرفت درکارآزمایی بالینی  آن به خوبی پیش‌رفته است. در حال حاضر مشکلات عدم رشد متناسب قواعد با پیشرفت علم است. درواقع قوانین به اندازه رشد دانش در کشور نبوده است. 

در پژوهشگاه رویان همواره تلاش شده با قواعد وزارت بهداشت جلو برود. رویان در حوزه سلول‌های بنیادی و سلول‌درمانی موفق به اخذ موافقت‌های اولیه برای چند سلول  از وزارت بهداشت شده است. پژوهشگاه به دنبال فعالیت بالینی در حوزه سلول‌درمانی است، درواقع تلاش‌هایی برای راه‌اندازی یک بیمارستان تحقیقاتی در این حوزه انجام شده اما تاکنون به موفقیت نرسیده است. در یک بیمارستان تحقیقاتی می‌توان فعالیت‌های پژوهشی را در سطحی وسیع‌تر انجام داد و گسترش داد.

نگاه‌ها به مجموعه رویان است، مردم و مسئولان از ما انتظار دارند و امیدواریم شرایط برای راه‌اندازی بیمارستان و فعالیت بیشتر در حوزه سلول‌درمانی مهیا شود و رویان هابی برای ارائه خدمات سلول‌های بنیادی تبدیل شود. فعالیت‌های پژوهشگاه براساس سطح مشخصی از استاندارد انجام می‌شوند تا الگویی برای مراکز دیگر باشد. سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی علوم جوانی هستند و نباید عجولانه به آنها ورود کرد. این علوم در کشور ما ریشه دوانده‌ و علم وارداتی نیست، منشأ آن جوانان و مجموعه رویان است.

آنا: تحریم‌ها مشکلات بسیاری برای پژوهش به وجود آورده، این چالش چه تأثیری بر فعالیت‌های رویان داشته است؟

شاهوردی: تحریم نکات مثبتی نیز به همراه داشته است. بسیاری از مسئولان که برای حمایت و خرید نگاهشان به کشورهای خارجی بود، با تحریم‌ها مجبور به تغییر رویه شدند. بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان شروع به توسعه و تولید محصولاتی کردند که پیش از این از کشورهای دیگر تأمین می‌شد و مسئولان نیز مجبور به حمایت و خرید از شرکت‌های داخلی شدند. امیدواریم دانش‌بنیان‌ها با دقت بالا و تعهد بسیار این مسیر را طی کنند و اعتماد مردم و مسئولان را به دست آورند تا درصورت رفع تحریم‌ها نیز تعاملات و ارتباطات داخلی ادامه پیدا کند.

با این حال در برخی موارد هزینه تولید یک محصول در داخل کشور بسیار گران‌تر از هزینه خرید محصول خارجی درمی‌آمد و به همین دلیل واردات آن به‌صرفه‌تر از تولید می‌شد اما با اعمال تحریم‌ها، شرکت‌ها  و مصرف‌کنندگان مجبور شدند با حداقل‌ها بسازند. تحریم‌ها بر هزینه‌های تمام‌شده پژوهش‌ها، برنامه‌ها و مواد مصرفی تأثیر گذاشته است. در برخی موارد مجبور هستیم که مواد اولیه یا محصولی را از کشورهای دیگر تهیه کنیم، در دنیا هیچ کشوری وجود ندارد که تمام محصولات مورد نیاز خود را تولید کند. درواقع هزینه تمام‌شده پژوهش در کشور به دلیل افزایش نرخ ارز و عدم تغییر در منبع درآمدی و مالی کوچک شده و به اصطلاح سبد پژوهش کشور کوچک شده است.

با اعمال تحریم‌ها مجبور به اولویت‌بندی پژوهش‌ها و پرداختن به تحقیقات ضروری‌تر شدیم، شاید این امر نیز از برکات تحریم‌ها باشد. امیدواریم فرهنگ اولویت‌بندی پژوهش‌ها و پرداختن به ضرورت‌ها در آینده نیز ادامه داشته باشد. محدود شدن منابع و افزایش قابل‌توجه هزینه‌ها تأثیر بسزایی در حوزه پژوهش گذاشته و مطمئنً فعالیت‌های رویان را نیز تحت شعاع قرار داده است.

آنا: چه چشم‌اندازی برای برج فناوری رویان در نظر گرفته شده است؟

شاهوردی: بسیاری از محققان پژوهشگاه رویان در این برج فناوری فعالیت می‌کنند و به این شکل تحت پوشش پژوهشگاه قرار دارند. رویان حدود 10 شرکت دانش‌بنیان دارد که در این برج مشغول به کار هستند. از سال گذشته تاکنون 10 هسته پژوهشی در برج فناوری رویان شکل گرفته که کارهای گرید تحقیقاتی انجام می‌دهند تا محصولات را بعد از مرحله پایلوت، به تولید برسانند. راه‌اندازی برج فناوری رویان اتفاق خوبی بود که باعث افزایش انگیزه در پژوهش شد و فعالیت‌ها را هدفمند کرد. در این برج شرکت‌های بزرگ و کوچک دور هم جمع شدند و از تجربه‌های یکدیگر استفاده می‌کنند. هدف این است که استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در این برج به شرکت‌های حرفه‌ای  تبدیل شوند که برای رسیدن به این خروجی به زمان نیاز است. 

آنا: چرا خدمات درمانی سلول‌های بنیادی در پوشش بیمه‌ها قرار نمی‌گیرند؟

شاهوردی: سلول‌های بنیادی هنوز در مرحله کارآزمایی بالینی قرار دارد، پس از اتمام این فاز و تأییدیه‌های نهایی از وزاتخانه‌ها گرفته می‌شود و بعد از آن بیمه‌ها می‌توانند گام‌های ابتدایی را به سوی پوشش خدمات پایه‌ای سلول‌های بنیادی ‌بردارند. در حال حاضر مراکز نمی‌توانند شواهد و مدارک زیادی در حوزه سلول‌های بنیادی برای بیمه‌ها فراهم کنند و به همین دلیل این نوع خدمات تحت پوشش بیمه نیست. باوجود این که دو تا سه دهه از قدمت ارائه خدمات درمانی ناباروی در کشور می‌گذرد اما تنها برخی از داروها و خدمات تحت پوشش بیمه قرار دارند.

در حال حاضر هیچ خدمت درمانی در حوزه سلول درمانی پوشش بیمه‌ای ندارد، مگر این که در قالب خدمات عمومی در نظر گرفته شود. برای مثال هزینه سلول‌درمانی برای زانو حدود 14 میلیون تومان است که بیمه‌های پایه آن را پوشش نمی‌دهند.  سلول‌درمانی در حوزه کارآزمایی بالینی یا فاز سه قرار دارد و درصورتی که نهایی شود می‌توان تأییدیه نهایی آن را به صورت یک پروتکل درمانی از وزارت بهداشت گرفت. در مرحله بعدی نیز می‌توان به دنبال پوشش بیمه برای این خدمات رفت.

انتهای پیام/4021/