بنیاد ملی نخبگان؛ سازمانی که توان رسیدن به نخبگان را ندارد!/ اندراحوالات دوشغله بودن ستاری!

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا،  شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه دویست و چهل و هشتم مورخ ۱۱ مهرماه ۹۱ سند راهبردی کشور در امور نخبگان را مصوب کرده است. در این سند تعاریف نخبه، استعداد برتر، فعالیت نخبگانی، اجتماع نخبگانی، نظام نخبگانی، چشم‌انداز، اهداف کلان، راهبردها و اقدامات کلان ملی مرتبط با نخبگان آورده شده است. درواقع چارچوب نهادی و الزامات اجرایی نظام نخبگانی کشور در این سند بیان شده است. در سند راهبردی کشور در امور نخبگان ساختار کلی فعالیت‌های پیش‌رو و آینده بنیاد ملی نخبگان ترسیم شده است.

بنیاد ملی نخبگان سازمان جوانی است که وظیفه اصلی آن خدمت‌رسانی به نخبگان، مستعدان و سرآمدان علمی کشور است. این بنیاد نهادی دولتی و حاکمیتی است که از بودجه‌ عمومی کشور استفاده می‌کند و از نهادهای زیر مجموع ریاست جمهوری به شمار می‌رود. باتوجه به این که 15 سال از تشکیل این بنیاد می‌گذرد و انتظار می‌رود که سازوکار آن نسبت به سال‌های گذشته بهبود یافته باشد اما بسیاری از نخبگان کشور دل خوشی از بنیاد و فعالیت‌هایش ندارند.

مدیریتی در کار نیست!

بنیاد ملی نخبگان نهادی خاص است که طبق اساسنامه آن یکی از معاونان رئیس‌جمهور می‌تواند عهده‌دار مدیریت کلان این بنیاد باشد که در حال حاضر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور این مسئولیت را برعهده دارد.

به گفته مهدی حمزه‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)؛ یکی از اشکالات عمده فعالیت این نهاد این است که ستاری همزمان  با زمامداری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ریاست بنیاد ملی نخبگان  را نیز برعهده دارد. نه‌تنها معاونت علمی و فناوری تشکیلاتی مجزا به شمار می‌رود بلکه ریاست همزمان هر دو نهاد از نظر سازمان بازرسی کل کشور مشکل قانونی دارد.

وی می‌گوید؛ ستاری تمام انرژی خود را روی معاونت علمی و فناوری  گذاشته و عملاً حضور پررنگی در بنیاد ملی نخبگان ندارند.  بنابراین محمود سعادت را به عنوان قائم‌مقام  این بنیاد تعیین کرده‌ است. درواقع تمامی کارهای اجرایی و تصمیم‌گیری‌های بنیاد ملی نخبگان توسط قائم‌مقام انجام می‌شود.

اساسنامه‌ای که از اساس ضعیف است

این امر نشان می‌دهد که تعیین ریاست مستقل برای بنیاد ملی نخبگان بسیار ضروری است؛ چراکه  مشکلات بسیاری را در خصوص روند اجرایی و خدمات‌رسانی این بنیاد به نخبگان ایجاد کرده است.  بنیاد باید به روشی دقیق و هوشمندانه نخبگان، مستعدان و سرآمدان علمی کشور را شناسایی کند. تعریف دقیق و جامعه‌ای از نخبه در سند راهبردی کشور در امور نخبگان وجود ندارد. این امر باعث ایجاد مشکلات بسیاری در خصوص تعیین و اهدای جوایز و تسهیلات به نخبگان شده است.

به گفته حمزه‌پور؛ اساسنامه فعلی بنیاد ملی نخبگان ضعیف است. برای مثال نفرات برتر کنکور نخبه شناخته می‌شوند که این امر مانع از شناسایی نخبه حقیقی می‌شود. ممکن است فردی که در کنکور رتبه زیر ۱۰۰ می‌آورد، اثرگذاری اجتماعی نداشته باشد و خدمتی برای کشور انجام ندهد. تعریف نخبگی برابر با اثرگذاری اجتماعی است. نخبه به کسی  گفته می‌شود که در کنار نبوغ و نخبگی، دلبستگی و تمایلی به خدمت‌رسانی به مردم را نیز داشته باشد.

تعریف نخبه به‌روزرسانی شود

سند راهبردی کشور در امور نخبگان باید دائماً به‌روزرسانی شود. درواقع شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز بنیاد ملی نخبگان را مکلف کرده که سند راهبردی امور نخبگان را به ویژه در تعریف دقیق، منصفانه، حقیقی و جامع از نخبه به‌روزرسانی کند.  اگر نخبه به درستی تعریف شود بسیاری از مشکلات مربوط به نخبگان کاهش می‌یابد.

بنیاد ملی نخبگان از تکنولوژی استفاده کند

بنیاد ملی نخبگان  برای شناسایی دقیق، عالمانه و هوشمندانه  نخبگان باید از سیستم‌های پیشرفته و  مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده کند. بدین‌ترتیب می‌توان شاخص‌های مطابق با تعریف نخبه را  مشخص کرد، سپس این شاخص‌ها در بانک‌های اطلاعاتی سراسر کشور جستجو می‌شوند تا موارد مورد نظر پیدا شوند. در مرحله بعدی می‌توان با انجام مصاحبه‌های تخصصی نخبه‌های واقعی و اثرگذار  را شناسایی و جذب بنیاد ملی نخبگان کرد. این بنیاد باید  نخبگان و سرآمدان علمی که جذب می‌کند را آینده‌نگرانه هدایت کند.

سازمان‌های جزیره‌ای کاری به پیش نمی‌برند

بنیاد ملی نخبگان معاونتی به نام معاونت مستعدان دارد که وظیفه اصلی آن شناسایی افراد صاحب استعداد برتر در مدارس و مراکز آموزشی است. هدایت اخلاقی، علمی و تربیتی  این افراد بسیار مهم است. در این بخش بنیاد ملی نخبگان و وزارت آموزش‌وپرورش باید همکاری بیشتری با یکدیگر داشته باشند. تعارضات اجرایی میان معاونت مستعدان بنیاد ملی نخبگان و  سازمان استعدادهای درخشان وزارت آموزش‌وپرورش وجود دارد که باعث سردرگمی افراد مستعد می‌شود. دانش‌آموزان مستعد نمی‌دانند برای دریافت خدمات به کدام سازمان مراجعه کنند.

بنیاد ملی نخبگان، حوزه‌های علمیه، وزارت علوم،  وزارت آموزش‌وپرورش، وزارت صمت و نیروهای مسلح به نحوی با نخبگان سروکار دارند، بنابراین باید هماهنگی و همکاری خوبی در حوزه نخبگان با یکدیگر داشته باشند و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به عنوان نهاد ناظر بر این تعاملات نظارت کند. با این حال هر کدام از این نهادها سازورکار مستقلی برای نخبگان و استعدادهای برتر ایجاد کرده‌اند. 

به گفته حمزه‌پور؛ این امر نشان می‌دهد که امور اجرایی و تصمیم‌گیری در خصوص نخبگان در هر نهادی به صورت جزیره‌ای انجام می‌شود.  اگر بنیاد ملی نخبگان سازمانی قوی تعریف شده بود و از نظر ساختاری، تشکیلاتی و کیفیت مدیریتی قدرتمند بود، به سازمانی محوری تبدیل می‌شد و وزارتخانه و نهادهایی که به نحوی در حوزه نخبگان فعالیت می‌کنند، در خدمت‌رسانی به نخبگان یاری‌دهنده بنیاد می‌شدند.

بنیاد ملی نخبگانی که از نخبگان جا مانده است!

نخبگان از سرمایه‌های ارزشمند یک کشور به شمار می‌روند، بنابراین وقتی یک سازمان قصد فعالیت در امور مرتبط به نخبگان را دارد، باید بالاترین و بهترین کیفیت را ارائه بدهد. بنابراین سازمانی چون بنیاد ملی نخبگان باید سازمانی پیشرو و تندآموز باشد. سازمان‌هایی که با نخبگان سروکار دارند، باید توانایی یادگیری سریع را داشته باشد چراکه نخبگان قشری با مهارت‌ها و اطلاعات به‌روز هستند. 

بنیاد ملی نخبگان عهده‌دار برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری برای شناسایی، جذب، هدایت، حمایت، حفظ و بکارگیری نخبگان کشور است اما برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های این سازمان به روش‌های سنتی و به دور از علم و فناوری روز انجام می‌شود، روشی که نه‌تنها به مزاج نخبگان خوش نیست بلکه برای مردم عادی نیست مورد قبول نیست. بنیاد ملی نخبگان چنان درگیری بوروکراسی‌های اداری است که فراموش کرده با قشری نوآور، فناور، همه‌فن‌حریف و به‌روز سروکار دارد. 

سازمان‌هایی که با سرمایه‌های انسانی درجه یک مانند نخبگان سروکار دارند، باید انسان‌محور و متکی به قدرت مغز باشند. کار بنیاد ملی نخبگان مدیریت نیست بلکه رهبری است. کارویژه اصلی بنیاد ملی نخبگان رهبری سرمایه‌های انسانی ارزشمند کشور و رهبری استعدادهای این گوهرهای ناب انسانی است. 

اگر بنیاد ویژه نخبگان رسالت خود را به درستی انجام دهد، می‌تواند نخبگان بیشتری را شناسایی و جذب کند، نخبگانی که رویای خدمت‌رسانی به هموطنانشان و آبادانی کشورشان را دارند.

انتهای پیام/4021/