پیش‌بینی‌هایی که‌ به حقیقت پیوستند/ از پادآرمان تا واقعیت

به گزارش خبرنگار حوزه علم، فناوری و دانش‌بنيان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، کتاب علمی‌تخیلی پادآرمان‌شهری «1984» به قلم  جرج اورول، داستان‌نویس انگلیسی، یک سال پیش از مرگش منتشر شده است. این کتاب به آینده دیستوپیای جوامع بشری، دولت‌ها، نظارت و محدودیت‌های گسترده و پایان دادن به ارتباط عاطفی میان انسان‌ها و ... می‌پردازد. در این گزارش محصولات فناوری هوشمندی بررسی‌ می‌شوند که اورول در کتاب 1984 از آنها یاد کرد و امروزه شاهد تحقق مواردی از پیش‌بینی‌های وی هستیم.

تحولات اولیه که منجر به انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) شد، در طول جنگ سرد رخ داد. این تغییرات عظیم شامل گسترش جهانیِ تولید برق، گسترش ماهواره‌های ارتباطاتی، کاربرد تجاری مدارهای مجتمع، اختراع فیبر نوری و ریزپردازنده‌ها می‌شود که به تبع آن رشد انفجاری کامپیوترهای شخصی، اینترنت و شبکه جهانی وب اتفاق افتاد.

در حالی که اورول در کتاب خود آینده را به صورت دوره‌ای تجسم ‌کرد که «فناوری» و «تبلیغات» بر زندگی روزمره بشر چیره خواهد شد، احتمالاً 1984 را باید آغاز حرکت به سوی چنین عصری تلقی کرد. در ادامه به برخی از پیش‌بینی‌های اورول در مورد آینده که به حقیقت پیوستند، اشاره می‌کنیم.

«برادر بزرگ تماشا می‌کند»؛ مکانیسم نظارت دائمی

در کتاب 1984 می‌خوانیم: «همیشه چشم‌هایی وجود دارد که شما را می‌بیند و صدایی وجود دارد که احاطه‌تان می‌کند. فرقی نمی‌کند خواب باشید یا بیدار، مشغول کار باشید یا در حال صرف غذا، داخل خانه باشید یا خارج از آن، در حمام باشید یا در رختخواب؛ راه گریزی نیست. هیچ چیز به جز چند سانتی‌متر مکعب فضای مغز داخل جمجمه‌تان مال شما نیست».

این یکی از تفسیرهای بسیار جنجال برانگیز اورول در مورد جامعه و دولت آینده است که طی دهه‌ها بسیار مورد بحث قرار گرفته است. نظارت مستمر در مکان‌های تجاری، منازل، محل کار، جاده و خیابان و... از طریق میکروفون‌های مخفی و صفحات راه‌دور (TELESCREENS) و صد البته از جانب عوامل و گماشته‌هایی که برای «برادر بزرگ» کار می‌کنند انجام می‌گیرد. در کتاب آمده این صفحاتِ راهِ‌دور قادر به تشخیص هرگونه تغییر در چهره فرد هستند و می‌توانند حتی تنفس و ضربان قلب وی را رصد کنند.

امروزه پس از افشاگری‌های ادوارد اسنودن مشخص شده است که بسیاری از دولت‌ها به دنبال مشاهده و تجزیه و تحلیل مکالمات شهروندان خود در رسانه‌های اجتماعی هستند و ما می‌دانیم که نظارت بر مردم از طریق دوربین‌های نصب شده در اماکن عمومی، نظارت آنلاین بر محتواهای چندرسانه‌ای و... انجام می‌گیرد.

اکثر کاربران از تلفن‌های هوشمند استفاده می‌کنند و بنابراین زمان زیادی را آنلاین هستند. سیستم عامل اندروید بیشترین سهم بازار را در اختیار دارد و به نوعی سیستم عاملی جهانی به حساب می‌آید. آیا از دوربین و میکروفون تلفن همراه به‌عنوان ابزاری نظارتی می‌توان استفاده کرد؟ چرا که نه. هنگامی که ما به اینترنت متصل باشیم، تنها کاری که هکر باید انجام دهد از بین بردن دیواره‌  امنیتی و قفل‌های داخلی تلفن است.

کسپرسکی شرکت بزرگ آنتی‌ویروس روسی، پیش‌بینی کرده که تعداد تهدیدات سیستم عامل اندروید با سرعت نگران‌کننده‌ای ادامه خواهد داشت و افراد حتی متوجه نخواهند شد که تلفن درواقع مکالمات را به یک مکان راه دور و برای شخص ثالث می‌فرستد. اگر تلفن‌هایی که همیشه همراه‌مان هستند، با آنها به تختخواب، آشپزخانه، میز ناهار، سر بازی تنیس می‌رویم به یک ابزار جاسوسی مبدل شود، آنگاه اورول بی‌راه نگفته است.  

بگو‌نویس

اورول از دستگاهی به نام «بگو‌نویس» (Speakwrite) در داستان خود استفاده می‌کند که در حقیقت یک میکروفون دهانی است و هر چه در میکروفون بیان شود، به صورت متن و نوشته درمی‌آید. امروزه در عصر هوش مصنوعی هستیم و به لطف پردازش زبان طبیعی(NLP)، نرم‌افزارهای تبدیل گفتار به متن و دستیاران مجازی به‌سادگی در بازار یافت می‌شوند. گذشته از این، تقریباً هر تلفن همراهی مجهز به دستیار مجازی است و سایت‌های مختلفی بدین منظور سرویس می‌دهند. برای مثال مایکروسافت سرویس Cortona، اپل سرویس Siri و اندروید نیز سرویس OK, Google را ارائه کرده است.

نرم‌افزاری مانند Dragon Dictate به شما امکان می‌دهد اسناد را دیکته کنید و در وب، ایمیل و سایر موارد متن دلخواه خود را جستجو کنید. همچنین سایت eboo.ir نیز سرویس مشابهی را برای زبان فارسی ارائه کرده است.

کشوی سند دیجیتال با صفحه نمایش

وینستون، کاراکتر محوری رمان 1984 ارقامی را در صفحه راه دور یا telescreen وارد کرد و سپس خواستار «نسخه‌ مناسب تایمز» شد. پس از دقایقی لوله پنوماتیک لغزید و سند مورد اشاره را تحویل وی داد.

امروزه سیستم‌های مدیریت اسناد الکترونیکی در دفاتر، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و... رایج هستند. حتی یک پوشه مدیر فایل عادی در کامپیوتر یا تلفن همراه، در حقیقت به همان قالب کشوی الکترونیکی است که در رمان 1984 آمده و وینستون می‌تواند از طریق آن اسناد مورد نظرش را بخواهد یا جستجو کند.

سیستم شناسایی موشک

اورول از یک فرد پرولتاریایی در رمان خود یاد می‌کند که به نوعی آگاهی نسبت به فرود آمدن موشک، لحظاتی پیش از اصابت آن دارد. در عصر حاضر سیستم‌های شناسایی موشکی اختراع شده‌اند که برای شناسایی هر گونه اجرام پرنده در محدوده‌ هوایی کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرند و معمولاً با سیستم‌های پدافند هوایی یکپارچه هستند تا بتوانند خطرات و تهدیدات را دور کنند. همچنین سیستم‌های هشداردهنده‌ نزدیک شدن موشک، در قالب سنسور خصوصا در تجهیزات گرانقیمت مانند هواپیماها تعبیه می‌شود.   

کارت پستال‌های چاپی

اورول در رمان مشهور خود از ایمیل و پست الکترونیک صحبتی به میان نمی‌آورد بلکه به «کارت‌ پستال‌های چاپی» اشاره می‌کند که در آن لیستی از پیام‌های از قبل نوشته شده قرار دارد و تمام کاری که فرستنده نیاز است انجام دهد، این است که با دست پیام دلخواه خود را انتخاب کند.

امروزه متون آماده به صورت پیامک، ایمیل یا پست مجازی قابل نگهداری است تا در صورت لزوم به مخاطبان مشخصی ارسال شود. همچنین بسیاری از ما تنظیمات درون ایمیل را به طریقی ترتیب می‌دهیم که پیام‌های از پیش نوشته‌شده برای فرستنده‌هایی که وقتی آنلاین نیستیم پیام داده‌اند، ارسال شوند.  

 حفره حافظه

حفره‌ حافظه (Memory hole) دستگاهی است که در رمان 1984 برای تغییر دادن یا از بین بردن اسناد، تصاویر، رونوشت یا پرونده‌های جعلی یا شرم‌آور استفاده می‌شود.

تاریخ مملو از نمونه‌هایی است که در آن تلاش شده کتاب‌ها را به منظور پاک کردن تاریخ بسوزانند؛ اما با پیشرفت فناوری، شیوه انجام آن تغییر کرده است. هر چند مفهوم فضای مجازی به طریقی که امروز وجود دارد در ذهن جرج اورول شکل نگرفته بود و ماشین «حفره‌ حافظه» در واقع خردکننده‌های کاغذ بودند، اما امروزه می‌بینیم افراد با یک کلیک می‌توانند ساعت‌ها ویدئو، صوت یا هزاران صفحه سند ارزشمند را نیست و نابود کنند.

سازنده‌ی قطعه کوچک

در رمان 1984، سازنده‌ قطعه کوچک (Versifactor) یک ماشین آهنگساز بود که نیازی به مداخله انسانی نداشت. به عبارت دیگر سازنده قطعه کوچک یک ساز مکانیکی بود که می‌توانست آهنگ تولید کند.

اگرچه امروزه برنامه‌ای همچون «گاراژ بند» (Garage Band) هنوز به مداخله انسان نیاز دارد؛ اما این اپلیکیشن می‌تواند بدون نیاز به سازهای موسیقی، آهنگ تولید کند. «امیلی هاول» نیز یک برنامه کامپیوتری است که توسط دیوید کوپ، استاد دانشگاه کالیفرنیا، سانتا کروز ساخته شده است. این برنامه در واقع یک رابط تعاملی است که بازخورد شنوندگان را می‌شنود، و آهنگ‌های موسیقی خاص خود را از یک پایگاه داده منبع می‌سازد. «امیلی» نام مادر و «هاول» نام پدر دیوید کوپ بوده است.

انتهای پیام/پ