حل مشکلات آموزش مجازی با استفاده از تجربه کرونا/ دانشگاه آزاد اسلامی الگوی مناسب آموزش در کشور

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- علیرضا باجلان، شیوع کرونا نشان داد کشور بیش از هر زمان دیگر به استفاده از ابزارهای نوین و تحول در نظام آموزشی نیازمند است. کشورهای مختلف دنیا در شرایط درگیری با کرونا تلاش کرده‌اند تا با شناخت دقیق زوایای مختلف آموزش مجازی آن را به عنوان رکن آموزشی در کشور معرفی کنند.

بیشتر بخوانید: شیوع بیماری کرونا دیدگاه عمومی را نسبت به آموزش مجازی تغییر داد/ گرانی خدمات اینترنتی، یکی از مشکلات دانشجویان

برای شناخت بیشتر مزایای آموزش مجازی و تاثیر آن در آینده علمی کشور با امیر هوشنگ حیدری نایب‌رئیس انجمن آینده‌نگری ایران و کارشناس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور گفتگو کردیم. در ادامه مشروح این گفتگو را مشاهده می‌کنید:

آنا: در حوزه آموزش مجازی برای دوره پساکرونا چه پیش‌بینی می‌کنید؟ تصور می‌کنید کشور چه گام‌هایی را بر تکیمل آموزش مجازی در آن دور باید بردارد؟

حیدری: درحوزه آینده‌پژوهی باید به این موضوع بپردازیم که  چطور می‌توانیم مطلوب‌ترین آینده را انتخاب کنیم و مهم‌تر از همه اینکه بعد از انتخاب آینده مطلوب در زمان حال چه اقداماتی انجام دهیم، چه برنامه‌ریزی را داشته باشیم و چه راهبردهایی را در پیش بگیریم و به‌طور کلی چه چشم‌اندازی را مد نظر داشته باشیم؟ همه این موارد کمک می‌کند تا آینده بی بدیل خود را شکل دهیم.

تفکر برای ساخت آینده بستر آینده‌پژوهی

آینده‌پژوهی در یک کلام به این موضوع می‌پردازد که چطور می‌توانیم آینده مطلوب خود را بسازیم. قطعا موضوع ساختن آینده است که باعث شده از آینده‌پژوهی تحت عنوان هنر یا فناوری صحبت شود. آینده‌پژوهی در واقع هنر، مهارت و چه بسا فناوری ساخت آینده است. برای اینکه بتوانیم  در این حوزه فعالیت کنیم حتماً ‌باید تصوری از آینده داشته باشیم. در مسئله آینده‌پژوهی به تصورات از آینده خیلی احترام می‌گذارند. به بدیع‌اندیشی و به نگاه نوآورانه و به افکار نامتعارف داشتن صحه گذاشته شده و توجه می‌شود.

کشور برای برای اینکه آینده مناسبی در حوزه آموزش مجازی را رقم بزند باید به دو مسئله توجه کند.  یکی توجه‌‌ به گذشته و دوم توجه به حال و تجربیاتی که بدست می‌آوریم. دوران کرونایی باعث شد در حوزه آموزش تجارب بسیار ارزنده‌ای بدست بیاید.

بنابراین شاید اگر از قبل به حوزه آموزش مجازی فکر کرده بودیم هیچ وقت نمی‌توانستیم تصور کنیم که روزی برسد که همه بالاجبار باید از آموزش مجازی استفاده کنند ولی دوران کرونا  ثابت کرد که ممکن است گاهی به جبر باید به سمت آموزش مجازی رفت. در حوزه آموزش مجازی، آینده مطلوبی را برای کشور تصور می‌شود که مبتنی بر آموزش مجازی است.

رفع مشکلات دانشجویان با آموزش مجازی

 در آینده همه  دانشگاه‌ها، امکانات و تسهیلاتی که برای تحصیل وجود دارد و همچنین ترددهای دانش‌آموزان برداشته می‌شود. حجم وسیعی از خدمات از بین می‌رود. متاسفانه سالانه تعداد زیادی از دانشجویان در جریان ترددهای بین شهری جان خود را از دست می‌دهند. خانواده‌ها هزینه‌های سنگینی را برای همین ترددهای بین شهری پرداخت می‌کنند؟ همه این‌ها تغییر می‌کند. مشکلات محل‌های غذاخوری در دانشگاه، اعتراض‌های دانشجویان به غذا و خوابگاه برنامه‌ریزی آینده مطلوب برای آموزش‌ که برطرف می‌شود.

در عرصه آموزش باید دنیای جدیدی را تصور شود. دنیایی که  بسیار مطلوب‌تر از  شرایط کنونی خواهد بود.  اکنون که بالاجبار آموزش مجازی را در دوران کرونا تجربه کردیم عقل سلیم حکم می‌کند که برای ساخت آینده بهتر نیز اقدام کنیم. کشور برای برای اینکه آینده مناسبی در حوزه آموزش مجازی را رقم بزند باید به دو مسئله توجه کند.  یکی توجه‌‌ به گذشته و دوم توجه به حال و تجربیاتی که بدست می‌آوریم. دوران کرونایی باعث شد در حوزه آموزش تجارب بسیار ارزنده‌ای بدست بیاید. این دوره باعث شد متوجه شویم اگر نظام آموزشی کشور مجازی شود در کنار مشکلات مزایا بسیاری هم وجود دارد.

افزایش سرعت فراگیری و تکرار پذیری شاخصه‌های مهم آموزش مجازی

عدم تردد دانشجو و استاد، کاهش شدید هزینه‌ها، دسترسی به خدمات در زمان مورد نیاز و مواردی دیگر از مزیت‌های آموزش مجازی است.  دیگر حتماً نباید دانشجو از تهران به عنوان مثال به کرج برود. به جای آن هر موقع بخواهد می‌رود از بسته آموزشی استفاده می‌کند. چنین شیوه آموزشی تکرار پذیر است. اگر دانشجو متوجه نشد، می‌تواند آن متن را چهار بار گوش کند. حتی می‌تواند آن را ذخیره کرده و 10 سال دیگر هم آن متن را گوش کند. افزایش سرعت فراگیری دیگر نکته با اهمیت در آموزش مجازی است. طبیعتاً موقعی که تکرار پذیری زیاد شود یادگیری هم بیشتر می‌شود. دانشجویی ممکن است سر کلاس خجالت بکشد سؤال کند یا ممکن است وقت نشود یا حتی استاد حوصله‌اش را نداشته باشد، همه این مسائل از بین می‌روند.

کرونا تجربه ارزنده‌ای است منوط به اینکه هم آسیب‌ها و هم مزیت‌هایش را  ثبت و ضبط کنیم و از این تجربه‌ها، آموزه‌هایی داشته باشیم. تجربه‌های کرونا را در ساختارهای یادگیرنده جامعه ثبت کنیم تا دوباره تکرار مکررات نشود.

وابسته نبودن به زمان و مکان بازهم نکته مثبت دیگری است. یعنی آموزش مجازی واقعاً نه نیازی به زمان دارد و نه مکان. دانشجو حتی اگر در پارک هم نشسته باشد می‌تواند محتوای کلاس امروز صبح خود را دوباره گوش کند. هزینه‌های تولید مستندات آموزشی هم کم می‌شود. احتمالا تصور آن خیلی سخت است. دوباره تأکید می‌کنم  شما فرض کنید تنها یک معلم فیزیک یا شیمی یا  زیست برای کل درس شیمی، فیزیک و زیست مقطع دوازدهم دبیرستان تدریس کند، ببینید چقدر جالب می‌شود.

کاهش هزینه‌های آموزش در روش مجازی

در این صورت هزینه‌های تولید مستندات آموزشی خیلی کم می‌شود. هزینه‌ها می‌تواند به مباحث دیگری پرداخته شود. مهم‌تر از همه اینکه آموزش نیاز محور می‌شود. یعنی معلمی نمی‌آید از اول تا آخر کتابی را درس دهد. متوجه می‌شود که کجا نیاز است. مثلاً وقتی که دوران کرونایی اتفاق می‌افتد، استاد یا معلم می‌تواند مقطعی از درس را اختصاص بدهد به «مبارزه با بیماری کرونا» و حتی از آن سؤال امتحانی هم طرح کند!

در واقع با توجه به نیاز جامعه، سرفصل‌های درسی تعریف شوند. در این صورت پیگیری آموزشی خیلی افزایش پیدا می‌کند و  از نظر ساختاری و پرسنلی، به شدت می‌شود نیروهای فیزیکی خود را تعدیل کرده و هزینه‌های جاری برای این موضوع در فعالیت‌هایی دیگری پرداخت کرد. کرونا تجربه ارزنده‌ای است منوط به اینکه هم آسیب‌ها و هم مزیت‌هایش را  ثبت و ضبط کنیم و از این تجربه‌ها، آموزه‌هایی داشته باشیم. تجربه‌های کرونا را در ساختارهای یادگیرنده جامعه ثبت کنیم تا دوباره تکرار مکررات نشود.

اگر در آینده بیماری دیگری شایع شد مثل کووید-20 یا وبا دیگر آمادگی لازم را داریم. آینده‌پژوهی علاوه بر اینکه  هر فرد را برای آینده بهتر آماده می‌کند این امکان را مهیا می‌سازد که آینده مطلوبی برای همه مردم ایجاد شود. در واقع آینده‌پژوهی باعث می‌شود که در رابطه با اتفاق‌هایی که در آینده می‌افتد دچار غافلگیری نشویم. بنابراین آینده‌پژوهی کمک می‌کند در آینده در حوزه آموزش مجازی دوباره با مشکلات اساسی روبه‌رو نگردیم. ساختارهای جامعه را باید به گونه‌ای توسعه یابند که  که کودکان از همان دوران دبستان کار کردن با تجهیزات الکترونیکی را یاد بگیرند. دولت می‌تواند وسایلی مانند تلفن همراه و تبلت را با قیمت مناسب به خانواده‌ها بدهد.  اساتید دانشگاه را از همین امروز برای تدریس در شیوه مجازی آماده کنیم.  برای کارهای عملی نیز باید تدابیر مناسبی اندیشیده شود باید در حوزه آموزش به سمت آموزش مجازی ببریم.

اگر بخواهیم به کرونا با نگاه مثبت نگاه کنیم می‌شود مزایای آن را دید. بنابراین می‌توانیم آغازی مناسب برای آموزش مجازی رقم بزنیم و زودتر به استقبال آن برویم. به جای اینکه همیشه پای خود را در سناریوهایی که دیگران تدوین کرده‌اند بگذاریم خودمان سناریو بنویسیم و آینده را تعیین کنیم.

کرونا را به عنوان فرصت تصور کنیم

اگر کرونا اتفاق نمی‌افتاد چه وقت کشور می‌توانست چنین تجربه‌ای برای آموزش مجازی بدست آورد. بنابراین کرونا باعث شد که موضوع آموزش مجازی کاملا  ملموس شود و از دانش‌آموزی در مقطع ابتدایی گرفته تا دانشجویی که در مقطع دکتری درس می‌خواند، به خوبی معنای آموزش مجازی را درک کنند.

آنا: مرکز سیاست علمی کشور چه برنامه‌هایی برای آموزش مجازی چه در دوره کرونا و چه در دوره‌های بعدی در نظر گرفته است؟ در این مسیر چه سازمان‌هایی با این مرکز همکاری می‌کنند؟

حیدری: با توجه به اینکه افراد حاذقی در این مرکز کار می‌کنند، بسیاری از صحبت‌هایی که بنده عرض کردم عملیاتی شده است. معاون پژوهشی به اتفاق ریاست مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور به سرعت از تجارب متخصصان استفاده کرده و شرایط را برای ارائه مقالات و سخنرانی‌ها آماده کردند. یعنی اساتید دانشگاه‌ها و به ویژه اعضای هیئت علمی هر دانشگاه به گونه‌ای تشویق شدند که هر کس در حوزه تخصصی خود به عنوان مثال حوزه اقتصاد، اخلاق علم، سیاست‌گذاری علم و فناوری، آینده‌پژوهی و جامعه‌شناسی و حتی علم‌سنجی مقاله‌هایی نوشته و ارائه دهد. 

برگزاری جلسه‌های مجازی از مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

بنابراین مقاله‌های متعددی نوشته شد و سپس با نظمی خاص این مقالات  برای عموم ارائه گردید. همه این تلاش‌ها در همان سیستم مجازی انجام گرفت. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور از شرایط کرونا تجربه کسب کرد چون قبلاً‌ در این سطح و گستردگی جلسات و سخنرانی‌های علمی برگزار نمی‌شد.  از روزی که کرونا اتفاق افتاد، تقریباً کلیه جلسه‌های  مرکز به صورت مجازی برگزار می‌شود.

مرکز تحقیقات به عنوان کانون تفکر وزارت علوم شناخته می‌شود از همین رو باید در این راستا و عملیاتی کردن مأموریت‌اش گام بردارد. مقاله‌های منتشر شده در مدت شیوع کرونا جمع‌آوری و  قرار است در قالب کتابی احصا شود. این کتاب در آینده  در اختیار مسئولان و سیاست‌گذاران وزارت علوم قرار می‌گیرد.

دانشگاه آزاد اسلامی الگویی برای مراکز آموزش در کشور

در حیطه آموزشی مجازی دانشگاه آزاد اسلامی بیشتر از دانشگاه‌های دولتی حائز اهمیت است. این مجموعه عظیم علمی بیشتر می‌تواند پندآموز و الگو شایسته‌ای برای همه مراکز آموزشی کشور باشد. دانشگاه آزاد اسلامی با داشتن ظرفیت قابل توجه هیئت علمی، دانشجو، سیستم و فضاهای آموزشی با به کارگیری شیوه‌های مجازی تحولی بزرگ در نظام آموزش عالی کشور ایجاد می‌کند.

انتهای پیام/4144/