فطرت، حلقهٔ مفقودهٔ زندگی مدرن در برابر پیشرفت، تجربه محوری و فنی‌گرایی

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگی و هنری گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، محمد حسین مختاری، رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم به مناسبت عید سعید فطر در یادداشتی به ابعاد زندگی مدرن پرداخته است. 

در این یادداشت آمده است:

واکاوی ابعاد و زوایای معناشناختی عید سعید فطر و بهره گیری از آن در فضای جامعهٔ دینی، ما را بر آن می‌دارد تا بیش از پیش در معنای اصطلاحی عید فطر یعنی بازگشت به فطرت تأمل نمائیم؛ چرا که انسان با دوری از عقل خود بنیاد بشری، به فطرت پاک خود یعنی خدامحوری باز می‌گردد (هدایت می‌شود) و اینچنین به شکرانهٔ این بازگشت، به جشن و سرور می‌پردازد.

البته پروسه زمانی تحقق این مسئله در طول یک سال رقم می‌خورد؛ به ویژه در ماه رجب که ماه پروردگار است و شعبان ماه رسول خدا (ص) و ماه رمضان که ماه امت اوست، صیروریت معرفت انسان به شدت معنا می‌یابد و انسان از شرک و شک رهایی یافته و با توبه و راز و نیاز و مناجات در شب قدر، از جهنم اومانیسم (اناالحق) به سوی بهشت برین (خدامحوری) هدایت می‌شود، چرا که فطرت و معنویت استعلایی تنها در سایهٔ توحید معنا می‌یابد.

در تشریح این مسئله باید گفت رمضان ماه وزیدن نفحات الهی و گشوده شدن درهای رحمت خاص (رحیمیت) و عام (رحمانیت) خداوند است؛ حال انسان هر اندازه از اومانیسم درون فاصله بگیرد و به سوی رضایت الهی حرکت کند از رحمت عام خداوند بهره مند خواهد شد، البته شیطان، این صیروریت انسان را در بستر فطرت بر نمی‌تابد، لذا در صدد است تا مردم را از رحمت الهی نا امید سازد، لیکن مناسک معرفتی ماه مبارک رمضان همچون روزه داری، انفاق، هم نوایی با فقرا و نیازمندان، به نوبهٔ خود صیروریت و بازگشت فرد به فطرت را تسهیل خواهد ساخت.

با این تفاسیر اصل راهبردی فطرت، نفی خودبینی و خودبرتربینی است، یعنی همان حلقهٔ مفقودهٔ غرب که به بهای نفی خدا و اثبات خود، عقل خود بنیاد سوژه محور را در سایهٔ سنگین اومانیسم (من فکر می‌کنم پس هستم) بنیان نهاد و اینچنین فاصلهٔ میان انسان‌ها را (فاصلهٔ طبقاتی) در مدیریت عقل خالص منهای دین رقم زده است.

این چالش در حالی است که حیات انسان در دوران کودکی، نوجوانی، جوانی و میانسالی و کهنسالی صرفاً بر مدار عقل فطری استوار است و با نفی عقل خود بنیاد و سوژه محور، از درون به سوی خداوند هدایت می‌شود.

از این رهگذر، ماه مبارک رمضان با مناسک حکمت محور، نگرش انسان را نسبت به زندگی تغییر می‌دهد، چرا که با انقطاع در زندگی روزمره، خلوص جامعه را تعمیق می‌بخشد و اینچنین اخلاص عملی بر مبنای فطرت، همگرایی و همبستگی اجتماعی مردم با فقرا و نیازمندان را به منصهٔ ظهور می‌رساند و فاصلهٔ طبقاتی را در جامعه کاهش می‌دهد که تجلی این امور را می‌توان در همبستگی و همگرایی وصف ناپذیر مردم ایران به ویژه در ایام شیوع کرونا، در قالب کمک‌های مؤمنانه مشاهده نمود.

در حقیقت این فریضهٔ روزه داری است که فطرتاً انسان را از خود پسندی رهایی می‌بخشد و صیروریت را در زمان و در قالب نشاط اجتماعی خاص به جامعه تزریق می‌کند و از آنجا که ساختار روزه به شدت خدامحوری را در متن خود جای می‌دهد، لذا انسان از خودپرستی رهایی یافته و صفت رحمانیت خداوند در قالب کاهش آمار جرم و بزهکاری در جامعه متجلی می‌شود.

فطرت، حلقهٔ مفقودهٔ زندگی مدرن

این ظرفیت بنیادین در اسلام در حالی است که فطرت، حلقهٔ مفقودهٔ زندگی مدرن به شمار می‌آید و عنصر پیشرفت، تجربه محوری و فنی‌گرایی بر جای آن نشسته است، لذا هنجارگرایی به‌شدت بی‌معنا می‌شود و سودمحوری به‌جای اخلاق، انصاف و اخلاص نشسته و انسان صرفاً به‌عنوان موجودی سودمحور موردتوجه قرار می‌گیرد.

این بحران در جوامع مدرن در حالی است که ماه مبارک رمضان با رویکرد ذکر و یادآوری و با محوریت عدالت و معنویت، انسان را از منیت و خودخواهی بر حذر می‌دارد؛ لذا همدلی با چاشنی فطرت و بر مبنای کلام نورانی امام علی (علیه‌السلام): "أنْ تُحِبَّ للنّاسِ ما تُحِبُّ لنَفْسِک، و تَکرَهَ لَهُم ما تَکرَهُ لَها" آنچه بر خود می‌پسندی برای مردم نیز بپسند و آنچه برای خود نمی‌پسندی برای آنها نیز نپسند!)، حقیقت زندگی را شکل می‌دهد؛ پدیده‌ای شگرف که حلقهٔ مکمل میان فطرت و هم‌گرایی اجتماعی است و انسان‌ها علیرغم همه تفاوت‌ها، زندگی را مبنای اشتراک خود در نظر گرفته و با عرف گرایی (حفظ نظام اجتماعی)، به خلقت هدایت یافته «قالَ رَبُّنَا الَّذِی أَعْطی کلَّ شَی‌ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدی؛ "خدای ما آن کسی است که همه موجودات عالم را نعمت وجود خاص خودش بخشیده و سپس (به راه کمالش) هدایت کرده است"، (بخوانید به فطرت) بازمی‌گردند.

انتهای پیام/4040/