حق فقرا در حساب اغنیا؛
تکلیف هدفمندسازی یارانهها چه می‌شود؟
وزیر تعاون خبر از اجرای آیین‌نامه اجرایی حذف دهک‌های بالای درآمدی داده، اما با عدم واریز یارانه تیرماه به حساب برخی از خانواده‌هایی که درآمد بالایی ندارند، گمانه‌زنی‌ها در مورد هدفمندسازی نادرست یارانه نقدی اوج گرفت.
به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، در هفته‌های گذشته خبر از تصویب اصلاح ساختار بودجه ۹۸ آمد و بسیاری از رسانه‌ها آن را تغییر ساختار بودجه ۹۸ پشت درهای بسته تعبیر کردند. یکی از جزئیات این مصوبه هدفمندسازی یارانه نقدی و حذف دهک‌های بالای درآمدی بود. واریز یارانه تیرماه در شرایطی انجام شد که طبق گفته برخی از سرپرست خانوارها یارانه به حساب شان واریز نشده بود.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در روزهای اخیر طی گفت‌وگویی از اجرای آیین‌نامه اجرایی حذف دهک‌های بالای درآمدی به پیشنهاد سازمان برنامه‌وبودجه خبر داد و گفت: « این آیین‌نامه در دولت تصویب‌شده و به‌زودی ابلاغ و اجرا می‌شود.» پیش از انتشار و قطعی شدن این ابلاغیه، گمانه‌زنی‌های حذف یارانه نقدی اقشار با درآمد بالا در حالی مطرح‌شده بود که مجلس نیز در جلسه‌ای غیرعلنی موضوع را بررسی کرد و با عدم واریز یارانه تیرماه به حساب برخی از خانواده‌هایی که درآمد بالایی ندارند گمانه‌زنی‌ها در مورد هدفمندسازی نادرست یارانه نقدی اوج گرفت.
نظر مجلس چه بود؟
نمایندگان مجلس ۴۱۱هزار میلیارد ریال به پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی خانوارها در سال ۹۸، اختصاص دادند.
جمع کل پرداختی‌ها و مصارف هدفمندی مبلغ ۱،۴۰۷،۴۰۴ میلیارد ریال تعیین شد و ۴۱۱،۰۰۰ میلیارد ریال به پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی خانوارها و ۶۱،۴۵۰ میلیارد ریال به یارانه نان و خرید تضمینی گندم اختصاص یافت.
مسئولان همواره تاکید بر لزوم حذف یارانه اقشار پردرآمد کرده‌اند اما تجربه نشان داده منابعی که در اختیار دولت قرار می‌گیرد در بیشتر مواقع به‌درستی تقسیم‌بندی نمی‌شود. نمونه‌اش بودجه‌های اختصاص‌یافته به شرکت‌های دولتی است که صدای انتقاد بسیاری از کارشناسان را درآورده بود و از شرکت‌هایی صحبت می‌کردند که نه‌تنها خدمتی به کشور نمی‌کنند که سود هم ندارند و تنها مصرف‌کننده بودجه هستند. مبلغ یارانه‌ای که به اقشار پردرآمد اختصاص داد می‌شود به‌اندازه بودجه‌ای نیست که می‌شد استفاده بهتری از آن کرد.
لزوم پرداخت یارانه به ۳ دهک پایین
مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی درباره ضرورت پرداخت یارانه به دهک های پایین جامعه گفت: «یارانه باید فقط به ۳ دهک پایینی پرداخت شود و مبلغ آن‌هم افزایش پیدا کند، یارانهها هیچ‌وقت هدفمند نشدند و ما درواقع پول تقسیم می‌کنیم. مکانیزم و سیاست‌گذاری باید به سمت عدالت اجتماعی برود و یارانه نباید به همه مردم تعلق گیرد.»
وی ضمن اشاره به تعداد دهک‌های پایین ادامه داد: «اما ۳ دهک درآمدی شامل افراد تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی و افراد نیازمند دیگر است. اشخاص تحت پوشش کمیته و بهزیستی حدود ۱۰ میلیون نفر هستند و هر دهک نزدیک به ۸ میلیون نفر می شوند. بنابراین ۳ دهک ۲۴ میلیون نفر را تشکیل می‌دهند. درنتیجه باقی افراد اگر می‌خواهند یارانه بگیرند به کمیته امداد بروند و ثبت‌نام و راستی آزمایی کنند.»
این کارشناس تأکید کرد: «باقی‌مانده مبلغ یارانه حذف‌شده از دهک‌های بالای درآمدی، باید به یارانه کم‌درآمدها واریز شود. اکنون ۷۶ میلیون نفر از جمعیت ۸۱ میلیونی ایران، یارانه می‌گیرند و این یعنی در کل کشور تنها ۴ الی ۵ میلیون نفر یارانه نمی‌گیرند.»
پازوکی ضمن تاکید بر اصلاحات اقتصادی، گفت: «مجموعه حکومت باید در این تصمیم مؤثر باشند و نماینده مجلس نباید نام اشخاص را به مجلس دهد و بگوید که فلان شخص نیاز به پول دارد و برای او یارانه واریز کنید. حاکمیت باید اصلاحات اقتصادی را بخواهد و حمایت کند و یکی از آن اصلاحات بودجه و یارانه است.»
دولت در انجام وظیفه قانونی خود کوتاهی می‌کند
شاید بتوان اولین نتیجه حذف یارانه دهک‌های بالای جامعه را با همه دشواری‌هایی که می‌تواند به همراه داشته باشد، افزایش یارانه دهک‌های پایین جامعه دانست که عدالت را تا حدودی محقق می‌کند.
محمدمهدی مفتح عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس نیز با تأکید بر امکان‌پذیر بودن حذف یارانه دهک‌های بالای جامعه گفت: «این قانون از مدت‌ها قبل به تصویب رسیده اما دولت در انجام وظیفه قانونی خود کوتاهی می‌کند. دولت از چند سال قبل موظف شده تا این قانون را عملیاتی کند اما تاکنون در این بخش اهمال کرده است.»
وی تصریح کرد: «دولت بانک‌های اطلاعاتی کامل و کافی را نیز در اختیار دارد و بهانه‌ای در این بخش نمی‌تواند داشته باشد اما جای سؤال است که چرا تاکنون اقدامی در این راستا انجام نداده است. با حذف یارانه دهک‌های بالا و تخصیص آن برای افزایش یارانه دهک‌های پایین جامعه می‌توان به نفع افراد سطح پایین جامعه ازنظر مالی اقدام کرد.»
نماینده تویسرکان در مجلس اضافه کرد: «سفره دهک‌های پایین جامعه با توجه به فشار زیاد اقتصادی و تورم بالا کوچک‌شده است و اگر دولت یارانه دهک‌های بالا را به سمت دهک‌های پایین سوق بدهد، بدون وارد آمدن هزینه‌ای به دولت، رعایت عدالت میان افراد جامعه می‌شود و اقدامی به نفع گروه‌های کم‌درآمد انجام می‌گیرد.»
مفتح اظهار کرد: «مجلس برای ایجاد عدالت میان افراد جامعه قانون حذف دهک‌های بالای جامعه را به تصویب رسانده است و امید می‌رود دولت با جدیت و به‌فوریت در این بخش قدم بگذارد.»
منابع حذف یارانه صرف هزینه‌های جاری دولت می‌شود
شاید این‌گونه تصور شود که انحراف در پرداخت یارانه ۴۵ هزارتومانی بسیار بیشتر از پرداخت دیگر یارانه‌های دولتی است درحالی‌که در بررسی‌های انجام‌گرفته این یارانه کمترین میزان تخلف و انحراف را داراست.
عباس شاکری اقتصاددان در این مورد گفت: «بعضی از کارشناسان معتقدند برای حذف یارانه نقدی که از دوران ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد که مبلغ ۴۵ هزار تومان بود، اطلاعات کاملی وجود ندارد و این مسئله باعث عدم تحقق این قانون شده است اما تجربه موفقی که درگذشته درباره حذف یارانه وجود دارد، نشان می‌دهد می‌توان اقدام به حذف یارانه دهک‌های بالا کرد.» این اقتصاددان درباره تخصیص منابع حاصل از حذف یارانه ۳ دهک بالای جامعه گفت: «اکنون به‌قدری دولت با کمبود بودجه روبه‌روست که از قبل برای منابع حاصل از حذف یارانه برنامه‌ریزی‌شده است. از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه، ۷۵ هزار میلیارد تومان از طریق صرفه‌جویی جبران می‌شود که حذف یارانه دهک‌های بالای جامعه یکی از آن‌هاست. منابع حذف یارانه صرف هزینه‌های جاری دولت می‌شود. در شرایط فعلی درآمد دولت کاهش پیداکرده و منابع حذف یارانه جایگزین کاهش درآمدها می‌شود.»
شاکری اضافه کرد: «دولت باید بتواند از راه‌های جدی و مهم کسری بودجه را تراز کند و یکی از این راه‌ها حذف یارانه دهک‌های بالاست تا بتواند آزادی عمل بیشتری در پروژه‌های عمرانی داشته باشد. دولت در شرایط فعلی نباید به دنبال بودجه انقباضی برود و این به آن معنی نیست که بودجه جاری دولت نباید تراز باشد.»
وی با اشاره به پرداخت‌های انتقالی دولت، ادامه داد: «از بین پرداخت‌های انتقالی مختلفی که توسط دولت انجام می‌گیرد آنچه بیش از همه به نتیجه می‌رسد و میزان انحراف درنتیجه گیری آن کمتر است، یارانه نقدی است. علاوه بر حذف یارانه نقدی دهک‌های بالای جامعه، یارانه‌های آشکار دیگری وجود دارند که به شکل نامناسبی تخصیص داده‌شده‌اند مانند بعضی از پرداخت‌های کمیته امداد که در آن‌ها انحراف زیادی دیده می‌شود.»
به باور شاکری «میزان پرداخت‌های انتقالی در بودجه جاری بسیار زیاد است و نتایج عادلانه‌تر و بهتری نسبت به حذف دهک‌های بالا از یارانه ۴۵ هزارتومانی وجود دارد. ضمن اینکه حذف دهک‌های یارانه بالا هم امکان‌پذیر است و هم توصیه می‌شود.»
شاکری بابیان اینکه یارانه ۴۵ هزارتومانی تنها یارانه انتقالی نیست که توسط دولت پرداخت می‌شود، گفت: «یارانه‌های نقدی دیگری وجود دارند که با انحراف زیاد پرداخت می‌شوند. شاید این‌گونه تصور شود که یارانه ۴۵ هزارتومانی مهم‌ترین یارانه‌ای است که انحرافات در آن زیاد باشد درحالی‌که کمترین انحراف در این یارانه وجود دارد. مشکلات زیادی در پرداخت یارانه‌های تأمین اجتماعی و بهزیستی وجود دارد که می‌توان به سهولت آن‌ها را حذف کرد زیرا نتیجه بخشی بیشتری نسبت به یارانه نقدی دارند.»
وی با اظهار امیدواری از امکان تحقق حذف یارانه دهک‌های بالای جامعه گفت: «با توجه به اینکه یک‌بار درگذشته حذف یارانه رخ‌داده است امید می‌رود که این دفعه به‌مراتب با سهولت بیشتری انجام گیرد اما ما از میزان عزم و جدیت دولت در تحقق این امر اطلاعی نداریم.»
یارانه نقدی در اقتصادهای بیمار رخ می‌دهد
مرتضی عزتی، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی، درمورد سیاست یارانه‌ای و حذف دهک‌های درآمدی بالا در پرداخت یارانه نقدی،گفت: «یارانه به‌جز استفاده از خدمات و کالاهای ویژه برای عموم یا اقشار خاص برای اقتصادهای سالم اقدام خوبی نیست به‌طور مثال در برخی از کشورها می‌گویند برای بهداشت و درمان به همه اقشار یارانه داده می‌شود چراکه جامعه نیازمند سلامتی همه افراد است یا گفته می‌شود یارانه برای مسکن افراد فقیر اختصاص می‌یابد. طبیعی است که پولداران خانه‌هایی با متراژ کوچک نمی‌خرند و نیازی به یارانه مسکن ندارند، این دسته‌بندی معقول و منطقی در همه دنیا وجود دارد اما یارانه‌ای که به مصارف ضروری و لازم نرسد در هیچ نقطه‌ای از دنیا اختصاص نمی‌یابد.»
وی هدف پرداخت یارانه را ساکت کردن مردم در برابر مشکلات معیشتی دانست و افزود:«یارانه نقدی در اقتصادهای بیمار رخ می‌دهد یا حکومت و نظام‌هایی که نه به علت رفع محرومیت بلکه به علت ترس از مشکلاتی که ممکن است مردم برایشان پیش آورند یارانه پرداخت می‌کنند، این اقدام می‌تواند حتی برای عوام‌فریبی یا خریدن رأی مردم باشد.»
عزتی ادامه داد: «یارانه واقعی در اقتصاد به کالاهای ضروری طوری داده می‌شود که نیازمندان آن را دریافت کنند و ثروتمندان سمت آن نروند و به تعبیری خجالت بکشند و احساس کنند نیازشان را برطرف نمی‌کند، اگر یارانه نقدی باید پرداخت همه دوست دارند آن را دریافت کنند.»
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سؤال که پرداخت یارانه نقدی با این مبلغ کارساز نیست و آیا یارانه صرفاً برای ساکت و آرام کردن مردم است؟ عنوان کرد: «در وضعیت فعلی و در بسیاری از جاهای دنیا دولت‌ها برای آرام کردن مردم و خوب جلوه دادن خودشان یارانه می‌دهند نه به‌قصد برطرف کردن نیازهای واقعی مردم. یارانه از اواخر سال ۸۸ پرداخت شد و به همه تعلق گرفت و این برای رفع نیازهای پایه‌ای نبود بلکه باهدف دیگر انجام شد و اکنون هم ادامه دارد.»
عزتی خاطرنشان کرد: «مبلغ یارانه بسیار ناچیز و نسبت به مخارج مردم کم است و برای رفع نیاز مردم کافی نیست. درحال حاضر تلاش‌ها برای حفظ کاری است که درگذشته رخ‌داده است، چراکه دولت نمی‌خواهد مدام بگویند دولت قبلی یارانه داد و این‌ها آن را قطع کردند و بیشتر این موردتوجه است وگرنه افرادی که نگاه علمی و دلسوزانه به کشور دارند و می‌گویند منابع ملی باید به‌درستی صرف شود، قبول دارند یارانه باید به نیازهای پایه‌ای اختصاص یابد.»
وی ادامه داد: «جدا کردن خطی ثروتمندان و ضعیف‌ترها سخت است اما به‌صورت نسبی اتفاق خواهد افتاد و بخش زیادی به هدف اصابت می‌کند، این کار بهتر از این است که یارانه نقدی به همه افراد پرداخت شود.»
این استاد دانشگاه در پایان در پاسخ به این سوال که دولت نهم و دهم طرح یارانه نقدی را اجرا کرد و دولت بعدی می‌توانست اقدامی برای اصلاح و استفاده بهینه از آن انجام دهد اما این اتفاق انجام نشد، دلیل آن چیست؟ افزود: «این مسئله چند علت دارد، یکی اینکه اقدام برای حذف یارانه عده‌ای را ناراضی می‌کند و دولتی‌ها می‌خواهند تعداد عده ناراضی را کاهش دهند، نکته دوم زحمت انجام جمع‌آوری اطلاعات است و نکته سوم هم اینکه اگر یارانه نقدی را به گروهی بدهند و به گروهی ندهند بازهم این مبلغ تغییر اساسی در مخارج ایجاد نمی‌کند. ممکن است تعدادی از ثروتمندان حذف شوند و تعدادی هم شناسایی نشوند اما در عمل یارانه با منطق اقتصادی پرداخت‌نشده است.»
پرواضح است که توزیع یارانهها در چارچوب فعلی غیرعادلانه است درحالی‌که باید در راستای حفظ منافع دهک‌های پایین، به افراد با درآمد کمتر یارانه بیشتری اختصاص پیدا کند و ۳ دهک بالای جامعه از دریافت یارانه حذف شوند. دولت حذف یارانه دهک‌های بالا را در راستای تحقق عدالت باید وظیفه قانونی و شرعی خود تلقی کند اما تاکنون با عدم اجرای این قانون به دلایل مختلف روبه‌رو بوده‌ایم.
منبع:رسالت
انتهای پیام/4112/
انتهای پیام/
