سیاست خارجی تلاش برای حفظ منافع ملی است/برجام ضمانت اجرایی نداشت

به گزارش خبرنگار حوزه تشکل‌های دانشگاهی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا, ابراهیم متقی عصر امروز در دومین روز از سی‌امین دوره همایش سیاسی اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان با عنوان «جوان پیشرو در مسیر تمدن‌سازی» که در هتل فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات در حال برگزاری است, گفت: سیاست خارجی یعنی چه و کسانی که کارگزار سیاست خارجی هستند چه نقشی دارند؛ خیلی‌ها این نگاه را دارند که سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است. برخی نیز می‌گویند سیاست داخلی و خارجی مستقل از هم‌ هستند.

وی افزود: به نظر من سیاست داخلی و خارجی نوعی درهم تنیدگی دارند. ترکیب سیاست داخلی و خارجی را امنیت تشکیل می‌دهد و عرصه سیاست خارجی تلاشی برای حفظ منافع ملی است.

استاد حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: رابطه سیاست خارجی و منافع ملی در تمام کتاب‌های مرجع سیاست مطرح شده است. انسان هوشمند و عقلایی باید ویژگی هزینه و فایده‌ای را در نظر داشته باشد و بداند کاری ارزشمندتر است که سود بیشتری را ایجاد ‌کند.

متقی ادامه داد: اصل اول سیاست خارجی تلاش کارگزاران و حکومت برای حداکثرسازی منافع ملی است. منافع ملی کشورها با همدیگر در وضعیت تعارض قرار می‌گیرد، منافع ملی ما اقتضا می‌کند تحریم‌ها برداشته شود اما منافع ملی آمریکا اقتضا می‌کند که تحریم‌ها بیشتر شود برای اینکه کشوری اجازه برخورد با کشور دیگر را داشته باشد باید به قدرت ملی برسد اگر قدرت ملی نادیده گرفته شود منافع ملی و امنیت در آن کشور وجود نخواهد داشت.

متقی تصریح کرد: امروز در ادامه برجام در وضعیت فقدان امنیتی سیاسی و راهبردی قرار داریم جان جی مرشایمر در دی‌ماه سال 96 به ایران آمده بود و صحبت‌هایی در دانشگاه تهران داشت او در کتاب «تراژدی قدرت سیاست‌ کشورهای بزرگ» اصول رفتار دیپلماتیک را مشخص کرده است در این کتاب آمده است: «اگر در دیپلماسی و روابط بین‌الملل امتیاز بدهیم بدون اینکه هیچ امتیازی دریافت کنیم و ادراکی از طرف مقابل داشته باشیم آن‌طرف مطالبات و فشارهای خود را بیشتر خواهد کرد».

کارشناس مسائل بین‌الملل و استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران تأکید کرد: با مقایسه تحریم‌ها و فشارهای آمریکا در حوزه روابط بین‌الملل پیش‌فرضمان این است که نظام بین‌الملل در شرایط آنارشی قرار دارد و در این شرایط هر بازیگری علیه بازیگر دیگر اقدام انجام می‌دهند و این قدرت است که بازیگران را در کنار هم متعادل نگه می‌دارد با کاهش قدرت فشار بین‌المللی نیز افزایش می‌یابد در سال‌های 2019 و 2013 و نیز قدرت امروز ایران در مقایسه با سال 2013 که مذاکرات شروع شد می‌‌توان نتیجه گرفت هر چه قدرت ما افزایش یافته به همان اندازه فشارهای طرف مقابل هم کاهش می‌یابد.

وی افزود: به همین خاطر صاحب‌نظران عقیده دارند باید منافع ملی را به قدرت ملی تبدیل کنیم برای مثال اگر دانشجویان از سازمان‌دهی و قدرت تشکیلات برخوردار باشند به‌‌عنوان نماینده در مجامع حضور خواهند یافت.

با کاهش قدرت ملی فشارهای بین‌المللی افزایش می‌یابد

متقی تصریح کرد: در حوزه روابط بین‌الملل پیش‌فرضمان این است که نظام بین‌الملل در شرایط آنارشی قرار دارد و در این شرایط هر بازیگری علیه بازیگر دیگر اقدام انجام می‌دهد و این قدرت است که بازیگران را در کنار هم متعادل نگه می‌دارد. با کاهش قدرت, فشار بین‌المللی نیز افزایش می‌یابد.

استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: باید بدانیم چرا ترامپ همکاری‌هایش را با برجام متوقف کرد و چرا تحریم‌های بیشتری در راه است و نیست چرا جنگنده‌های آمریکایی چند روز پیش در امارات متحده عربی مستقر شده‌اند امروز بحرین به‌‌عنوان پایگاه دریایی آمریکا، کویت به‌‌عنوان پایگاه زمینی و امارات متحده عربی به‌‌عنوان پایگاه هوایی آمریکا شناخته می‌شود این حوادث تعریف و بازتاب خوبی ندارد این‌که سپاه را در لیست گروه‌های تروریستی قرار دادند به این معنا است که ایران را در لیست کشورهای تروریستی قرار داده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: آمریکا اسرائیل و عربستان درصدد یک بازی امنیتی و جنگی در رابطه با ایران هستند قرار دادن سپاه پاسداران در لیست تروریستی به این معنا است که اگر روزی اسرائیل پایگاه‌های ایران را در سوریه و عراق مورد هدف خود قرار دهند این‌گونه توجیه خواهد کرد که برای مبارزه با تروریسم این اقدامات را انجام داده است و نیز اگر درگیری بین نیروهای آمریکا و نیروی دریایی سپاه ایجاد شود مسلماً نیروی دریایی «سنتکام» این مسئله را مبارزه با تروریسم می‌خواند.

متقی تصریح کرد: شرایط کنونی شرایطی نیست که احساس امنیت دقیق و مشهودی داشته باشیم از سال 2013 که مذاکرات دولت روحانی و تیم ظریف با آمریکایی‌ها شروع شد روند اعطای امتیازات به‌صورت مرحله‌ای به کشورهای آمریکا و کشورهای 5+1 نیز شروع شد. امروز باید ببینیم در مقایسه با 6 سال پیش میزان قدرت ملی ما در چه حوزه‌هایی کاهش داشته است. مسلماً وقتی‌که قدرت ملی ما کاهش یابد در آن شرایط باید طبیعی بدانیم که فشارها و تحریم‌های بیشتری بر اساس معادله قدرت_ناامنی اعمال خواهد شد بنابراین این مسئله‌ای بنیادین در روند سیاست خارجی است.

برجام از ابتدا ضمانت اجرایی نداشت

استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران افزود: چندین دلیل برای کاهش قدرت ملی ما وجود دارد. اول اینکه در نیروگاه فردو بسته شد. نیروگاهی که 80 متر زیرزمین ساخته بودیم برای اینکه غنی‌سازی اورانیوم را با سانتریفیوژهای پی دو انجام دهد به‌گونه‌ای که امکان بمباران آن وجود نداشته باشد. دومین دلیل این است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نیروگاه فردو تجهیزات مانیتورینگ گذاشته است. همچنین بازرسان این آژانس به‌صورت مداوم به این نیروگاه رفت‌وآمد دارند و نیز تمام فعالیت‌هایی که قبلاً انجام می‌دادیم در پوشش آژانس بررسی می‌شود که ما در گذشته چه امکاناتی داشتیم و الان چه امکاناتی اضافه شده است.

وی تأکید کرد: امروز دیگر سانتریفیوژ نسل دو یا پی دو فعال نداریم آنچه داریم 5 هزار و 600 سانتریفیوژ پی یک است که متعلق به دوران عبدالقادر خان پاکستانی در دهه 1960 است مثل اینکه ژیان دهه 1340 را بگوییم ماشین داریم که در حال تردد است. این ماشین در جاده ممکن است زمینه تصادف را پدید آورد.

متقی بیان کرد: 12 تن هگزا فلوراید اورانیوم را که تولید کرده بودیم از کشور خارج شد در شرایط اضطراری می‌توانستیم این مورد را به‌‌عنوان یک عامل بازدارنده استفاده کنیم. همچنین قابلیت دیگر راکتور آب‌سنگین بود که تعطیل شد و در تمام میله‌های آن‌هم بتن‌ ریخته شد. وقتی همه امتیازات را واگذار کنیم مطالبه طرف مقابل نیز افزایش می‌یابد لذا باید قدرت داشته باشیم تا امتیاز بگیریم و مطالبات طرف مقابل را محدود کنیم.

می‌گویند ما قرارداد بین‌المللی بستیم. درواقع این قرارداد قابلیت راهبردی ندارد زیرا آنچه توافق شد اسمش برجام است. برجام مخفف برنامه جامع اقدام مشترک است یعنی «جوینت اکشن پلن» مثلاً شخصی قول داد یک جلسه‌ای را که درواقع یک «پلن» است بیاید و درنهایت نیز بدقولی کرد و نیامده ما هم نمی‌توانیم از او شکایت کنیم چون این یک «پلن» بوده است یک برنامه یا «پلن» ضمانت اجرایی ندارد. زمانی اجرایی است که نامش pact ،treaty یا agreement باشد حالا که این «پلن» در برجام اجرایی نشد ما نیز نمی‌توانیم به جایی شکایت کنیم.

انتهای پیام/4115/4126/پ