فضای آزاد رسانه‌ای سدی در برابر جعل است

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دوازدهمین جلسه از نشست‌های «نقد و اندیشه» با موضوع «فضای مجازی، تصاویر جعلی و افکار عمومی» با حضور کورش پارسانژاد گرافیست و دارنده مدرک درجه‌یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هادی حیدری کارتونیست، نادر داوودی ،عضو مؤسس انجمن عکاسان مطبوعاتی ایران و سردبیر ماهنامه مصور «قهوه» و رضا معطریان، عکاس خبری برگزار شد.

جعل تصویر باانگیزه خبرسازی برای رسیدن به هدف خاصی صورت می‌گیرد

در ابتدای این نشست سؤالی درباره عوامل تأثیرگذار در ایجاد تصاویر جعلی در فضای مجازی مطرح شد که نادر داوودی درباره این موضوع اظهار کرد: تصاویر جعلی باانگیزه خبرسازی برای رسیدن به هدف خاصی انجام می‌شود و در بستر پروپاگاندا (جوسازی و تهییج افکار عمومی) حرکت می‌کند بر همین اساس صاحبان رسانه، طبق محورهای از قبل تعیین‌شده، خبرسازی را شروع می‌کنند و تصاویر جعلی نیز متناسب با آن ارائه می‌دهند.

وی تصریح کرد: به‌عنوان‌مثال در زمان وقوع جنگ تحمیلی در رسانه‌های فرامرزی عنوان می‌شد در ایران برای به جبهه رفتن، وعده کلید بهشت می‌دهند بعد از ریشه‌یابی این موضوع معلوم شد این واژه برگرفته از ترجمه لغت کتاب «مفاتیح‌الجنان» است که در دست رزمندگان بود.

عضو مؤسس انجمن عکاسان مطبوعاتی ایران خاطرنشان کرد: عکاسان نشریه «نشنال جئوگرافی» طی دو دوره تاریخی و باهدف بررسی دو موضوع متفاوت در ایران عکاسی کردند اما درنهایت در هر دو بار و به‌صورت اتفاقی جلد روی این نشریه چهره یک زن با نقاب منتشر شد و به‌اشتباه این تصویر از زن ایرانی نمایش داده می‌شود در حالی که پوشش اکثر زنان ایرانی این‌گونه نیست.

باور کردن شایعات، زمینه‌ساز ساخت تصاویر جعلی

پارسانژاد در پاسخ به این سؤال که چه زمینه‌های اجتماعی منجر به ساخت تصاویر جعلی می‌شود؟ بیان کرد: مردم در مقابل شایعه، باورپذیرتر از حقیقت هستند و همین موضوع بازار شایعه و جعل را داغ می‌کند.

در ادامه داوودی برای روشن‌تر شدن موضوع افزود: باید توجه داشته باشیم امروزه جنگ میان رسانه‌ها، جنگ خبری است؛ به‌طور مثال پس از وقوع حادثه 11 سپتامبر، رسانه «سی. ان. ان» تصاویری آرشیوی از مردم غزه منتشر کرد که افراد در حال شادی و پای‌کوبی هستند. این موضوع اگرچه نادرست بود اما در آن زمان جو خبری ایجاد کرد و حتی عذرخواهی این شبکه پس‌ از آنکه مشخص شد این تصاویر آرشیوی بوده، هرگز تأثیر اولیه را نداشت.

سیاستمداران یکی از عوامل جعل تصاویر

معطریان نیز معتقد است که پایه کار عکاسی بر مبنای حقیقت است اما گاهی این حقایق خوشایند سیاستمداران نیست، از زمانی که عکاسی و عکس خبری به‌عنوان رسانه شناخته شد، سیاست نیز بر آن قالب شد؛ اما درنهایت باید توجه داشته باشیم که عکس از حقیقت و گرافیک از تخیل نشئت می‌گیرد.

داوودی درباره تصاویر جعلی نیز گفت: عکس‌های غیرواقعی گاهی یک موضوع را از نو می‌سازد که زمینه سردرگمی مخاطب را فراهم می‌کند، تأثیر این تصاویر ممکن است تا جایی برسد که تغییرات عمده‌ای در کشورها ایجاد و سرنوشت یک ملت را عوض کند.

عضو مؤسس انجمن عکاسان مطبوعاتی ایران با بیان اینکه استفاده از جعل تصاویر برای سرگرمی جالب و خوب است افزود: در این زمینه می‌توان از گرافیک نیز استفاده و اثری را با نگاه هنرمندانه درست کرد.

وی با اشاره به اینکه تصاویر جعلی به‌عنوان اسلحه می‌تواند عمل کند خاطرنشان کرد: مسئولان می‌توانند همراه و هماهنگ با رسانه‌های قدرتمند، تصاویر موردنظر خود را به مردم منتقل کنند.

اعتمادسازی بستر اخبار جعلی را مسدود می‌کند

پارسانژاد با تأکید بر اینکه باید در جامعه اعتمادسازی کنیم، خاطرنشان کرد: اعتماد نقش مهمی در تشخیص اخبار جعلی از واقعی دارد. زمانی که اعتماد وجود نداشته باشد، هر نوع اخبار جعلی موردپذیرش قرار می‌گیرد اما در وضعیتی که جامعه در بی‌اعتمادی به سر می‌برد، برای تشخیص اخبار واقعی، نیازمند کارشناس این حوزه هستیم.

معطریان نیز گفت: رسانه‌ها، آیینه جامعه هستند؛ بنابراین اگر اخبار جعلی در جامعه زیاد دیده شود، نشان‌دهنده نبود اعتماد است.

داوودی درباره خبرسازی و ایجاد اخبار جعلی تصریح کرد: امروزه شاهد این هستیم که رسانه‌های معاند نظام، تصاویری را از قبل انقلاب اسلامی ایران منتشر می‌کنند که این‌گونه بیان می‌شود در آن زمان همه‌چیز در بهترین وضعیت قرار داشت اما مردم با ناآگاهی تصمیم به تغییر آن گرفتند. در عوض تصاویر امروزی کشور مملو از مشکلات است. این نوعی بزرگنمایی برای تغییر نگرش‌هاست. این‌گونه مقایسه‌های زمانی در تصاویر و پیوند آن‌ها، جعل واقعیات و اهانت به شعور مردمی است که یک‌ راه را برگزیدند.

هادی حیدری کارتونیست درباره جعل و بزرگنمایی در کارتون اظهار کرد: یکی از واقعیت‌های کارتون، بزرگنمایی است؛ به‌طوری‌که اجزای چهره افراد در آن به‌طور اغراق‌آمیزی می‌تواند تغییر کند؛ بنابراین در این زمینه می‌توان هر چه که مدنظر است را به تصویر تزریق کرد؛ بنابراین جنس کار کاریکاتور، غلو است.

وی با اشاره به اینکه ایجاد فضای گفتگو در هر جامعه‌ای می‌تواند از جعل تصاویر پیشگیری کند، تصریح کرد: اگر رسانه‌ها فضای آزاد در اختیار داشته باشند، زمینه برای فعالیت اخبار و تصاویر جعلی مسدود می‌شود.

فراموش کردن ارزش‌های اخلاقی موجب تولید تصاویر و کارتون جعلی می‌شود

وی در جمع‌بندی مباحث گفت: کارتونیست بر اساس مدل ذهنی خود با یک پدیده با نگاهی انتقادی برخورد می‌کند. برخی پا را از دایره نقد، فراتر گذاشته و به ورطه تخریب می‌افتند. قدم گذاشتن به این ورطه، می‌تواند سبب خلق آثاری شود که واقعیت را جعل کرده و یا از بیان بخشی از واقعیت سرباز زنند.

نگاهی به آثار کارتون و کاریکاتور در طول سالیانی که این هنر میان عامه مردم رایج شده، ما را باکارهایی روبه‌رو می‌کند که کارتونیست، سوژه موردنقد خود را در موقعیتی به تصویر کشیده که نفرت عمومی از آن شخصیت را، بیش‌تر تحریک کند.

همان‌طور که «عکس» رسانه‌ای مهم است که می‌تواند با جعل و وارونه جلوه دادن واقعیت، مسیر افکار عمومی را به بیراهه بکشاند؛ کارتون و کاریکاتور نیز می‌توانند واجد این ویژگی منفی باشند. نقطه مشترکی که سبب خلق کارتون‌ها و کاریکاتورهای جعلی و یا عکس‌های غیرواقعی می‌شود، فراموش کردن ارزش‌های اخلاقی است که عموماً در جنگ رسانه‌ای میان جریان‌های مختلف خود را نمایان می‌سازد.

معمولاً اثرگذاری یک دروغ و یا تصویر جعلی و غیرواقعی در ذهن افراد یک جامعه به حدی است که اگر چندین برابر آن صرف تصحیح آن ذهنیت شکل‌گرفته شود، نمی‌تواند اثر آن دروغ اولیه را به‌تمامی، از میان برده و پاک کند.

انتهای پیام/4092/خ