پیش از زمان قاجار مفهوم آزادی در مقابل مفهوم بندگی بود

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه و کرسی‌های آزاداندیشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، محمدصادق کوشکی در نشست چالش‌های انقلاب اسلامی در دهه پنجم با محور آزادی که در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، گفت: پیش از زمان قاجار مفهوم آزادی در مقابل مفهوم بندگی بود که ریشه در فرهنگ کشور داشت، اما در فرهنگ دینی و ایرانی از مفهوم حریت به معنای آزادگی استفاده می‌شد.

وی ادامه داد: از منظر امام خمینی(ره) آزادی به معنای آزادی از بند قدرت‌های استکباری است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه از دوران رژیم پهلوی تا پس از انقلاب تعاریف مختلفی از آزادی بیان شده، افزود: در دوران رژیم پهلوی که خفقان شدیدی در جامعه حاکم بود، منظور از آزادی، آزادی بیان و ابراز نظرات بدون سانسور ساواک بود. در تاریخ انقلاب اسلامی نیز گروه‌هایی وجود داشتند که از آزادی برداشت‌های مختلفی داشتند. به‌طورمثال جناح‌های چپ از آزادی به‌معنای نفی سلطه طبقه کارگری یاد می‌کردند، اما نهضت آزادی این مفهوم را از کلمه لیبرتی به‌معنای عدم دخالت قدرت و حکومت در محدود کردن آزادی‌های اجتماعی تعریف کرده‌اند.

وی در ادامه افزود: از منظر امام خمینی(ره) و پیروان مکتب ایشان، آزادی به‌معنای نفی سلطه‌گری بیگانه و حق تعیین سرنوشت بیان شد. از منظر دینی نیز آزادی تعاریفی دارد. در دین اسلام، در انتخاب دین، آزادی وجود دارد و پس از انتخاب دین نیز در قبول مفاهیم بنیادی و اصولی به انتخاب آزادانه تأکید شده است.

کوشکی خاطرنشان کرد: در اسلام، مفهوم معادل لیبرتی که تعریف غربی از آزادی است، وجود ندارد.

این استاد دانشگاه با انتقاد از سخنان صادقی بیان کرد: در اسلام مفهومی به‌نام اصالت بر آزادی وجود ندارد بلکه اصالت بر حلیّت و اباحه وجود دارد که شاید بتوان از این مفاهیم تأویل به آزادی نیز کرد.

وی ادامه داد: تعدادی از اصول قانون اساسی تاکنون کاربردی نشده‌اند و باید مجلس یا دولت‌ها در ادوار گذشته اقدام به تصویب قوانینی می‌کردند که منطبق بر زمان و اقتضائات کشور بود. یکی از این موارد قانون تجمعات است که دولت‌ها و مجلس جزئیات این قانون را تشریح نکرده‌اند و تکلیف درخواست‌های تجمعات که به وزارت کشور ارسال شده‌اند و پاسخی به آنها داده نشده، مشخص نیست.

کوشکی اظهار کرد: بعضی از مفاهیمی که به‌عنوان آزادی در اروپا یاد می‌شود هنوز به یک جمع‌بندی نرسیده است؛ ‌«اتانازی» یکی از این مفاهیم است که با وجود نقض نکردن آزادی‌های دیگران و شخصی بودن این تصمیم، کشورهای اروپایی در تصویب این قانون اجماعی ندارند. بنابراین می‌توان گفت آزادی بر نفس به‌صورت کامل در لیبرالیسم هم وجود ندارد.

این استاد دانشگاه اذعان کرد: در لیبرالیسم بعضی از آزادی‌ها وجود دارد که در اسلام به‌عنوان فریضه یاد شده است. نقد حاکمان یکی از این موارد است که در غرب آزادی و حقی اختیاری است و ممکن است شهروندان این حق خود را استفاده نکنند، اما در اسلام براساس مفهوم امر به معروف و نهی از منکر، انتقاد از حاکمیت، مسئولان و افراد، یک تکلیف محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: آزادی در اسلام با مسئولیت‌پذیری همراه است. به‌این‌معنا که انسان در مقابل تصمیماتی که می‌گیرد باید پاسخگو باشد. پس بین مفهوم آزادی در اسلام و غرب تفاوت‌های زیادی وجود دارد.

کوشکی در پاسخ به این سؤال که در دهه پنجم انقلاب اسلامی برای بسط مفهوم آزادی چه باید کرد، پاسخ داد: برای آینده جمهوری اسلامی باید بر روی مفهوم آزادی اندیشه تمرین کنیم چرا که آزادی اندیشه برای تمدن‌سازی ضروری است.

این استاد دانشگاه در پایان سخنان خود تصریح کرد: اندیشه‌ورزی و اندیشمندی سبب تمدن‌سازی برای حیات مدنی آینده خواهد بود اما قبل از تصویب قوانین و ایجاد قیود، خود اندیشمندان و اندیشه‌ورزان باید چارچوب آزادی اندیشه را مشخص کنند و این چارچوب، یک چارچوب‌سازی صنفی است.

انتهای پیام/4115/ 4122/پ