سوت بزن! کارآمد در عین سادگی...

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، علی پرویزی دانشجوی ورودی 94 مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف در شماره‌ پنجاه و هفتم نشریه‌ دانشجویی «میدان انقلاب» بسیج دانشجویی در مطلبی با عنوان «سوت بزن! کارآمد در عین سادگی...» در رابطه با راهکار مبارزه با فساد در کشور نوشته است؛ متن این مقاله در پایین آمده است.

برنامه‌های صداوسیما در شب یلدایی که گذشت را به خاطر بیاورید؛ دستکاری دلال‌های میوه و تره‌بار در قیمت میوه و نقشه‌های شومشان برای چاپیدن ملت که به لطف نظارت‌های دقیق سازمان تعزیرات نقش بر آب می‌شود! دوربینی می‌آید و مسئولی که حجره به حجره سر می‌زند و قیمت‌ها را چک می‌کند؛ و اگر تخلفی رخ داده باشد برخورد می‌کند. مسئول راضی و خبرنگار راضی و بینندگان برنامه هم کمی تا قسمتی راضی! اما سؤالاتی بی‌پاسخ می‌ماند؛ آیا اگر دوربینی در کار نبود بازهم همین‌قدر عزم مبارزه با فساد وجود داشت؟ مگر مسئول و بازرس مربوطه چند حجره را می‌تواند چک کند؟ آیا وقتی خبر حضور بازرس‌ها می‌رسد دلال‌ها نمی‌توانند به‌سرعت کاری کنند تا مدرکی علیه‌شان نباشد؟ برفرض لو رفتن فساد و تخلف، آیا رشوه‌دادن به یک بازرس ساده کار خیلی سختی است؟ برای نظارت بر حسن انجام‌وظیفه بازرس‌ها چه باید کرد، بازرسی از بازرس‌ها؟ برای نظارت بر کار بازرسان بازرس‌ها چطور؟ چند صنف و اداره دولتی یا غیردولتی را می‌توان با همین شیوه نظارت کرد؟ این‌همه صرف بودجه برای نظارت و بازرسی منطقی است؟

با نیم‌نگاهی به آمارهای کشف فساد در اقصی‌نقاط جهان، می‌توان فهمید که روش‌ها و ایده‌های ما برای کشف فساد تا چه حد عقب‌مانده و قرون‌وسطایی است! مثال میوه یا آجیل شب یلدا یک مثال بسیار دم‌دستی و ساده است که نهایتاً رد پای تخلف چند دلال خرده‌پا -که به امید کمی سود بیشتر، سفره‌ی مردم را کوچک‌تر کرده‌اند- در آن دیده می‌شود. نه خبری از مافیای قدرت هست و نه از مسئولین رده‌بالای فاسد. اساساً در شرایط فعلی جهان پدیده‌ی فساد و روش‌های دور زدن قانون، آن‌قدر پیچیده و پیشرفته شده است که دیگر روش‌های کلاسیکی مانند نظارت سازمان‌ها و تعقیب و پیگیری پلیس کارایی خود را ازدست‌داده و روش‌های ساده‌تر، ولی درعین‌حال پیشرفته‌تری، ‌جایگزین آن‌ها شده است. مطابق آمار‌های انجمن بازرسان تخلف ،کارآمدترین روش کشف فساد، احتمالاً ساده‌ترین آن‌هاست: گزارشگران مردمی یا اصطلاحاً «سوت‌زن‌ها».

سوت‌زن کیست؟

اصطلاح سوت زنی از رفتار مأموران پلیس اخذ شده است؛ زمانی که بعد از مشاهده خلافی مثل دعوا یا دزدی در خیابان، در سوت خود می‌دمیدند تا همه مردم خبردار شوند. طبق تعاریف رایج «سوت‌زن» در اصطلاح به کسی اطلاق می‌شود که در یک سازمان کار می‌کند و خلافکاری‌های آن را افشا می‌سازد. این خلافکاری‌ها می‌تواند شامل انواع حرکت‌های غیراخلاقی سازمان و مدیران آن، از قبیل تقلب، احتکار، تثبیت قیمت، رشوه، تولید محصول غیر ایمن و نقض قوانین یا مقررات باشد. (مرجع : دیده‌بان شفافیت و عدالت)

چگونه مردم سوت زن می‌شوند؟

برای استفاده از این روش نسبتاً نوین مبارزه با فساد به دودسته قانون نیاز داریم :
1- قوانین حمایتی
2- قوانین تشویقی
قوانین حمایتی شامل آن دسته‌ای از قوانین می‌شود که امنیت گزارش‌دهنده‌ فساد را در مقابل عواقب کار تضمین می‌کند. این عواقب می‌تواند شامل ازدست‌دادن شغل یا به‌خطرافتادن امنیت جانی گزارش‌دهنده و خانواده او باشد.

قوانین تشویقی شامل آن دسته‌ا‌‌‌ی از قوانین است که موجب ایجاد انگیزه در فرد برای لو دادن فساد صورت گرفته می‌شود. معمولاً این تشویق با در نظر گرفتن درصدی از مبلغ بازگشته به‌وسیله کشف فساد، به‌عنوان جایزه است. به‌عنوان‌مثال، ایالات‌متحده با تصویب قانون داد-فرانک در سال 2010 میزان جایزه افشاگری را بین 10 تا 30 درصد مبلغ بازگشته تعیین کرد.

سوت‌زنی چگونه فساد را ریشه‌کن می‌کند؟

سوت‌زنی بیش از آن‌که به‌عنوان یک روش برای مبارزه با فساد مطرح باشد به‌عنوان یک قاعده‌ی فوق‌العاده بازدارنده و پیشگیری‌کننده مطرح است. وقتی برای کشف فساد جایزه داده می‌شود، تک‌تک کارگران و کارمندان هر سازمان خصوصی یا دولتی به‌عنوان بازرس بر اجرای درست قوانین و عدم تخلف نظارت می‌کنند. کارمندی را که می‌داند با افشای یک فساد چند هزارمیلیاردی، چند صدمیلیارد جایزه می‌گیرد، دیگر نمی‌توان با یک چک هشت-نه رقمی خرید! وکیلی که به خاطر چندرغاز درآمد باید روی فسادهای کلان مالی موکلش سرپوش می‌گذاشت، حالا خودش به بزرگترین تهدید برای موکلش تبدیل می‌شود! همه و همه‌ی این‌ها در کنار هم، فضای کاری مفسدین اقتصادی را به بهترین نحو ممکن ناامن می‌کند؛ و به‌جای پیگیری‌های کورکورانه -که حتی در صورت به نتیجه رسیدن هم ممکن است کاملاً خسارات را جبران نکند- قبل از وقوع جرم معادلات را در جهت نابودی فساد تغییر می‌دهد. علاوه بر این، مزیت دیگر این شیوه عدم احتیاج به سرمایه‌گذاری برای ایجاد و بقای سازمان‌های نظارتی پرخرج و کم‌بهره است. تجربیات جهانی در رابطه با این روش بسیار است و طیف وسیعی از کشورهایی که قوانینی برای تشویق و حمایت از سوت‌زن‌ها دارند پیش روی ماست. کشورهایی از قبیل : ایالات‌متحده آمریکا، کانادا، جامائیکا، لیبریا، اوگاندا، غنا، زامبیا، افغانستان، آفریقای جنوبی، هند، استرالیا، کره جنوبی و ...

وکیلی که به خاطر چندرغاز درآمد باید روی فسادهای کلان مالی موکلش سرپوش می‌گذاشت، حالا خودش به بزرگترین تهدید برای موکلش تبدیل می‌شود!

و اما اصل داستان :

شفافیت آرای نمایندگان

لیست کردن تعداد زیادی از قوانین کارآمد -که امتحان خود را در دیگر کشورها پس داده‌اند- شاید برای یک عده پژوهشگر و محقق که به‌صورت محض روی مسائل کار می‌کنند، جذاب باشد ولی توجه به این‌که «آیا این قوانین امکان بررسی و تصویب را دارند یا نه» موجب می‌شود که درنهایت نتوان انتظار هیچ نتیجه‌ی محسوسی را داشت. قانون «سوت‌زن‌ها» هم مثل بسیاری از قوانین مفید دیگر تا به امروز پشت درهای مجلس به انتظار تصویب نشسته است. انتظاری که بعید است بدون اینکه «شفافیت آرای نمایندگان» تصویب شود به پایان برسد. شرح ارتباط بین این دو مفصل است و به امید خدا در متنی دیگر به آن خواهیم پرداخت .انتهای پیام/4115/ 4107/