با نشریات دانشجویی/5
سبک زندگی غربی يا سبک زندگی اسلامی
شـوربختانه شـاهدیم کـه امـروزه در جامعـه ایرانـی سـبک زندگی اسـلامی با تمـام ابعاد آن در حیطـه نظـری باقـی مانـده و بـه حیطه عملـی چندان راهـی پیـدا نکـرده اسـت
به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگی و هنری گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، «اطرافت را که نگاه می‌کنی، انگار خبری نیست. انگار که هیچ اتفاقی نیفتاده و نمی‌افتد، زندگی‌هایمان بدون دغدغه‌هایی از جنس اجتماعی و فرهنگی و سیاسی می‌گذرد اما در کنار این بی‌تفاوتی‌ها؛ اطراف ما انواع و اقسامی از تبلیغات و اتفاقات کوچک و بزرگ سیاسی و فرهنگی و مخصوصاً اقتصادی در حال رخ دادن است که توجه نکردن به آن‌ها موجب عقب‌ماندگی و پیشرفت نکردن و حتی انتخاب اشتباه در مواقع حساس می‌شود.»
این متن قسمت‌هایی از مقدمه نشریه دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی قم به نام «صاد» است که رویکردی فرهنگی و اجتماعی دارد و در نخستین سال انتشارش، کار خوبی را همانند بیشتر نشریات ارائه کرده است البته امتیاز ویژه برای نشریاتی است که تداوم انتشار داشته باشند.
سبک زندگی موضوع و دغدغه‌ای مهم است که به عقیده بسیاری از متخصصان امر باید برای تغییر بسیاری از کج‌روی‌های اجتماعی و حتی ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی و اقتصادی به آن مراجعه کرد.
نشریات دانشجویی این ظرفیت را داشته و می‌تواند ایجاد کند تا سبک زندگی، مفهوم آن، ابعادش و بایدها و نبایدهای این موضوع را به‌خوبی تبیین کند.
قشر دانشجو این روزها با ذهن پرسشگر خود به دنبال پاسخی است تا خود را با آن اقناع کرده و بتواند دلیل وقوع بسیاری از مشکلات را درک کند، مگر نه اینکه رسانه نه‌تنها برای خوانندگان بلکه برای نویسندگان آن به‌واسطه کار تحقیق و انشاء مطالب مؤثر باشد؟
سجاد شادمان، محسن عبدالهی‌خلج، داود بیات، مهدی عندلیبی، شایان جلیلی، علی‌اصغر صحرایی، میثم تاج‌آبادی، سعید اسدی، حمیدرضا کاربین، محمد باقری، میلاد یزدیان و حمید صیفوری در تحریریه‌ای گرد هم آمده‌اند که مدیرمسئول و سردبیرش سجاد شادمان است.
سجاد شادمان از دانشجویان رشته عمران این دانشگاه این نوشته را با عنوان «سبک زندگی غربی یا سبک زندگی اسلامی؟» نوشته است که در ادامه می‌خوانیم.
هـدف ملـت ایـران و هـدف انقـلاب اسـلامی، ایجـاد یــک تمــدن نویــن اســلامی اســت. ایــن تمــدن نویــن دو بخـش دارد: یـک بخـش، بخـش ابـزاری اسـت؛ یـک بخــش دیگــر، بخــش متنــی و اصلــی و اساســی اســت. بـه هـر دو بخـش بایـد رسـید.
بخـش ابـزاری یـا سخت‌افزاری عبــارت اســت از همیــن ارزش‌هایــی کــه مــا امــروز به‌عنوان پیشــرفت کشــور مطــرح مــی‌کنیــم: علـم، اختـراع، صنعـت، سیاسـت، اقتصـاد، اقتدار سیاسـی و نظامـی، اعتبـار بین‌المللـی، تبلیـغ و ابزارهـای تبلیـغ این‌ها همـه بخـش ابـزاری تمدن اسـت؛ وسـیله اسـت.
امـا بخـش حقیقـی یـا نـرم‌افـزاری، آن چیزهایـی اسـت کـه متـن زندگـی مـا را تشـکیل مـی‌دهـد؛ کـه همـان ســبک زندگــی اســت. ایــن، بخــش حقیقــی و اصلــی تمــدن اســت؛ مثــل مســئله خانــواده، ســبک ازدواج، نــوع مســکن، نــوع لبــاس، الگــوی مصــرف و... . همــه پیشــرفت‌هایــی کــه در بخــش اول بیان کردیــم، نمی‌توانــد مـا را رسـتگار کنـد؛ نمی‌توانـد بـه مـا امنیـت و آرامـش روانـی ببخشـد؛ همچنـان کـه می‌بینیـد در دنیـای غـرب نتوانسـته اسـت.
ایـن سـخنان رهبـر معظـم انقلاب در سـال 91 در دیـدار بـا جوانـان بیش‌ازپیش بـر مسـئله ســبک زندگــی تأکید دارد و بــر آن شــدیم تــا در ایــن یادداشــت، نگاهــی اجمالــی بــر تعریــف، شــاخص‌هــا و راهکارهـا در سـبک زندگـی بپردازیـم.
سبک زندگی چیست؟
ســبک زندگــی پدیــده جــوان و نوظهــوری اســت کـه کمتـر از نیـم قـرن از عمـر آن نمـی‌گـذرد. سـبک زندگـی شـامل مجموعـه رفتارهـا و الگوهـای کنـش هـر فـرد کـه معطـوف بـه ابعـاد هنجـاری و معنایـی زندگـی اجتماعــی اســت، اطـلاق می‌شــود و نشــان‌دهنده کــم و کیـف نظـام باورهـا و کنش‌هـای فـرد اسـت و بر ماهیـت و محتــوای خــاص تعامـلات و کنش‌هــای اشــخاص در مبین اغـراض، نیـات و معانـی هـر جامعـه دلالت دارد و تفاسـیر فـرد در جریـان عمـل روزمـره و زندگـی روزانـه اسـت.
سـازمان بهداشـت جهانـی، سـبک زندگـی را اینگونـه تعریــف مــی‌کنــد: اصطــلاح ســبک زندگــی بــه روش زندگـی مـردم و بازتابـی کامـل از ارزش‌هـای اجتماعـی، طــرز برخــورد و فعالیت‌هــا اشــاره دارد. همچنین ترکیبـی از الگوهـای رفتـاری و عـادات فـردی در سراسـر زندگــی اســت کــه در پــی فراینــد جامعــه‌پذیــری بــه وجــود آمــده اســت.
انواع سبک زندگی
سـبک زندگـی برآینـد ارزش‌هـای درونـی شـده فـرد اسـت؛ مجموعـه‌ای از ارزش‌هـا در فـرد درونـی می‌شـود و فــرد را ناگزیــر می‌کنــد کــه بــه آن شــیوه زندگــی کنــد. بنابر ایــن بــا توجــه بــه اینکــه مختصــات فکــری و ارزش‌هــای درونــی شــده افــراد باهــم متفاوت است، ســبک‌های مختلفــی نیــز بــرای زندگــی وجــود دارد. بــا توجــه بــه بــازار رقابــت ســخت بیــن هویت، فرهنگ و تمدن‌هـای معاصـر، جـدال اصلـی بیـن آنهـا را می‌تـوان بـر سـر القـا یـا تثبیـت سـبک زندگـی خـاص هریــک از آنهــا در جوامــع خــودی و پیرامونی‌شــان دانسـت.
چنانکـه مناقشـه اصلـی در دوران جنـگ سـرد نیــز تــا انــدازه زیــادی ناظــر بــه تلاش ایــالات متحــده بـرای نفـوذ سـبک زندگـی آمریکایـی بـه جامعه شـوروی بـود. اکنـون نیـز سـبک زندگـی غـرب همچنـان همـان ادعـا را نسـبت بـه سـایر فرهنگ‌هـا دارد و ایـن مناقشـه را در جغرافیـای غـرب و خـارج از آن نیـز در پیـش گرفتـه اسـت.
در کنـار ایـن جریـان قـوی کـه مبتنی بـر فرهنگ غربـی و جهان‌بینـی مـادی اسـت، در دیگـر جوامـع نیـز سـبک‌های زندگـی خـاص رایـج اسـت. در جامعـه ایرانـی نیـز چند الگو یا سـبک زندگی شناسـایی شـده اسـت کـه مهمتریـن آنهـا سـبک زندگـی اسلامی (دینـی) و مبتنــی بــر جهان‌بینــی الهــی اســت. شــاید در شــکل تفصیلـی بتـوان تمـام دیدگاه‌هـا حـول موضـوع سـبک زندگــی را ذیــل ایــن دو دیــدگاه (جهان‌بینــی مــادی و جهان‌بینـی الهـی) جمـع‌آوری کـرد. دو دیدگاهـی کـه در تضـاد و تقابـل بـا یکدیگـر هسـتند؛ به طـوری کـه اثبـات و پذیــرش یکــی، ناخــودآگاه مســاوی و مــازم بــا نفــی دیگـری خواهـد بـود.
اندیشـه‌ها و نظرگاه‌هـای دیگـر در ایـن زمینـه برحسـب میـزان برخـورداری از شـاخصه‌های هرکـدام از ایـن دو دیـدگاه بـا درجـه‌ای از شـدت و ضعف، بــه ایــن دو دیــدگاه دور و نزدیــک می‌شــوند، امــا آنچــه نقطــه صفــر و بیســت در ایــن حــوزه اســت، همیــن جهان‌بینــی مــادی و جهان‌بینــی الهــی اســت کــه خروجی‌هــای آنهــا بــه ترتیــب ســبک زندگــی غربــی و سـبک زندگـی اسـامی اسـت.
شاخص‌های تاثیرگذار بر سبک زندگی
در مجمـوع مـی‌تـوان برخـی از مهـم‌تریـن شـاخص‌هـای سـبک زندگـی را در مـوارد زیـر برشـمرد:
روابــط و رفتارهــای اجتماعــی: تعامــل همســران، تعامـل والدیـن بـا فرزنـدان، تعامـل افـراد بـا یکدیگـر در جامعـه، میـزان ازدواج و طلاق، روابـط نامحـرم در جامعه.
الگوهـای معمـاری شهرسـازی: فضـای خانـه، فضـای محلـه، فضـای شـهری، فضـای روسـتایی.
مدگرایـی و پوشـش: میـزان گرایـش بـه مـد، اهمیت مـد در زندگـی، معیـار اصلـی در انتخاب پوشـش، اهمیت و نـوع آرایـش مـورد نظر.
مصــارف فرهنگــی: میــزان اســتفاده و مراجعــه بــه ســینما و تئاتــر، میــزان اســتفاده از ماهــواره و اینترنــت، محتـوای موسـیقی‌هایـی کـه مـورد اسـتفاده قـرار مـی‌گیــرد، محتــوای فیلــم‌هــای ســینمایی.
تغذیـه: میـزان مراجعـه بـه رسـتوران، نـوع رسـتوران‌هــای مــورد اســتفاده، نــوع غذاهــای مــورد اســتفاده در منـزل.
کالاهای مصرفــی: میــزان اســتفاده از کالاهای لوکـس، اولویـت‌هـای مـورد نظـر در انتخـاب کالاهای مصرفــی.
رســانه‌هــا: نــوع و شــیوه تبلیــغ گســترده کالاها و خدمــات در رســانه‌هــا و نــوع کالاهای مــورد تبلیــغ واقــع شــده رســانه برگزیــده و مــورد اعتمــاد در تبلیــغ کالاها، رسـانه برگزیـده و مـورد اعتمـاد در کسـب اخبـار و اطالاعات.
ارزش‌هــا: میــزان توجــه بــه ارزش‌هــای اســلامی، الگــوی شــخصیت مــورد نظــر و مــورد تأییــد دینــی، علمــی، فرهنگــی، سیاســی، ورزشــی، هنــری، میــزان توجــه بــه فرائــض دینــی، میــزان اعتقــاد بــه حــرام و حلال و میـزان توجـه بـه ارزش‌هـای دینـی بـه عنـوان مبنــای اخلاق و ســلوک اجتماعــی، میــزان اهمیــت عبــادت خالــق و خدمــت بــه خلــق، میــزان توجــه بــه روحیــه گذشــت و صداقــت.
نـامگـذاری: نـام‌هـای مـورد علاقه ایرانـی، خارجی و اسـامی، بیشـترین نـام‌هـای مـورد اسـتفاده، میـزان رضایـت از نـام و علـت نـامگـذاری.
شـغل، تحصیلات و میـزان درآمد: سـطح تحصیلات، تناســب تحصیـلات و شــغل، میــزان تاثیــر بــر انتخــاب الگوهـای رفتـاری و میـزان درآمـد .
تاثیر سبک زندگی غربی بر جامعه ایران
در ایـران نیـز گسـترش شهرنشـینی، صنعتـی‌شـدن، افزایــش میــزان ســواد، حضــور زنــان در عرصــه‌هــای اجتماعــی و گســترش کمــی و کیفــی وســایل ارتبــاط جمعـی سـبب تغییـر در ارزش‌هـا و نگـرش‌هـای ایرانیان شـده اسـت و از ایـن رو ارزش‌هـای فرهنگـی ایرانیـان یـا در حـال شـکل‌گیـری و یـا در حـال بازتولیـد هسـتند.
در ایــن میــان، جوانــان بیشــتر در معــرض تأثیرپذیــری از جریانـات و فرایندهـای تغییـر هسـتند و بـا توجـه بـه مقتضیــات ویــژه‌ای ایــن دوره، آمادگــی بیشــتری بــرای همـراه‌شـدن و پذیرفتـن هنجارهـا و ارزش‌هـا و نگـرش‌هـای جدیـد و متفـاوت از نسـل‌هـای پیشـین را دارنـد. مــی‌دانیــم کــه سبک زندگی، شامل امــوری اســت که به زندگی انسان اعم از بعد فردی، اجتماعی، مــادی و معنـوی او مربـوط مـی‌شـود.
در سـال‌هـای اخیـر ایـن سـه سـطح از سـبک زندگی در حـوزه‌هـای مختلـف تحـت تاثیر رسـانه‌هـای مختلف اینترنـت، نظـام آموزشـی و تبـادلات فرهنگـی بـا غـرب تغییــر یافتــه و یــا همچنــان در حــال تغییــر اســت. از جملــه مهــم‌تریــن حــوزه‌هــا مــی‌تــوان بــه حــوزه مصـرف، حـوزه اوقـات مختلـف زندگـی، حـوزه پوشـش و حـوزه تعامـات اجتماعـی اشـاره کـرد.
دانشـگاه‌های مـا هـم به شـکل غربـی و سـبک زندگی مبتنـی بـر رفـاه عـام و آرامش و آسـایش عمومـی مبتنی بـر مدرنیسـم را پرداختـهانـد. ایـن نـوع سـبک زندگـی، مبتنــی بــر پیشــرفت‌های صنعتــی و الکترونیکــی و ارتباطـی در غـرب اسـت کـه در خـود غـرب هـم فلسـفه زندگـی آنهـا را تغییـر داده بـه نوعـی کـه مـی‌تـوان گفت کـه بالا رفتـن سـن ازدواج و عدم تمایل به داشـتن همسـر و از طـرف دیگـر گرایـش بـه تنـوع طلبـی در همـه امـور از اسـتفاده از وسـایل مـادی گرفتـه تـا نـوع گرایـش بـه ارزش‌هـای غیرمـادی مبتنـی بـر سـبک زندگـی غربـی اسـت بـه گونـه‌ای کـه مـی‌تـوان گفـت؛ مدرنیسـم نــه تنهــا بــه تغییــرات در اشــکال زندگــی مــادی آنهــا پرداختــه حتــی ذائقــه فرهنگــی آن هــا را تغییــر داده و آنهـا در موسـیقی، در رفـاه، در نـوع نـگاه بـه دیگـران نیـز تفـاوت‌هـای اساسـی بـا انسـان‌هـای شـرقی پیـدا کـرده کـه ریشـه در فسـلفه آنهـا بـه زندگـی دارد.
راهکار
اسـلام، بهتریـن نـوع سـبک زندگـی را بـرای همـگان معرفـی کـرده اسـت، سـبکی کـه اگـر در زندگـی پیـاده شـود، سـعادت دنیـا و آخـرت بـرای فـرد تضمین شـده اسـت، امـا شـوربختانه شـاهدیم کـه امـروزه در جامعـه ایرانـی سـبک زندگی اسـلامی با تمـام ابعاد آن در حیطـه نظـری باقـی مانـده و بـه حیطه عملـی چندان راهـی پیـدا نکـرده اسـت. بـه دیگـر سـخن، بیـن آنچـه شایســته اســت و در منابــع اســلامی آمــده بــا آنچــه در میــان مــا مســلمانان در حــال حاضــر رواج دارد، فاصلــه بسـیار اسـت.
داشــتن شــیوه زندگــی اســلامی، بسترســاز تمــدن نویــن اســلامی و پیشــرفت همه‌جانبــه اســت، رســیدن بـه ایـن شـیوه زندگـی و عمـل بـه آن اهمیـت خـود را بهتـر می‌نمایانـد. یکـی از عوامـل بسـیار مؤثـر بر شـیوه و مشـی زندگـی، تربیـت فـردی و اجتماعـی اسـت. نقطه عطــف تربیــت یــک انســان در دوران کودکــی او شــکل می‌گیــرد.
فرهنــگ ایرانــی اســلامی مــا فرهنــگ جمع‌گرایانــه اسـت. بایـد ایـن فرهنـگ و بعضـی سـنت‌های آن دوبـاره اعــاده شــود. یکــی از ایــن ســنت‌ها، فرهنــگ ســفره اســت؛ اینکــه همــه اعضــای خانــواده کنــار هــم می‌نشـینند و غـذا می‌خورنـد و بـا هـم ارتبـاط چشـمی و کلامی برقـرار می‌کننـد. پـس بایـد ذائقـه مـردم از فردگرایــی بــه جمع‌گرایــی ســوق داده شــود.
تحقـق الگـوی سـبک زندگـی اسـلامی راهـکاری موثر وکارآمــد بــرای مقابلــه بــا ارزش‌های غــرب در جوامــع مختلـف اسـلامی و بـه ویـژه در ایـران اسـت. رهبـر معظم انقلاب با طـرح ایـن موضـوع در ایـن زمینـه فرمودنـد: «راهبـرد مقابلـه بـا هجمـه فرهنـگ غـرب، الگـوی ایرانی اسـلامی اسـت.»
در حقیقــت الگوهــای اســلامی بــا توجــه بــه فرهنگ‌هـای خـاص ملت‌هـا یـک جنبـه بومـی نیـز پیـدا می‌کننــد. مکتــب اســلام از آغــاز زندگــی انســان و بعــد از آن دســتوراتی داده تــا ســلامت، رفــاه و آرامــش بــرای انسـان در ایـن دنیـا بـه ارمغـان بیـاورد و هـمچنیـن فرد بتوانـد بـا بندگـی خداونـد در جهـان آخرت سـعادت خود را رقـم زنـد. اسـلام در جنبـه فـردی زندگـی انسـان مانند مسـکن، خـوراک، پوشـاک رهنمـود دارد.
بـزرگان دینـی مــا ائمه (علیــه‌السلام) توصیه‌هایــی در ایــن زمینــه‌هــا فرموده‌انـد لـذا زندگـی بـه سـبک اسـلامی بایـد در تمـام بخش‌هــای مختلــف زندگــی جــاری و حاکــم شــود. بــا توجــه بــه فرهنگ‌هــا و عــادت‌هــای مختلفــی کــه در کشــور وجــود دارد، برخــی از ایــن ویژگی‌هــا از نظـر اسـلام پذیرفتنـی بـوده اسـت و نـه فقـط نکوهـش نشـده بلکـه آن امـر مسـتحب و پسـندیده دانسـته شـده اسـت.
فرهنـگ اسـلامی مـا فرهنگـی بـه هـم تنیـده و ریشــه‌دار اســت، ســبک زندگــی خانواده‌هــای ایرانــی و مســلمان تأثیرگرفتــه از فرهنــگ ایرانــی ماننــد صلــه رحــم، مهمان‌پذیــری و مهمان‌دوســتی اســت؛ شــاخص‌هایــی ماننــد صفــا، ســادگی، صمیمیــت، مهــرورزی، ساده‌زیســتی، قناعــت، آرامــش روحــی، معنویت‌گرایــی، آرمان‌خواهــی و سلحشــوری از ویژگی‌هــای ســبک زندگـی اسـلامی است که بایـد بـا حفـظ و تقویـت این الگوهــای اســلامی بــرای جنبه‌هــای مختلــف زندگــی انســان برنامه‌ریــزی شــود.
باید تکیــه بــر باورهــا و فرهنــگ غنــی ایرانی‌‌اســلامی داشــته باشــیم و بــا کمــی خودبــاوری، فرهنـگ و آداب و رسـوم و سـبک زندگـی متعالـی ایرانیان مسـلمان بی‌شـک می‌توانـد، در مقابـل الگـوی شـیطانی غــرب، توجــه اقــوام و ملــل ســتمدیده و مظلــوم را بــه خـود جلـب کنـد و بـر اسـاس تاریـخ چنـد هزارسـاله خــود بــه جنــگ خرده‌مکتــب پرســروصدایی بــه نــام لیبرال‌دمکراســی غربــی، آن هــم از نــوع آمریکایــی- صهیونیســتی‌اش بــرود.
انتهای پیام/4107/
انتهای پیام/
