حمیدرضا خالدی:
حفظ سرمایه‌های اجتماعی در گرو اجرای برنامه‌های پدافند غیرعامل است
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال با تأکید بر اهمیت پدافند غیرعامل گفت: حفظ سرمایه‌های اجتماعی در گرو اجرای برنامه‌های پدافند غیرعامل است.
به گزارش خبرنگار حوزه علم، فناوری و دانش‌بنیان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال بهعنوان یکی از واحدهای استان تهران و قطب «پدافند غیرعامل و علوم همگرا» در حال تدوین برنامه جامع تحقیقات و ارتباط با صنعت است، بر این اساس گفتگویی با حمیدرضا خالدی، رئیس واحد تهران شمال انجام شده که ارائه می‌شود.
*تحولات و مأموریت اصلی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از تحولات مهمی که در شرایط فعلی دانشگاه آزاد اسلامی اتفاق افتاده، نظام‌مند کردن پژوهش‌ها و تحقیقات در دانشگاه برای پاسخگویی به نیازها و حل مسائل و مشکلات جامعه است. یکی از برنامه‌های علمی واحد تهران شمال، پدافند غیرعامل بوده و پدافند غیرعامل به‌‌دنبال این است که کشور را در برابر تهدیدها، تحریم‌ها و سوءنیت‌های دیگران مصون کند. امروز ابزار تهدیدات در جهان از حوزه نظامی به حوزه‌های غیرنظامی کشیده شده و مهم‌ترین ظرفیتی که این ابزار را تقویت می‌کند، حوزه علم و فناوری است.
دانشگاه آزاد واحد تهران شمال در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری بیش از 300 کُد رشته دارد. این دانشگاه با داشتن 10 دانشکده، به‌جز رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی تنوع جامعی از رشته‌های مختلف را دارد. در گام اول با یک بررسی تمامی رشته‌ها را ذیل سرفصل‌ها و موضوعات پدافند غیرعامل دسته‌بندی و سازمان‌دهی کرده‌ایم. هشت کارگروه تشکیل شده که از جمله آن‌ها؛ کارگروه زیست، شیمی و نانو، ارتباطات و علوم کامپیوتر، حقوق، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، امور زیربنایی و فنی-مهندسی، فرهنگی - اجتماعی، مدیریت و اقتصاد، روان‌شناسی و علوم شناختی و کارگروه نهم در حوزه آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری است. یکی از ویژگی‌های موضوعات پدافند غیرعامل حوزه‌های جدید و حوزه‌های بین‌رشته‌ای است، لذا به هماهنگی‌هایی بیشتر، ایجاد درک مشترک در بین متخصصان، مفهوم‌سازی و فرهنگ‌سازی نیاز دارد.
*مبانی دفاع از کشور در چه ابعادی می‌تواند مطرح شود؟
در تمام دنیا دولت‌ها متوجه شده‌اند اگر بخواهند مقابل دولتی قرار بگیرند و بخواهند به کشوری ضربه وارد کنند، یکی از بهترین و مهم‌ترین بسترها، خودِ مردم هستند؛ یعنی باید ضربه‌ای بزنند که چالش را در جامعه ایجاد کرده و مردم را تحت فشار قرار دهند. حالا چگونه می‌شود با مردم ارتباط گرفت و با چه وضعی می‌شود نیازهای مردم را مدیریت کرد، این مسئله نیاز به ابزار، محتوا و مدیریت دارد؛ مثلاً در نظر بگیرید ظرفیت برخورداری مردم از شبکه‌های اجتماعی چقدر است و چگونه می‌توان از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی، محتوایی را در اختیار جامعه قرار داد و آن محتوا را مدیریت کرد.
اگر می‌خواهیم کشورمان را در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و دینی در برابر اهداف شوم دشمنان مصون کنیم، باید در دو بُعد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری کشور را تقویت کنیم. مقام معظم رهبری در دیدار به مناسبت هفته پدافند غیرعامل و در جمع مسئولان پدافند فرمودند که در مقابل شیوه‌های پیچیده تهاجم دشمنان، پدافند غیرعامل نیز باید کاملاً هوشیار و جدی باشد و به‌صورت علمی، دقیق، به‌روز و همه‌جانبه عمل و با هرگونه نفوذ مقابله کند؛ و همچنین ایشان تأکید داشتند اگر مدیران کشور اهمیت این مسئله را درک نکنند و پدافند غیرعامل به‌صورت شایسته توسعه پیدا نکند، کشور در معرض تهدیدهای بعضاً غیرقابل جبران قرار می‌گیرد.
مقام معظم رهبری در سال 91 فرمودند که باید به مسئله پدافند غیرعامل به‌صورت علمی نگاه کنیم و مسئله را فقط در سطح و ظاهر نبینیم. ریشه‌های مسئله را پیدا کنیم، سازوکارهای علمی آن را کشف کنیم و ببینیم چه‌کار باید کرد؟ این بسیار خوب است و راهش همین کار در دانشگاه‌ها و تحقیق است. دقیقاً این جمله از بیانات رهبری فرزانه است که راه‌حل را در دانشگاه و تحقیق دیده‌اند.
*امکان‌سنجی استقرار پدافندغیرعامل در ایران با توجه شرایط بی‌نظیرش به چه شکل خواهد بود؟
ایران کشوری با شناسنامه و هویت کاملاً مستقل است، حال کشور ما از بُعد فرهنگی و اجتماعی، سرمایه‌ها و زیرساخت‌هایی دارد که ایران را در جامعه جهانی تعریف کرده است. این جهان دارای تغییر و تحولاتی است که بیشتر این تغییر و تحولات تحت تأثیر تحولات علمی و فناوری است. به‌طور مثال حساب کنید همین‌که سیستم‌های موبایل و شبکه‌های اجتماعی و سایبر دارد رشد می‌کند چقدر روی زندگی هر فرد، خانواده و حیات اجتماعی‌اش تأثیر می‌گذارد. حالا اگر ما دارای زیرساخت‌ها و سرمایه‌های فرهنگی – اجتماعی هستیم، باید در این دالان و مجرای تاریخ، به‌گونه‌ای از این تاریخ عبور کنیم که این سرمایه‌ها و زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی، در برابر تهدیدهای شرق و غرب آسیب نبیند و اقتدار و قدرت خودمان را در این مسیر حفظ کنیم. در این راستا باید نگاهی فعالانه داشته باشیم و از حالت تدافعی خارج شده و در قالب گفتمان یا دیپلماسی فرهنگی، اجتماعی، ایدئولوژی، این سرمایه و توانایی را در معرض شکوفایی قرار دهیم.
*پدافندغیرعامل در حوزه فرهنگ و اجتماع تا چه حدی مؤثر خواهد بود؟
باید ابتدا ببینیم که در حوزه‌های مختلف زیرساختی کشور ازجمله حوزه انرژی، زیربنایی، بهداشت و سلامت، حمل‌ونقل، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی چه چالش‌هایی داریم، مسائلی که امروز بهعنوان موضوعات مهم و تهدید است چیست و با چه کیفیتی در حال رشد است و این‌ها رصد و پایش شود، راه‌حل برایش تعریف گردد تا سرمایه‌مان را حفظ کنیم. یکی از مهم‌ترین سرمایه‌ها، سرمایه فرهنگی و اجتماعی است که باید مؤلفه‌ها و اجزای این سرمایه‌ها تعریف، ارزش‌گذاری و اولویت‌بندی شود.
بعضی از سرمایه‌های اجتماعی ممکن است در بین کشورهای متعددی یکسان باشد ولی بعضی از سرمایه‌های اجتماعی خاص کشور ایران است؛ ما سرمایه اجتماعی و فرهنگی پنهان فراوانی داریم که نامحسوس به ورطه فراموشی سپرده شده است، ولیکن این‌ها قابل بازمهندسی، بازطراحی و بازیابی است. چالش‌های زیادی داریم و از طرفی دچار رفتارهای ضدارزشی و قداست‌شکنی، ترویج اباحه‌گری، غیرت‌زدایی و مفهوم‌زدایی هستیم. با وجود همه این موارد به اتفاق بحث تجمل‌گرایی، ریخت‌وپاش و تغییر ذائقه اجتماعی و فرهنگی گسل‌های قومی و فرقه‌ای اتفاق می‌افتد، درصورتی که تنوع قومی و قبیله‌ای کشور ما یک فرصت است.
اگر این سرمایه را خوب نشناسیم، از این سرمایه، بهعنوان ضدسرمایه استفاده می‌شود و ارزش، ضد ارزش می‌شود. از این فرصت، تهدید تولید می‌شود؛ مثلاً در حوزه خانواده؛ شاید منسجم‌ترین مدل خانواده در فرهنگ ملی و دینی کشور است، در این رابطه مقام معظم رهبری تأکید دارند که خانواده کوچک‌ترین سلول تشکیل‌دهنده اجتماع است. سلول از نظر زیست‌شناس‌ها کوچک‌ترین واحد حیاتی است و اگر اجزای سلول را جدا کنید قابلیت حیات ندارد، اگر زن را از این خانواده جدا کنیم و یا مرد و یا فرزندان را جدا کنیم، این خانواده دیگر کارکرد خودش را از دست می‌دهد.
القای کاهش امنیت، هویت‌زدایی، بی‌اعتمادی به نظام و القای ناکارآمدی از اهداف دشمن بوده و توجه به نظام و باور نظام سرمایه‌ای اجتماعی است. با کمترین هزینه بیشترین ضریب امنیت را در بین بسیاری از کشورهای دنیا و شاید در صدر کشورهای دنیا دارا باشیم، ولی القای ناامنی موضوعی جدا از این موضوع بوده و کاهش امید به زندگی، افزایش یأس و ناامیدی، رفتارهای هنجارشکنانه، افزایش ناهنجاری، بومی‌زدایی در نظام تربیتی و مفهوم‌زدایی از اصول شرعی مانند بحث حلال و حرام ازجمله مباحثی است که در صورت عدم برنامه‌ریزی در حوزه پدافند غیرعامل فرهنگی ممکن است تهدیداتی ایجاد کند. موضوع بعد ایجاد شبهات آمریکا و غرب‌باوری ناشی از تغییر باورها و رویکردهای اجتماعی است، کاهش کارکرد نظامات دینی؛ به‌عنوان‌مثال مسجد یکی از ارکان در حوزه‌های اجتماعی براساس مؤلفه‌ها و رویکرد دینی که در سالیان گذشته مورد هجمه‌های فرهنگی از طرف دشمن قرارگرفته است.
با یک سری چالش‌هایی روبرو هستیم که باید این چالش‌ها را شناسایی کنیم و به‌جای این چالش‌ها یک‌سری نظام موضوعی تولید کنیم تا به این چالش‌ها پاسخ بدهیم. تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران در حوزه‌های فرهنگی - اجتماعی، در حوزه‌های کلان کشور، براساس این علم و محتوای علمی که تولیدشده، تصمیمات خیلی عقلانی، منطقی و کارآمد بگیرند تا کشور را در برابر تهدیدها مصون کنند. این مطالعات بستر بسیار گسترده در حوزه‌های فرهنگی اجتماعی است.
*آموزه‌های تاریخی کشورمان از پدافند غیرعامل چیست؟
صدسال پیش، بین سال‌های 1915 تا 1917؛ در جنگ جهانی، انگلیس‌ها راحت آمدند با کمترین هزینه مرزهای کشور را محصور کرده و از ورود مواد غذایی جلوگیری کردند و نتیجه این شد که در یکی دو سال بین 8 تا 10 میلیون تلفات جانی بر کشور تحمیل شد درحالی‌که کل هشت سال دفاع مقدس نزدیک به 300 هزار شهید تقدیم انقلاب‌مان کردیم. این آماری است که بعضی از اسناد خارجی هم آن را تأیید می‌کنند. با استفاده از ابزار منابع غذایی و بهداشتی غذا را از مردم گرفتند، مردم فقیر و ضعیف شدند و جسمشان بیمار و کم‌توان شد و حال سؤال اینجاست آیا ممکن نیست این سناریو به شکل نوین تکرار شود؟ بسیاری از بیماری‌های نوپدید و بازپدید، می‌تواند کار تحقیقات آزمایشگاهی باشد که با یک نگرش یا مدیریت بازار و اقتصاد دارو و واکسن اتفاق می‌افتد یا برای ایجاد تهدید علیه یک کشور اتفاق می‌افتد. آیا وابستگی کشور به اصلی‌ترین منبع غذایی و رزقمان مثل گندم، ابزار تهدیدی برای دشمن نمی‌تواند باشد؟
*تعریف مفهوم پدافند غیرعامل در حوزه اقتصادی را چگونه می‌توان بیان کرد؟
پدافند غیرعامل تحت عنوان چتر حمایتی برای محافظت از کشور، مردم و سرمایه‌ها بیان می‌شود، پدافند غیرعامل یعنی کشور را در برابر تهدیدها، هجمه‌ها، نفوذها و تحریم‌ها پایدار نگه داشته و مصونیت و استحکام لازم ایجاد کند. در حوزه اقتصاد بهعنوان یکی از اصلی‌ترین مسائل این روزها، رویکرد اقتصاد مقاومتی، رویکرد اقتصاد پدافند غیرعامل است. بحث این نیست که ما با دنیا تعامل نداشته باشیم بلکه بحث این است که چگونه تعامل داشته باشیم تا از موضع قدرت تعامل شود که آن‌ها نتوانند کشور را در منگنه بگذارند و کارکرد نظام را زیر سؤال ببرند.
اقتصاد بیمار از جنبه روانی و رفتاری مردم را دچار مشکل می‌کند و حقیقتاً اقتصاد ابزاری بسیار قوی در تغییر رفتار مردم است و اگر ما نتوانیم زیرساخت‌های لازم در حوزه اقتصادی را با رویکرد پدافند غیرعامل ایجاد کنیم، وضعیت بحرانی‌تر خواهد شد. دانشگاه امروزه باید بتواند با تحول، نیازها را پاسخ بدهد و از دل تحقیقات و پژوهش‌ها این توانمندی ایجاد شود، لذا ما به دنبال این هستیم با محوریت دانشگاه آزاد تهران شمال و استفاده از ظرفیت‌های کلیه واحدهای دانشگاهی؛ این موضوعات را بهعنوان چالش‌ها رصد کنیم، بعد نظام موضوعات تحقیقاتی ذیل آن را استخراج کنیم و در دسترس دانشگاه‌ها و مؤسسات قرار بدهیم تا تولید علم در این زمینه اتفاق بیفتد.
*در مدتی که دانشگاه آزاد واحد تهران شمال بهعنوان قطب پدافند غیرعامل کشور معرفی شده وارد تفاهم و قرارداد عملیاتی با نهادهای مجری شده است؟
نشست‌های بسیاری با سازمان‌هایی که در حوزه پدافند غیرعامل دارند و فعالیت می‌کنند داشته‌ایم، ازجمله خود سازمان پدافند غیرعامل. اعتقاد داریم یک‌سری کارهایی هم در حوزه دانشگاه اتفاق افتاده است اما شاید چون نظام مأموریت‌گرایی وجود نداشته تا این‌ها را انسجام بدهد و همگرا کند، منجر به تولید محصول نشده است. یکی از اصلی‌ترین کارهای ما بحث فرهنگ‌سازی و مفهوم پدافند غیرعامل بوده است، باید پدافند غیرعامل را با توجه به تعاریفی که داریم، اساتید و محققان ما هم به این درک مشترک برسند و بهعنوان دغدغه درک کنند، در این راستا جلسات متعددی داشتیم که به نظر من یک همگرایی ایجاد شده است؛ هرچند که ما در ابتدای این مسیریم.
*اولویت فعلی واحد تهران شمال چیست؟
اولویت دانشگاه آزاد واحد تهران شمال فرهنگ‌سازی، آشنایی بخش علمی با موضوعات پدافند غیرعامل و تولید نظام موضوعات حوزه‌های مختلف پدافند غیرعامل است. در بعضی از موارد نظام موضوعات در حال تولید است ولی چون حجم و تنوع کار در حوزه‌های بین‌رشته‌ای زیاد است، نتایج کار به‌صورت تدریجی اتفاق می‌افتد، ولی با یک برنامه منسجم سعی خواهیم کرد که با کمترین اتلاف وقت ان‌شاءالله در آینده نزدیک به نتیجه مطلوبی برسیم.
*پژوهشگران و فعالان حوزه پدافند غیرعامل چگونه می‌توانند با واحد تهران شمال همکاری کنند؟
سامانه پایش، یک سامانه ملی است که دانشگاه آزاد اسلامی در آینده با بارگذاری‌های اطلاعاتی از آن رونمایی خواهد کرد و دانشگاه‌ها هم می‌توانند در جریان قرار بگیرند، اما تا رونمایی و بارگذاری تمام اطلاعات مهم روی سامانه، اگر دانشجویان، استادان یا محققان در حوزه پدافند غیرعامل دغدغه‌ای دارند و یا علاقه دارند کار کنند، به‌طور مستقیم می‌توانند به دانشکده مراجعه کنند و با مسئول پژوهش دانشکده، رئیس دانشکده و در گام بعدی با دبیرخانه برنامه علمی ارتباط برقرار کنند؛ ما هم حمایت لازم را از جهت علمی و پشتیبانی برنامه آن‌ها خواهیم داشت.
انتهای پیام/پ
انتهای پیام/
حامد
سه‌شنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۷ - ۱۰:۱۸
پاسخ
