«خلّاقیت در پژوهش» به کمک مرکز تحقیقات آمد؛
آنا در گفت‌وگو با نمایندگان مجلس بررسی کرد
آیا کارت زرد دهندگان، شاگرد اول دولت را استیضاح می‌کنند؟
اصطلاح کارت زرد زمانی در فضای سیاسی مطرح می‌شود که وزیر برای پاسخ به سؤال نمایندگان به مجلس بیاید و نتواند نمایندگان را قانع کند، اما آیا کارت زرد مجلس شباهتی به کارت زرد در فوتبال دارد و تکرار آن برای وزیر اقتصاد روحانی، باعث اخراج او می‌شود؟
گروه سیاسی ـ مصطفی سعیدی: علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد در نشست علنی روز یکشنبه - 18 مرداد - مجلس شورای اسلامی، برای سومین بار نتوانست نمایندگان را با پاسخ‌های خود قانع کند و سومین کارت زرد خورد را از مجلس دریافت کرد تا اولین وزیر سه‌کارته دولت یازدهم باشد.
با سه‌کارته شدن وزیر اقتصاد این سؤال در ذهن‌ها شکل گرفت که آیا کارت سوم، زمینه‌ساز استیضاح طیب‌نیاست؟ هرچند که در همان جلسه علنی هجدهم مرداد، قبل از رأی‌گیری، محمدحسن ابوترابی‌فرد از پشت تریبون مجلس اعلام کرد که کارت زرد سوم، استیضاح را به جریان نمی‌اندازد؛ اما باز این سؤال به قوت خود باقی ماند.
اصطلاح کارت زرد زمانی به کار می‌رود که وزیر برای پاسخ به سؤال نماینده یا نمایندگان به صحن علنی مجلس بیاید و پس از آنکه نماینده سؤال‌کننده سؤالات خود را مطرح کرد و وزیر به آنان پاسخ داد، اگر سؤال‌کننده از پاسخ‌ها قانع نشد، موضوع سؤال به رأی نمایندگان گذاشته می‌شود و در صورتی که نمایندگان از پاسخ‌های وزیر قانع نشوند، به اصطلاح گفته می‌شود که وزیر کارت زرد گرفت.
بر اساس ماده 211 آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، «چنانچه در هر دوره مجلس، سه بار با رأی اکثریت نمایندگان حاضر، سؤالات نمایندگان از هر وزیر وارد تشخیص داده شود، طرح استیضاح وزیر در صورت رعایت مفاد اصل هشتاد و نهم (89) قانون اساسی و آیین‌نامه داخلی در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت.»
بذرپاش که طراح سؤال مربوط به مالیات‌های اصناف از طیب‌نیا بود و با اعلام قانع نشدن، زمینه سومین کارت زرد به وزیر اقتصاد را فراهم کرد، در همان جلسه علنی مجلس، به نوعی، وزیر را تهدید به استیضاح کرد و حالا با گذشت بیش از یک هفته، روشن است که عده‌ای به دنبال به جریان انداختن استیضاحی هستند که از چند ماه پیش نیز مطرح بود. |
اصل هشتاد و نهم قانون اساسی تصریح می‌کند: «نمایندگان مجلس شورای اسلامی میتوانند در مواردی که لازم میدانند هیئت وزیران یا هر یک از وزرا را استیضاح کنند. استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل ده نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود.»
مهرداد بذرپاش عضو هیئت رئیسه مجلس و نماینده سؤال‌کننده از وزیر اقتصاد هم در این باره به خبرنگار آنا، گفت: با سه کارت شدن وزیر، روند استیضاح کلید نمی‌خورد، بلکه اگر طرح استیضاح از وزیر سه‌کارته روال قانونی خود را طی کرد و تقدیم هیئت رئیسه مجلس شد، رسیدگی به این استیضاح در اولویت قرار می‌گیرد.
حتی با سه کارت وزیر، روند استیضاح طبق آیین‌نامه باید طی شود
اما عبدالرضا مصری سخنگوی هیئت رئیسه مجلس با رد اولویت‌دار شدن استیضاح وزیر سه‌کارته در میان دستور کارهای صحن علنی، به آنا گفت: آیین‌نامه داخلی مجلس می‌گوید در صورتی‌که وزیر سه‌کارته شد، مجلس می‌تواند او را استیضاح کند.
نماینده مردم کرمانشاه در مجلس با بیان اینکه «با سه کارت وزیر، روند استیضاح طبق آیین‌نامه باید طی شود»، می‌افزاید: دریافت سه کارت زرد از مجلس به معنای کلید خوردن استیضاح نیست، هیچ تفاوتی با سایر استیضاح‌ها ندارد و باید حداقل 10 امضا برای استیضاح جمع‌آوری شود. همچنین محورهای استیضاح مشخص باشد و به این ترتیب بعد از اعلام وصول از سوی هیئت رئیسه، استیضاح به کمیسیون مربوط ارجاع می‌شود، رئیس کمیسیون هم از وزیر دعوت و استیضاح‌کنندگان دعوت می‌کند تا موضوع استیضاح در کمیسیون بررسی شود. اگر بعد از توضیحات وزیر در کمیسیون هنوز 10 نفر از نمایندگان اصرار به استیضاح داشتند، این استیضاح در دستور صحن قرار می‌گیرد.
سه‌کارته شدن وزیر هیچ ربطی به استیضاح ندارد
عزت‌الله یوسفیان‌ملا، رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس، هم درباره وضع وزیر سه‌کارته به خبرنگار آنا اظهار کرد: سه‌کارته شدن یک اصطلاح است که در هیج جای آیین‌نامه داخلی نیامده است و سه‌کارته شدن وزیر هیچ ربطی به استیضاح ندارد. اگر وزیری سه‌کارته شد باید همان مسیر استیضاح طی بشود و هیچ تفاوتی در اولویت دادن و رسیدگی زودتر به استیضاح وزیر سه‌کارته با طرح استیضاح دیگر وزرا وجود ندارد.
آنچه مسلم است این است که برای استیضاح وزیر سه‌کارته نیز باید موضوع استیضاح مشخص باشد و روند استیضاح نیز طبق قانون طی شود؛ اما آنچه این روزها از مجلس به گوش می‌رسد بیانگر آن است که آنان که وزیر را تا کارت سوم کشانده‌اند، برای بعد از آن نیز برنامه‌ای داشته‌اند.
حالا بوی استیضاح طیب‌نیا از مجلس به مشام می‌رسد. او نخستین کارت زرد خود و نخستین کارت زرد دولت یازدهم را به خاطر اظهارات ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی، درباره ارزش پول ملی گرفت و دومین کارت زرد را نیز به دلیل سؤال حمید رسایی، نماینده تهران، درباره کاهش شاخص بورس دریافت کرد.
مهرداد بذرپاش که طراح سؤال مربوط به مالیات‌های اصناف از طیب‌نیا بود و با اعلام قانع نشدن، زمینه سومین کارت زرد به وزیر اقتصاد را فراهم کرد، در همان جلسه علنی مجلس، پیش از آنکه نمایندگان رأیی درباره قانع شدن یا نشدن بدهند، گفته بود: در صورتی که کارت زرد سوم صادر شود، استیضاح وزیر به جریان می‌افتد.
این اظهارات بذرپاش به نوعی، تهدید وزیر به استیضاح تلقی شد؛ حالا با گذشت بیش از یک هفته، روشن است که عده‌ای به دنبال به جریان انداختن استیضاحی هستند که از چند ماه پیش نیز مطرح بود.
19 مرداد خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر اینکه «در پی دریافت سومین کارت زرد از سوی علی طیب نیا وزیر امور اقتصادی و دارایی در جلسه علنی دیروز یکشنبه صحن بهارستان، هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در نشست عصر دیروز خود، به جریان افتادن استیضاح طیب‌نیا را تصویب کرد».
علیرضا منادی‌سفیدان، عضو هیئت رئیسه مجلس ،در این باره اظهار کرد: پس از سه کارته شدن وزیر اقتصاد، 25 نماینده درخواست استیضاح وزیر اقتصاد را مطرح کردند که با توجه به سه کارته بودن وزیر، این استیضاح در اولویت کاری مجلس قرار می‌گیرد.
به گفته این عضو هیئت رئیسه مجلس، در صورتی که متقاضیان استیضاح، امضای خود را پس نگیرند استیضاح در جلسه یکشنبه هفته آینده اعلام وصول خواهد شد.
این اقدام در حالی است که روح‌الله حسینیان و احمد توکلی دو عضو فراکسیون اصولگرایان در جلسه سوال از طیب‌نیا، حمایت خود از وزیر اقتصاد و عملکرد وزارتخانه را اعلام کرده بودند.
هادی حسینی، نماینده جویبار و قائمشهر و طراح استیضاح طیب‌نیا نیز، 21 مرداد در گفت‌وگویی با ایرنا توضیح داده که «طرح استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی در 9 محور است و تا به حال حدود 50 نماینده پای آن را امضا کرده‌اند.»
نمایندگان میدانند در وضع فعلی کسی بهتر از طیب‌نیا برای اداره وزارت اقتصاد نیست
ابوذر ندیمی نماینده دوره‌های ششم، هفتم و نهم مجلس، در پاسخ به این سؤال که «اصطلاح کارت زرد از چه زمانی در مجلس شورای اسلامی، مطرح شد؟»، به آنا می‌گوید: این موضوع در آیین‌نامه مجلس هشتم مطرح شد؛ به این منظور که نمایندگان معتقد بودند سؤالات راه به جایی نمی‌برد و در آیین‌نامه عنوان شد که اگر وزیری در سه سؤال با توجه به رأی مجلس نتوانست نمایندگان را قانع کند، نشان‌دهنده این است که نمایندگان موافق نحوه اداره آن وزارتخانه نیستند و میتوانند وزیر را با رعایت اصول پیش‌بینی شده در قانون استیضاح کنند.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، ادامه می‌دهند: در مورد وزیر اقتصاد هم همین اتفاق افتاد و سؤالات با ربط و بی‌ربط در چند مرحله از وی پرسیده شد و در سه مرحله کارت زرد از مجلس دریافت کرد. علاوه بر طیب‌نیا برخی از وزرای دولت یازدهم همچون وزیر صنعت و وزیر تعاون نیز دوکارته هستند.
وی بیان می‌کند: تعدادی از نمایندگان استیضاح وزیر اقتصاد را امضا کردند اما اینکه وزیر از مجلس سه بار کارت زرد گرفته است به معنای آن نیست که طیب‌نیا از مجلس رأی اعتماد نمی‌گیرد یا استیضاح رأی می‌آورد یا کارت زردهایی که به وی داده شد، به معنای نداشتن پایگاه اجتماعی در مجلس است.
نماینده مردم لاهیجان در مجلس ادامه داد: سؤال با استیضاح فرق می‌کند. شاید در زمان سؤال از وزیر نمایندگان با دقت لازم رأی ندهند ولی در استیضاح چون موضوع حساس است قطعا نمانیدگان در رأی دادن احتیاط بیشتری می‌کنند.
ندیمی معتقد است که استیضاح طیب‌نیا یا با پادرمیانی هیئت رئیسه و نمایندگان استیضاح به صحن نمی‌آید یا اگر به صحن بیاید رأی نمی‌آورد و اظهار می‌کند: در وضع فعلی همه نمایندگان میدانند که کسی بهتر از طیب‌نیا برای اداره وزارت اقتصاد نیست و از طرف دیگر استیضاح وزیر اقتصاد برای مجلس هزینه دارد چراکه طیب‌نیا وزیر رکورددار رأی اعتماد از مجلس است و کسی است که بیشترین تعداد رأی اعتماد را از مجلس کسب کرد. اگر همین مجلس بخواهد او را استیضاح کند تبعات سیاسی و انتخاباتی منفی برای آنها دربر خواهد داشت.
این نماینده تصریح می‌کند: بسیاری از سؤالاتی که از وزیر اقتصاد پرسیده شد در حوزه کاری او نبود. به عنوان نمونه سؤال در مورد بانک‌ها و یا موضوع مؤسسه مالی میزان ربطی به وزرات اقتصاد ندارد و به نظر می‌رسد طرح این مسائل از سوی نمایندگان و به مجلس کشاندن وزیر بیشتر به‌منظور مذاکره صورت می‌گیرد و عملکرد وزیر نقطه منفی ندارد.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، همچنین در پاسخ به این سؤال که «گفته می‌شود یک نوع لابی مجلس و دولت شکل گرفته بود و برخی از نمایندگان برای دریافت امتیاز طرح سؤال یا استیضاح از وزیر را مطرح می‌کردند، به نظر شما آیا موضوع صحت دارد و برخی نمایندگان این رویه را با دولت یازدهم پیش گرفته‌اند؟»، می‌گوید: در هر طرح سؤال یا استیضاح سه نکته مثبت و منفی وجود دارد؛ نکات مثبت این است که نمایندگان می‌خواهند مردم در جریان امور قرار بگیرند، مدیران به درک بیشتری از حساسیت کاری برسند و نمایندگان در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشتند.
| ندیمی: در وضع فعلی همه نمایندگان میدانند که کسی بهتر از طیب‌نیا برای اداره وزارت اقتصاد نیست و از طرف دیگر استیضاح وزیر اقتصاد برای مجلس هزینه دارد. طیب‌نیا رکورددار رأی اعتماد از مجلس است. اگر همین مجلس بخواهد او را استیضاح کند تبعات سیاسی و انتخاباتی منفی برای مجلس دربر خواهد داشت |
وی ادامه داد: اما نکات منفی هم در برخی استیضاح‌ها وجود دارد از جمله اینکه برخی از نمایندگان با سؤال از وزیر قصد دارند که وزیر را به مجلس بکشانند تا با او مذاکره و گفت‌وگو کنند و مطالباتشان را در میان بگذارند، البته این مطالبات اکثرا مربوط به حوزه‌های انتخابیه نمایندگان است و آنگونه نیست که مطالبه شخصی داشته باشند. البته این نقد هم به وزرا وارد است که برنامه‌ریزی برای ملاقات با نمایندگان ندارند و در برخی مواد نمایندگان مجبور می‌شوند که از این شیوه استفاده کنند.
نماینده مردم لاهیجان در مجلس، می‌افزاید: در برخی از موارد هم که بسیار اندک است ممکن است برخی از از نمایندگان با طرح سؤال از وزیر یا تهدید به استیضاح او قصد امتیازگیری شخصی داشته باشند که البته این مورد بسیار نادر است و اگر نمایندگان مطالبه‌ای داشتند بیشتر استانی است.
نگاه برخی نمایندگان این است که وزیر اقتصاد باید در مورد همه مسائل اقتصادی پاسخگو باشد
به گفته محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان، یکی از مشکلات وزرا و مسئولان ما این است که سؤالاتی که از آنان می‌شود در حوزه اختیاراتشان نیست اما نگاه نماینده سؤال‌کننده این است که وزیر اقتصاد باید در مورد همه مسائل اقتصادی پاسخگو باشد. به گفته این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نهم در همین بحث مالیاتی که از وزیر درباره آن سؤال شد من می‌دانم که آقای طیب‌نیا شخصاً مخالف افزایش مالیات در سطح کشور است و می‌داند در دوره رکود نمی‌توان مالیات را افزایش داد. اما در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کل کشور یا سازمان‌های دیگر است که این تصمیم با مخالفت مواجه شده است.»
این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در این باره به «شهروند» می‌گوید: «حتی درآمد مالیاتی که باید اخذ می‌شد را محل دیگری تعیین کرده است نه شخص وزیر که حالا باید پاسخگو باشد. مثلاً در همین زمینه بازار بورس هم تصمیم را سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کل کشور و وزیر نفت گرفتند اما چوبش را وزیر اقتصاد خورد. پورابراهیمی درباره نظر نمایندگان اقتصادی مجلس راجع به طیب‌نیا نیز به «شهروند» می‌گوید: دیدگاه کلی نمایندگان اقتصادی مجلس نسبت به وزیر مثبت است و طیب‌نیا هم نشان داده اقتصاد را خوب می‌شناسد و عملکرد قابل قبولی هم در زمینه تورم داشته ضمن اینکه این وزیر در مورد تورم و کنترل آن هم عملکرد قابل دفاعی داشته است و از مدیران با صلابت دولت است.
پورابراهیمی معتقد است که دلیل کارت زرد گرفتن‌های مداوم طیب‌نیا عملکرد ضعیف معاونت پارلمانی وی می‌داند و تصریح می‌کند: بسیاری از اوقات اگر به مشکلات نماینده رسیدگی شود دیگر کار به این‌جاها نمی‌کشد اما معاون پارلمانی وزیر اقتصاد فعال نیست و فکر می‌کنم یکی از دلایل ایجاد مشکل در کار طیب‌نیا عدم تحرک معاونت پارلمانی اواست.
بیشتر نمایندگان عملکرد وزیر را موفقیت‌آمیز میدانند
محمد رجایی باغ سیایی دیگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نهم و نماینده مردم گناباد نیز به «شهروند» گفته است: بیشتر نمایندگان می‌دانستند که وزیر در سؤالاتی که از او می‌شود چندان تقصیری ندارد. مثلاً درخصوص بانک مرکزی از آنجایی که رئیس‌کل بانک مرکزی طبق قانون به مجلس پاسخگو نیست نمایندگان یا باید رئیس‌جمهوری را به مجلس می‌کشاندند یا وزیر اقتصاد را و چون احضار رئیس‌جمهوری به مجلس هزینه سیاسی زیادی برای نمایندگان دارد ترجیح دادند تا وزیر اقتصاد پاسخگوی اقدامات رئیس‌کل بانک مرکزی باشد که البته وزیر اقتصاد هم گفت که رئیس‌کل در حوزه او قرار ندارد اما بازهم کارت زرد گرفت!
به گفته این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس بیشتر نمایندگان عملکرد وزیر را موفقیت‌آمیز میدانند و بعید است که استیضاح او رأی بیاورد یا اصلاً پروژه استیضاح وزیر به جایی رسد.
این اظهارات در کنار سخنان شب گذشته ـ یکشنبه شب ـ علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در بدو ورود به مشهد، قابل تأمل است. او در پاسخ به سؤال خبرنگاران که درباره استیضاح وزیر اقتصاد از طیب‌نیا دفاع و تأکید کرد که «طیب‌نیا از وزرای زحمتکش دولت یازدهم است و قرار شد با دوستان صحبت کنیم تا در این زمینه همکاری داشته باشند.»
ضرغام صادقی عضو هیئت رئیسه مجلس نیز پیش از این از رایزنی نایب رئیس مجلس با وزیر اقتصاد و متقاضیان استیضاح خبر داده و گفته بود: «قرار است آقای ابوترابی‌فرد نایب رئیس مجلس در این باره رایزنی با وزیر اقتصاد و استیضاح کنندگان داشته باشد و اگر نهایتا رضایت متقاضیان استیضاح جلب نشد و آنها به نظرشان اصرار داشته باشند موضوع استیضاح به کمیسیون تخصصی ارجاع می‌شود.»
| اظهارات شب گذشته ـ یکشنبه شب ـ علی لاریجانی رئیس مجلس، در بدو ورود به مشهد، قابل تأمل است. او در پاسخ به سؤال خبرنگاران که درباره استیضاح وزیر اقتصاد از طیب‌نیا دفاع و تأکید کرد که «طیب‌نیا از وزرای زحمتکش دولت یازدهم است و قرار شد با دوستان صحبت کنیم تا در این زمینه همکاری داشته باشند.» |
نماینده مردم شیراز در مجلس، خاطرنشان کرده بود که با توجه به این موضوع که قرار است نایب رئیس مجلس در این‌باره رایزنی‌هایی انجام دهد، اعلام وصول استیضاح در هفته جاری نیز منتفی خواهد بود
عنوان شاگرد اولی کابینه برای طیب‌نیا قطعا عنوان غلطی نیست؛ او بالاترین میزان رأی اعتماد را نه تنها در میان وزرای کابینه روحانی بلکه در تاریخ مجلس شورای اسلامی از مجلس نهم کسب کرده و علاوه بر این، کسب رتبه یک در آزمون ورودی کارشناسی ارشد و رتبه یک در اولین دوره دکترای اقتصاد دانشگاه تهران نیز او را شایسته این نام کرده است.
حال با توجه به مخالفت رئیس مجلس و اکثر نمایندگان با استیضاح وزیر اقتصاد به عنوان شاگرد اول کابینه، و قرار گرفتن کشور در شرایط حساس اقتصادی و دوران پساتحریم، باید دید این استیضاح به صحن مجلس می‌رسد یا نمایندگان مخالف دولت که بیشتر جنبه سیاسی استیضاح را مدنظر داشتند، در این پروژه ناکام می‌مانند؟
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانشبنیانها ۹۶؛
