المانیتور: آیا عراق توانایی نزدیک کردن ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس را دارد؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، پایگاه خبری المانیتور در گزارش خود در این زمینه آورده است: نشانه نخست آنکه دولت ایران توافق هسته‌ای را به منزله راه‌حلی برای تمامی نگرانی‌های مورد نظر درباره نظامی‌ شدن برنامه هسته‌ای خود قلمداد می‌کند. نشانه دوم این است که میراث مشترک هر دو کشور ایران و عراق باعث ایجاد یک هم‌ترازی طبیعی در مقابله با تهدید افراط‌گرایی میان دو کشور شده است. و نهایتا اینکه ایران اکنون به طور موثری در حال گسترش همکاری صلح‌گونه خود با کشورهای همسایه‌اش است.

بر اساس این گزارش، محمدجواد ظریف سفر خود به عراق را با حضور در شهر نجف آغاز کرد. این در حالی است که این مسئله به یک سنت برای ظریف از زمان انتخاب وی به عنوان وزیر امور خارجه ایران در جولای سال 2013 تبدیل شده است. وی در این سفر با مقامات و روحانیان عراقی دیدار کرد و این دیدارهای وی با ملاقات با آیت‌الله علی سیستانی آغاز شد.

پرواز مستقیم ظریف از تهران به نجف به نوعی پیام تهران مبنی بر این مسئله است که این کشور به اهمیت روحانیت در ساختار سیاسی فعلی عراق واقف است. دیدار ظریف و آیت‌الله سیستانی هم نمادین و هم استراتژیک بود که این پیغام را نشان داد که دولت ایران به دنبال حمایت روحانیت عراق از توافق هسته‌ای بود که آن را به دست آورد. این مسئله به ویژه از این جهت حائز اهمیت است که آیت‌الله سیستانی هیچ دفتر سیاسی ندارد و ظریف پیش از دیدار با مقامات دولت بغداد با وی دیدار کرده بود.

اگرچه دلیل رسمی دیدار ظریف با آیت‌الله سیستانی ارائه گزارشی درباره توافق هسته‌ای ایران بود، اما مشورت‌های وزیر امور خارجه ایران با روحانی برجسته عراقی بر بحث درباره اثرات توافق بر روابط ایران با عراق و کشورهای منطقه و تاثیر آن بر مبارزه با افراط‌گرایی و تروریسم بود. پیغام ظریف به سیستانی در کنفرانس خبری مشترک وی با همتای عراقی تکرار شد، در جایی که وی تاکید کرد: همکاری‌های بین‌المللی برای مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی ضروری است. ایران در کنار مردم منطقه در مسیر مباره با افراط‌گرایی، تروریسم و فرقه‌گرایی می‌ایستد. پیام ما به کشورهای منطقه این است که ما باید در کنار هم علیه چالش‌های مشترک مبارزه کنیم.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که سفر ظریف به نجف نشانه بروز روزافزون حمایت روحانیان برجسته شیعیان، چه در ایران و چه در عراق از توافق هسته‌ای است. این حمایت به نوعی به چالش طلبیدن حاکمان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس درباره این نکته است که آیا آنان واقعا قصد اتحاد با ایران برای مقابله با داعش را دارند یا نه.

دولت ایران در دوران مذاکرات و پس از آن خوش‌بینی محتاطانه‌ای را در قبال تاثیر توافق بر صلح و ثبات منطقه ابراز می‌کرد که البته این مسئله با مشکلات بسیاری برای دولت روحانی همراه بود. این مسئله حتی باعث شد برخی از رسانه ها در ترس و دلهره واقعی به دلیل وجود اختلافات تاریخی، مذهبی و سیاسی و تاثیر آن بر نگرش کشورهای منطقه درباره توافق، به سر ببرند.

یکی دیگر از نشانه‌های دلجویی ایران از کشورهای عرب منطقه، مسئله کاهش فشارهای حوثی‌های مورد حمایت تهران بر ارتش عربستان و عقب‌نشینی این گروه از برخی از نقاط شهر عدن است. از سوی دیگر ایران به حمایت استراتژیکی و لجستیکی از نیروهای مسلح عراق و سوریه در زمینه مقابله با داعش ادامه می‌دهد و این مسئله به دلیل درک استراتژیک ایران از مسئله مبارزه با داعش اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل است که ایرانیان درصدد بهبود روابط با ترکیه هستند. اگرچه پیوستن اخیر ترکیه به ائتلاف مقابله با داعش این مسئله را کمی کمرنگ کرده است. از سوی دیگر سفر تفریحی ملک سلمان، پادشاه عربستان به فرانسه در شرایطی که مساجد شیعیان این کشور مورد حمله داعش قرار گرفته است، نشان می‌دهد که شاه عربستان چندان معتقد نیست که داعش خطری واضح برای این کشور محسوب می‌شود.

سفر اخیر ظریف به عراق از ابعاد مختلفی باید مورد بررسی قرار گیرد. مهم‌ترین آن‌ها تلاش ایران برای ایجاد روابط نزدیک‌تر با متحدان و همسایگانش است.

ایران نشان داده که قاطعانه از استقلال و یکپارچگی عراق حمایت می‌کند و در عین حال با حمله به کشورهای همسایه خود در نزدیکی مرزهایش نیز به شدت مخالف است. علاوه بر این پیام سفر اخیر ظریف به کشورهای عربی این است که شرکای منطقه‌ای عراق باید با این کشور در سطح دولت با دولت مذاکراه کنند و از مذاکرات یکجانبه با کردها خودداری ورزند. چرا که این اقدام استقلال و ثبات و امنیت منطقه و عراق را به مخاطره می‌اندازد. ظریف با سفر نکردن به اربیل عراق مخالفت ایران با این مسئله را به طور واضح نشان داد.

پیغام این سفر ظریف به کشورهای منطقه‌ای نیز این بود که تنش‌زایی به سود هیچ یک از کشورها نیست و همکاری تنها راه منطقی برای تداوم روابط میان کشورها است، مسئله‌ای که به سود نسل‌های آینده خواهد بود. این سفر همچنین نشانه تغییر رویکرد ایران و تلاش برای استفاده از توافق هسته‌ای به عنوان وسیله‌ای در جهت جلب نظر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به منظور حمایت فعالانه از دولت عراق در زمینه مبارزه با داعش است. بدون این حمایت، گسترش اجتناب‌ناپذیر داعش، عواقب فاجعه‌باری برای منطقه خواهد داشت.

در واقع عراق آخرین خط دفاعی کشورهای حوزه خلیج فارس برای مقابله با افراط‌گرایی اپیدمیک در منطقه است. حمایت مالی و نظامی از جنگ‌های نیابتی تنها موجب تقویت فرقه‌گرایی و افزایش رقابت در منطقه خواهد شد. این در حالی است که تخلیه بسیاری از منابع طبیعی منطقه که می‌تواند در جهت توسعه اقتصاد منطقه و بهبود شرایط حقوق بشر شود، باعث بروز فاجعه خواهد شد.

اثر توافق هسته‌ای بر ایران و همسایگان این کشور فراتر از دستیابی یا صرف نظر از سلاح اتمی است. در واقع این توافق یک فرصت بی‌نظیر را برای ایجاد تغییر الگو در زمینه روابط ایران و اعراب از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران ایجاد کرده است که می‌توان از این فرصت برای حل اختلافات منطقه‌ای که نه تنها شبه‌جزیره عربی، بلکه امنیت تمام دنیا را تهدید می‌کند، استفاده کرد. سفر ظریف به عراق یک پیام واضح به کشورهای همسایه عراق می‌دهد، مبنی بر اینکه این کشور نقطه عطف روابط میان کشورهای منطقه خاورمیانه و مکان کلیدی برای تامین امنیت شهرهای مقدس عراق از جمله نجف است.