ناکارآمدی مدیریتی بلای جان شرکت آسمان/ چرا علایی استعفا نمی‌دهد؟

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، صبح روز گذشته بود که هواپیما ATR72-212 شرکت هواپیمایی آسمان برای مدتی از رادار خارج شد و در محدوده سمیرم اصفهان سقوط کرد.

آمار پایگاه اینترنتی Planespotters.net نشان می‌دهد هواپیمای ای‌تی‌آر ۷۲ با سریال ساخت 391 و کد شناسه EP-ATS در تولوز فرانسه تولید شده بود و عمر آن 24 سال و 3 ماه بوده است و شرکت هواپیمایی آسمان آن را در دسامبر سال 1993 تحویل گرفته بود. با این حال این هواپیما به دلیل مشکل کمبود قطعه از سال 2011 تا 2017 به مدت 6 سال در فرودگاه شیراز انبار شده بود.

ناوگان فرسوده هواپیمایی آسمان

شرکت هواپیمایی آسمان در حال حاضر 23 فروند هواپیما در اختیار دارد که میانگین سنی این هواپیماها 25 سال و 8 ماه است؛ قدیمی‌ترین هواپیماهای فعال در این شرکت، سه فروند هواپیمایی بویینگ 200-727 است که میانگین سن آنها 37 سال و 8 ماه است. در این میان، یک فروند بوئینگ 722 با 38 سال سن، قدیمی‌ترین هواپیمای پروازی این شرکت است. نکته جالب در این خصوص این است که تنها حدود 6 فروند هواپیمای 727 در دنیا فعال است که سه فروند آن در شرکت آسمان فعال است و مابقی از رده خارج شده‌اند.

جوان‌ترین هواپیمای شرکت آسمان، یک فروند هواپیمای ATR72-200 است که 19 سال و 3 ماه سن دارد. با احتساب هواپیمایی که دیروز سقوط کرد، چهار فروند هواپیمای دیگر ATR در این شرکت فعال هستند که میانگین سن آنها حدود 21 سال است. البته ناوگان هواپیماهای ATR این شرکت جزو نسل قدیمی هواپیمای توربوپراپ(ملخی) محسوب می‌شوند.

رکورددار تاخیر در ایرلاین‌های داخلی

شرکت آسمان به لحاظ کثرت مقاصد پروازی و تعداد پروازهای روزانه در سراسر کشور، یکی از مهمترین شرکت‌های هواپیمایی داخلی محسوب می‌شود، اما این کثرت پرواز به معنای کیفیت در ارائه خدمات نیست. بر اساس اعلام سازمان هواپیمایی کشوری در سال ۱۳۹۳، این شرکت با میانگین زمان تأخیر ۴۵ دقیقه‌ای بیشترین تاخیرات پروازی را در میان شرکت‌های هواپیمایی دیگر داشت.

این در حالی است که در مرداد ۱۳۹۴ و پس از تأخیر ۱۰ ساعته پرواز تهران - اهواز، سازمان هواپیمایی کشوری ضمن تذکر کتبی به شرکت آسمان صدور مجوز پروازهای فوق‌العاده این شرکت را به حالت تعلیق درآورد.

لغو گواهینامه ایمنی پرواز

چندی پیش خبرگزاری رویترز با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرده بود که اتحادیه اروپا شرکت ایرانی "هواپیمایی آسمان" را به فهرست آن دسته از شرکت‌های هواپیمایی افزوده است که شرایط آنها از نظر ایمنی پرواز با ضوابط بین‌المللی مورد نظر این اتحادیه منطبق نیست و در نتیجه، اجازه پرواز به کشورهای عضو اتحادیه را ندارند.

خرید هواپیمای نو در ابهام

موضوع مشکلات گسترده و فرسوده بودن ناوگان آسمان، در حالی باعث فشار به مدیران این شرکت شده بود که بهمن‌ماه پارسال، مدیران شرکت از انعقاد تفاهم‌نامه با شرکت بوئینگ برای خرید 30 فروند هواپیمای 737MAX خبر داد و قرارداد نهایی این خرید نیز در ابتدای سال 96 با تبلیغات و سر و صدای فراوان برای خرید 30 فروند هواپیما و حق رزرو 30 فروند دیگر، بین مدیرعامل شرکت آسمان و مدیر بازرگانی شرکت بوئینگ امضا شد. قراردادی که البته با وجود مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا(اوفک) هنوز به نتیجه نرسیده است و تاکنون هیچ هواپیمایی تحویل مدیران آسمان نشده است.

مدیران آسمان در بحران

بحران‌های گفته شده در شرکت آسمان در شرایطی بود که پس از سقوط هواپیمای ATR شرکت آسمان، انتظار این بود که مدیرعامل و معاونان این شرکت با حضور در مقابل رسانه‌ها و افکار عمومی پاسخگوی این حادثه باشند اما از لحظه سقوط هواپیما تاکنون به جز مدیر روابط عمومی این شرکت که آن هم اظهارات ضد و نقیضی مطرح کرد، هیچ‌یک از مدیران این شرکت پاسخگو نبودند. البته این عدم پاسخگویی زیاد هم تعجب برانگیز نیست چرا که حسین علایی در همه 5 سال عمر مدیریتی اش بر هواپیمایی آسمان ترجیح داده سکوت پیشه کند و در مقابل مشکلات بزرگ و کوچک آسمان سناریوی بی توجهی به افکار عمومی و حتی پرسنل شرکت را در پیش گیرد .

نکته جالب‌تر ماجرا این بود که تلاش‌های خبرنگار آنا برای تماس با حسین علایی، مدیرعامل شرکت هواپیمایی آسمان، بی‌نتیجه بود و وقتی هم مسئول دفتر وی، تلفن همراه علایی را جواب داد، اعلام کرد: «مسئولان شرکت فرودگاه‌ها باید پاسخگو باشند نه آسمان!»

این عدم پاسخگویی ادامه داشت تا اینکه یکشنبه شب در حالی‌که 14 ساعت از سقوط هواپیما گذشته بود، مدیرکل آموزش و بهسازی نیروی انسانی شرکت هواپیمایی آسمان، که ارتباطش با بخش فنی و نگهداری هواپیما برای مخاطبان کاملا نامشخص بود، در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما شرکت کرد.

بهادر عشایری، در این برنامه با بیان اینکه پرواز هواپیمای "ای تی آر" تهران - یاسوج تاخیر نداشته و رأس ساعت مقرر یعنی ۷ و ۵۵ دقیقه پرواز کرده است، ادامه داد: هر حادثه هواپیمایی تا زمانی که FTR­ و یا CDR هواپیما(جعبه سیاه) خوانده و پیاده نشود هیچ مقامی در هیچ رده‌ای مجاز به تشخیص یا پیش‌بینی علت حادثه نیست.

مدیرکل آموزش و بهسازی نیروی انسانی شرکت هواپیمایی آسمان اعلام کرده که موتورهای هواپیمای سقوط کرده، اخیرا در سوئد و فرانسه چک و تعمیراساسی شده بودند.

وی در این برنامه گفته بود: برای چندین سال، هواپیمای " ای تی آر" پرواز تهران - یاسوج که از روی رادار محو شد، به علت تحریم و نبود قطعه زمین گیر و مدت‌ها بود که قطعه‌ای نداشتیم که این هواپیما کار کند.

عشایری با اشاره به اینکه به محض آنکه پس از برجام کمی توانستیم قطعه تهیه کنیم این هواپیما فعال شد، اعلام کرده بود: این هواپیما اورهال نشده و هیچ شرکت هواپیمایی مجاز به اورهال نیست بلکه ما چک ها را انجام می دهیم.

وی گفته بود که به علت تحریم‌ها مشکلاتی داریم امّا محال است که هواپیمایی را که دچار مشکل است به خط پرواز بیاوریم. هواپیمای حادثه دیده به هیچ وجه نقص فنی نداشته است و برای پرواز مشکلی نداشت.

عشایری با تاکید بر اینکه هواپیمای ای تی آر پرواز تهران - یاسوج اشکالی نداشت، افزوده بود: بسیاری از کشورها خواهان خرید هواپیماهای "ای تی آر" ما هستند با اینکه عمر سنّی آن‌ها زیاد است.

توضیحات مدیر غیرقانونی

البته حضور عشایری به عنوان مدیرکل آموزش و بهسازی نیروی انسانی شرکت آسمان که البته ربطی هم به موضوع نگهداشت هواپیما نداشت، حاشیه دیگری هم داشت؛ عشایری در شهریور ماه 96 بازنشسته شده و طبق قانون منع به کارگیری بازنشستگان باید از این سمت کناره‌گیری می‌کرد اما تاکنون به طور غیرقانونی در این سمت حضور داشته و در شرایطی که سمت مرتبطی برای پاسخگویی نداشته، در یک برنامه تلویزیونی به اظهار نظر پیرامون سقوط هواپیما پرداخته است.

درخواست برای استعفای مدیرعامل آسمان

حسین علایی، فرمانده سابق نیروی دریایی سپاه که به واسطه یادداشتش در دی ماه 89 و حمایت بلاوجه وی از فتنه‌گران،‌با انتقادهای زیادی روبرو شده بود، در آذرماه 92 و از سوی مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری به عنوان مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران آسمان منصوب شد.

شرکت آسمان از زیر مجموعه‌های صندوق بازنشستگی کشوری و وابسته به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و انتصاب مدیرعامل آن هم از سوی ایراندخت عطاریان، با حاشیه‌های زیادی همراه بود. عرف شرکت‌های هواپیمایی انتصاب یک خلبان یا مدیر اقتصادی به عنوان مدیرعامل شرکت است ولی این بار، یک نظامی بازنشسته که سابقه فعالیت در نیروی زمینی و دریایی را داشته، به عنوان مدیرعامل این شرکت هواپیمایی مهم منصوب شد.

علایی، علی‌رغم ارتباطی که داشت، نتوانست این شرکت را به جایگاه واقعی خود که در گذشته داشت نزدیک کند و تنها نقطه روشن در کارنامه وی، انعقاد قرارداد خرید 30 فروند هواپیمای بوئینگ 737 بود که آنهم به نتیجه قابل توجهی نرسید. تاخیرهای گسترده، عدم پذیرایی مناسب، پاسخگو نبودن در برابر مسافران، نارضایتی فزاینده پرسنل شرکت، ناوگان فرسوده و حالا سقوط هواپیما، به کلکسیونی از ناکارآمدی مدیریتی در شرکت آسمان بدل شده است.

در همین راستا، نورقلی پور، نماینده مردم کردکوی و ترکمن در مجلس گفت: "شرکت آسمان دارای مشکلات مدیریتی است،حداقل انتظار ما این است که مدیرعامل شرکت آسمان جناب علایی به دلیل مشکلات مدیریتی استعفا دهد".استعفای علایی از سمتی که شایسته آن نبوده شاید کم ترین واکنش جدی به موضوع سقوط هواپیمای آسمان و ناکارآمدی مدیریتی وی در این صنعت مهم باشد . نگاه کوتاهی به کارنامه دو مدیر قبلی هواپیمایی آسمان در طول دوران تاسیس این شرکت نشان می دهد که نقش یک مدیر کارآزموده و اقتصادی تا چه اندازه می تواند در پیشبرد اهداف شرکت موثر باشد .

به نظر می رسد نهاد های نظارتی به خصوص قوه قضائیه باید هرچه سریع تر به موضوع شرکت هواپیمایی آسمان ورود کرده و با بررسی جدی و دقیق مشکلات مدیریتی این مجموعه میزان قصور چنین وضعیتی را برای ایرلانی که روزگاری نام دومین ایرلاین جمهوری اسلامی را یدک می کشید مشخص کند .

*محمد حسین آزادبخت