بحث آموزش عمومی استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در جامعه ضعیف است

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا؛ فتحی روی سلول‌های خورشیدی لایه نازک کار کرده و در حال حاضر مدیر عامل شرکت خدماتی انرژی یلدای سهند، دبیر انجمن علمی انرژی خورشیدی استان البرز و بازرس انجمن علمی انرژی خورشیدی کشور است.

شرکت یلدای سهند با همکاری دانشگاه‌های علمی کاربردی، موسسات آموزشی و انجمن انرژی خورشیدی نمایندگی استان البرز تا به حال 16 دوره تخصصی در زمینه طراحی سیستم‌‌های خورشیدی برگزار کرده است.

همچنین این شرکت در زمینه احداث نیروگاه‌های خورشیدی مشاوره می‌دهد. برپایه این خدمات مشاوره‌ای، در حدود 60 مگاوات نیروگاه خورشیدی با بخش خصوصی و تعاونی در البرز، تهران و دیگر مناطق کشور همکاری دارد.

با توجه به شرایط مناسب ایران تا چه حد از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌شود؟

به نظرم خیلی کم استفاده می‌شود؛ تا سال 2030 باید حدود 7500 مگاوات انرژی تجدیدپذیر در ایران نصب و راه اندازی شود. یعنی هر سال 500 مگاوات نیروگاه انرژی تجدیدپذیر نصب شود که تا سال 2030 به 7500 مگاوات برسد. درحالی که تمام نیروگاه‌های احداث شده طی دو سال گذشته هنوز به 500 مگاوات نرسیده است.

البته روند پیشرفت در سال جاری بهتر شده، با این که شروع کندی بوده که در صورت حل مشکلات، با سیاست‌گذاری درست‌ و برنامه‌ریزی بهتر، می‌توان تا سال 2030 به ظرفیت اشاره شده رسید.

ازجمله مشکلاتی که این روند را کند می‌کند، مربوط به سیاست‌گذاری‌ کلان است؛ در برنامه ریزی مبالغی به انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص داده می‌شود که درست و به‌موقع انجام تخصیص نمی‌یابد یا صرف هزینه‌های دیگری می‌شود.

همچنین بسیاری از مدیران هنوز به این جمع بندی نرسیده‌اند که باید استفاده از سوخت‌های فسیلی را کنار بگذارند و از این منبع عظیم و ارزشمند به‌جای سوزاندن، در ساختن مواد شیمیایی سودمند استفاده کنند که ضمن حفظ منابع ملی برای نسل‌های بعدی در کاهش آلودگی زیست محیطی بسیار مفید است.

بحث آموزش عمومی و فرهنگ سازی در جهت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نیز ضعیف است و در حدی نیست که همه مردم جامعه را آگاه کند. این مهم با هماهنگی و ایفای نقش دست اندرکاران فرهنگ و آموزش و رسانه های ملی محقق می‌شود و جامعه متوجه ضرورت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را پی می‌برد

چه کارهایی باید انجام دهیم تا استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای مردم فرهنگ‌سازی شود؟

برنامه ریزی در کلیه سطوح تحصیلی و به عنوان مواد درسی، الزام شهرداری ها، سازندگان ساختمان ها و نظام مهندسی به همراه مشوق های اقتصادی برای استفاده از انرژهای تجدید پذیر، توسعه فعالیت انجمن‌های علمی و صنفی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، برگزاری دوره‌ها و کنفرانس‌های آموزشی، برپایی نمایشگاه‌ها و همایش‌ها و برگزاری دوره های مهارتی برای نصب و راه اندازی سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر از راهکارهای توسعه و فرهنگ سازی است. همچنین رسانه‌های عمومی میتوانند نقش موثرتری برای ترغیب و نهادینه کردن استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر داشته باشند.

انرژی‌های تجدیدپذیر زیر نظر سازمان ساتبا قرار دارند، چشم‌اندازهای این سازمان برای آینده چیست؟

یکی از مشکلات این است که سازمان مستقلی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر وجود ندارد. برای مثال بهینه‌سازی مصرف سوخت یکی از وظایف وزارت نفت است در حالی که درآمد این وزارت از فروش سوخت به دست می‌آید.

همچنین انرژی‌های تجدیدپذیر زیر نظر وزرات نیرو است که درآمد این وزارت خانه نیز از فروش برق تامین می‌شود، برقی که از نیروگاه‌های فسیلی می‌آید و رقیب انرژی‌های تجدیدپذیر است!

با این وجود ساتبا زیر نظر وزارت نیرو عمل می‌کند اما اگر فرآیند به‌خوبی پیش رود و بعضی از اشکالات رفع شوند؛ این سازمان پتانسیل خوبی دارد و می‌تواند امور را مدیریت نماید. که متاسفانه تا چند سال اخیر کارنامه خوبی به نظر نمی‌رسد داشته باشد.

این روند کند باعث شده که نسبت به کشورهای همسایه عقب بمانیم؛ مثلا کشور ترکیه را در نظر بگیرید پیشتازی آن ها در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ هیچ عنوان قابل قیاس با کشور ما نیست. تا آذر ماه سال گذشته بزرگ‌ترین نیروگاه کشور ما نیم مگاوات بود در حالی که ترکیه تا فقط در سال 2016 بیش از 550 مگاوات سیستم خورشیدی نصب و راه‌اندازی کرده بود و یا نخجوان خودمختار که مساحت آن به اندازه یک شهرستان است 20 مگاوات نیروگاه احداث در سال 2014 نصب و راه‌اندازی کرده است.

این امر نشان می‌دهد که در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر چه قدر از کشورهای همسایه عقب‌تر هستیم.

وضع فعلی استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور چه گونه است؟

انتظار می‌رفت وضعیت بهتر از حال حاضر می‌بود ولی متاسفانه در سال‌های گذشته فرصت‌های طلائی را از دست دادیم سال‌های قبل در ساتبا دبیرخانه ستاد انرژی‌های تجدیدپذیر تشکیل شده بود ولی متاسفانه خروجی خوبی نداشت امیدوارم مدیریت جدید ساتبا بتواند عقب ماندگی‌های که از گذشته به ارث رسیده را نیز جبران کنیم.

با توجه به این که خیلی کندتر از برخی کشورهای منطقه در این راستا حرکت می‌کنیم نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق است تا همه مسائل را از آموزش و فرهنگ‌سازی گرفته تا سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و فرآیندهای اداری را مدیریت کرده است که در جهت بهبود وضعیت رو به رشد سیستم‌های تجدیدپذیر باشد.

استقبال مردم از انرژی‌های تجدیدپذیر چگونه بوده است؟

با توجه به خرید تضمینی 20 ساله وزارت نیرو از انرژی‌های تجدیدپذیر که در سطوح مختلف خانگی، صنعتی و نیروگاهی ارائه شده مشوق اقتصادی خوبی است که مردم استقبال می‌کنند ولی دو مشکل در این مسیر است که عدم اعتماد به پرداخت‌های دولتی و دیگری نو بودن سیستم که هنوز ملموس نشده است و موضوع دیگر اظلاع رسانی ضعیف این طرح است. که مردم نمی‌دانند که باید چه کنند و از کجا شروع کنند پس رسانه‌ها باید بیشتر و بهتر اطلاع‌رسانی کنند تا مردم آگاهی پیدا کنند. این طرح پتانسیل بالایی دارد و برای افرادی که دوست دارند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند نیز سرمایه‌گذاری خوبی محسوب می‌شود.

پتانسیل ایران در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار بالاست؛ طوری که بعد از برجام وقتی که هیات‌های اقتصادی کشورهای اروپایی به ایران آمدند اکثرا نفر دوم هیات وزرای انرژی بودند. این امر نشان می‌دهد که پتانسیل بالایی در زمینه انرژی تجدیدپذیر در ایران وجود دارد که کشورهای خارجی را نیز ترغیب به سرمایه‌گذاری در ایران می‌کند.

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر چه مقدار در کاهش آلودگی هوا تاثیر می‌گذارد؟

تاثیر به‌سزایی روی کاهش آلودگی دارد. به‌طور مثال به ازای هر کیلووات انرژی خورشیدی تقریبا 400 کیلوگرم از انتشار کربن دی‌اکسید در سال جلوگیری می‌نماید.

در اطراف تهران نیروگاه‌های زیادی وجود دارد که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند و آلودگی زیادی تولید می‌کنند. در حالی که در نقاط به‌ خصوص جنوب تهران و قسمت غربی استان البرز فضاهای مناسبی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی وجود دارد.

این فضاها زمین‌های بایری هستند که امکان کشاورزی در آنها وجود ندارد و در اختیار منابع طبیعی هم قرار دارند، می‌توان از آنها برای تولید انرژی پاک استفاده کرد و بدین ترتیب از آلودگی هوا هم جلوگیری کرد.

آینده انرژی‌های تجدیدپذیر را در ایران چگونه می‌بینید؟

این امر یک فرآیند جهانی است؛ کل کشورهای اروپایی و کشورهای پیشرفته این مسیر را رفته‌اند و ما مجبوریم که این مسیر را طی کنیم چراکه نمی‌توانیم از جامعه جهانی و خواست دیگر ملت‌ها عقب بمانیم. شاید فرآیند آن کند پیش رود اما راه دیگری نیست و باید وارد این فضا شویم.

یکی از مسائلی که باعث می‌شود ناگریز وارد حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر شویم، همین بحث آلودگی هواست. طبیعتا باید به سمت انرژی‌های پاک برویم. لازم است که فرآیندهای این بایدها زودتر فراهم شود.

پتانسل ایران در استفاده از انرژی تجدیدپذیر چگونه است؟

کشور ما پتانسیل بالایی در استفاده از انرژی‌های پاک دارد. همچنین شدت تابش نور خورشید در ایران بسیار بالاست. برای مثال اگر میزان شدت تابش نور خورشید ایران را با ترکیه مقایسه کنیم، درمی‌یابیم که شدت تابش خورشید در ترکیه همتراز با آذربایجان ایران است. این درحالی است که شدت تابش خورشید در جنوب کشور، یزد و کرمان بیشتر است که می‌توان این انرژی‌ها را به کشورهای همسایه نیز صادر کرد.

اما در حال حاضر ترکیه در زمینه انرژی خورشیدی بسیار پیشرفته‌تر است و استفاده از انرژی خورشیدی آن در سال 2017 ازکشورهای اروپای نیز بیشتر بوده است.

اکثر پنل‌های خورشیدی وارداتی هستند، آیا تاکنون اقدامی در زمینه بومی‌سازی این تکنولوژی انجام شده است؟

تعدادی از کارخانه‌ها روی این موضوع کار کرده‌اند و تولید هم دارند اما متاسفانه به‌قدری نیست که نیاز کل جامعه را تامین کند و مجبور هستیم که پنل‌های خورشیدی را وارد کنیم. در حال حاضر با وجود حجم عظیمی درخواست بازار، امکان تامین پنل‌های خورشیدی از منابع داخلی وجود ندارد ولی می‌توان برنامه ریزی کرد تا حداقل کشور را از تبدیل شدن به زباله‌های سیستم‌های بی‌کیفیت جلوگیری کرد.

در ایران از چه نوع انرژی‌های تجدیدپذیری استفاده می‌شود؟

علاوه بر نیروگاه‌های خورشیدی، از توربین‌های بادی و انرژی زمین گرمایی نیز در ایران استفاده می‌شود. حتی می‌توان از نیروی امواج و بیوگاز نیز استفاده کرد. اما به دلیل این که فضای مناسبی برای نیروگاه‌های خورشیدی در کشور وجود دارد، توجه ویژه‌ای به این نوع انرژی می‌شود.

نیروگاه‌های بادی در تبریز، منجیل و زابل استفاده می‌شوند. حتی توربین‌های بادی خانگی نیز توسط شرکت‌های دانش بنیان در حال ساخت هستند. توربین‌هایی وجود دارند که قادر به تولید انرژی از باد با سرعت پایین هستند.

ایران موظف است تا سال 2030 حداقل هشت درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهد؛ باتوجه به روند کندی که وجود دارد، به نظر شما این امر امکان‌پذیر است؟

اگر بتوانیم عقب‌ماندگی‌های سال‌های قبل را جبران کنیم، قادر خواهیم بود که انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهیم. یک سری قوانین وجود دارد که از پیشروی این فرآیند جلوگیری می‌کند. باید قوانین و سیاست‌گذاری‌های مثبتی در جهت رسیدن به این هدف در کشور ایجاد شود.

پتانسیل صرفه جوئی انرژی خیلی کم هزینه‌تر از استفاده از سیستم‌های تجدیدپذیر است و یک کشور بکر و دست نخورده در زمینه مدیریت مصرف انرژی هستیم که سرمایه گذاری کمتری لازم است و بهتر است همزمان با استفاده از سیستم‌های تجدیدپذیر به این بخش توجه ویژه شود. رسیدن به هدف کاهش هشت درصدی گازهای گلخانه‌ای قطعا امکان پذیر است ولی برنامه و اراده ملی لازم است.

گفت‌وگو از هانا حیدری