100 هزار فارغ‌التحصیل بیکار دکترا فرصت یا تهدید

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا، اسمش دوران دکتری است؛ چه در رشته‌های پزشکی دکترا بگیرید و چه در غیر پزشکی‌اش را هم دکتر خطاب می‌کنند. با این وجود به دانشجویان دکتری در حوزه وزارت بهداشت حقوق ماهانه تعلق می‌گیرد و دانشجویان سایر رشته‌های دکتری نه فقط از چنین مزیتی برخوردار نیستند، بلکه برای گرفتن یک وام دانشجویی باید دو ضامن کارمند رسمی غیر‌بازنشسته معرفی کنند و در نهایت بعد از فراغت از تحصیل جوانانی با حدود 30سال سن می‌مانند و مدرک دکترایی که برای پیدا کردن شغلی مناسب کارایی ندارد، اما این تنها بخشی از چالش‌های دانشجویانی است که مرحله دکتر شدن را در دانشگاه‌های کشور طی می‌کنند، در صورتی که چند شغله‌های مؤسسات دولتی و هیئت علمی‌ها، ‌امید این دانشجویان به هیئت علمی شدن را هم نا‌امید می‌کنند.

از همه مهم‌تر اینکه در یکی، دو سال آینده ۱۰۰ هزار دانشجوی دکتری فارغ‌التحصیل می‌شوند و در حال حاضر نیز 30 هزار بیکار با مدرک دکترا داریم. در حالی که بازار کار کشش این همه دکتر را ندارد و این نه‌تنها فرصت نیست، بلکه تهدیدی بزرگ و خطرناک است. کشیده شدن تب تحصیلات تکمیلی به دوره دکترا چالش‌های بیشتری را برای دانشجویان و جامعه ایجاد کرده است و در عمل ظرفیتی عظیم برای درآمد‌زایی از تحصیلات تکمیلی را پیش روی نهادهای رسمی و غیر‌رسمی قرار داده است. خروجی دانشگاه‌ها در مقطع دکترا حکایت از جوانانی دارد که مدت زمان طولانی از بهترین سال‌های زندگی‌شان را صرف درس و تحصیل می‌کنند، اما در نهایت جز یک مدرک کاغذی چیزی به دست نمی‌آورند. همین مسئله و سنگ‌اندازی‌هایی که در مسیر تسهیلات رفاهی نظیر وام دانشجویی بر سر راه دانشجویان و به خصوص دانشجویان دکتری وجود دارد، موجب شده تا «کمپین مطالبات دانشجویان و فار‌غ‌التحصیلان دکترای وزارت علوم» در فضای مجازی شکل بگیرد و به تدریج دانشجویان معترض زیادی به این کمپین ملحق شدند. دانشجویان عضو این کمپین نه فقط به تسهیلات رفاهی وزارت علوم معترض هستند که بعدها ابعاد اعتراضات گستردگی بیشتری یافت.

کرامتی که حفظ نمی‌شود

در اغلب دانشگاه‌های کشور در هفته منتهی به 16 آذر یعنی روز دانشجو برنامه‌های نمایشی نظیر سخنرانی برخی چهره‌ها و برخی تحرکات انجمن‌ها و بسیج دانشجویی نظیر توزیع بروشور و امثال آن را شاهدیم. هیجانات مقطعی که شاید برای دوران کارشناسی پاسخگو باشد و دانشجویان را ارضا کند، اما در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا دانشجویان با حقایقی ملموس‌تر از سخنرانی چهره‌ها و دست و هورا کشیدن مواجهند؛ ‌حقایقی از جنس شغل، ‌درآمد و آینده‌ای که با وجود داشتن دکترا هم همچنان مبهم است؛ چراکه برنامه‌ریزان تحصیلات تکمیلی تنها برای افزایش ظرفیت دکترا تدبیر کرده‌اند و سرنوشت دانشجویانی را که دکترا می‌گیرند به خودشان واگذار کرده‌اند.

مهر ماه ۱۳۹۵ همزمان با آغاز سال تحصیلی، وزیر علوم سابق از اعطای وام دانشجویی ویژه‌ دکتری خبر داد و قرار بر این بود که این وام به تمام دانشجویان دکتری دوره‌ روزانه تعلق بگیرد. ارائه‌ سند ضمانت محضری رسمی از دو ضامن کارمند و بازپرداخت 60 ماهه پس از گذشت دو سال از فارغ‌التحصیلی شرایط اخذ این وام بود. از بهار ۹۶ به بعد اعطای وام دانشجویی منوط به شرایط سفته، بازپرداخت تقریباً ماهانه 700هزارتومان بلافاصله پس از فارغ‌التحصیلی و معرفی دو ضامن جدید (غیربازنشسته) دانستند. شرایط تازه صدای اعتراض این دانشجویان را بلند کرد. دانشجویان دکتری که معترض به وضع موجودند، خواهان تسهیلات رفاهی در دوران تحصیل دکتری همچون حقوق ماهانه همانند وزارت بهداشت یا ابقای پژوهانه، ایجاد طرح تدریس اجباری دانشجویان دکتری و فارغ‌التحصیل در دانشگاه‌های محل تحصیل یا دیگر دانشگاه‌ها، جلوگیری از افزایش بی‌برنامه‌ ظرفیت دانشجویان دکتری همه‌ دانشگاه‌ها هستند.

کاهش مدت زمان خدمت سربازی برای فارغ‌التحصیلان دکتری، ابلاغ قانون تک‌شغلی بودن و نظارت بر اجرای چندشغله نبودن اعضای هیئت علمی و سایر کارکنان ارگان‌های دولتی یا تدریس در چند دانشگاه، سیاست‌گذاری‌های لازم جهت یکسان‌سازی مبلغ حق‌التدریس در شأن دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکتری بدون اعمال مالیات بر آن، اولویت‌دهی در جذب نیروهای جوان (دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان دکتری) به عنوان اعضای هیئت علمی یا کارشناس و پرهیز از جذب نیروهای بازنشسته در همه‌ ارگان‌های دولتی از دیگر مواردی است که در مفاد این کمپین جزو مطالبات دانشجویان دکتری عنوان شده است.

پای درد و دل دکتران آینده

۲۴ خرداد ماه امسال اعتراضات دانشجویان دکتری به برگزاری تجمع در مقابل وزارت علوم منجر شد. همزمان با آن، تمام دانشجویان دکتری دانشگاه‌های سراسر کشور نیز به تجمع در دانشگاه‌های خود پرداختند. این تجمع در اعتراض به شرایط سخت ارائه وام ویژه دکتری، دغدغه‌های معیشتی و عدم ارائه حقوق ماهانه به این دانشجویان صورت گرفت.

ظاهراً نمایندگان دانشجویان دکتری با بیش از ۱۵۰ نماینده مجلس شورای اسلامی ملاقات کرده‌اند و اکنون برای تصویب پیش‌نویس طرح حمایت از دانشجویان دکتری، نیازمند رأی مثبتِ دوسوم از نمایندگان مجلس هستند. ضمن اینکه پژوهانه از طریق کمیسیون آموزش و وزارت علوم از دولت خواسته شده و باید در برنامه بودجه سال ۹۷ قرار گیرد.

طالبی نماینده دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف درباره مطالبات دانشجویان دکتری می‌گوید: مشخص است که نیازسنجی صورت نگرفته و به نظر می‌رسد دچار یک نوع چشم و همچشمی، ابرازِ قدرت و چانه‌زنی از سوی دانشگاه‌ها برای پذیرش بیشتر هستیم. بعضی گروه‌ها، رشته‌هایی را بدون نیازسنجی و به صرفِ یک مشورتِ درون گروهی ایجاد کرده‌اند و دانشجو می‌گیرند. بنا به تأکید این دانشجوی دکتری، یک زمانی دانشگاه‌ها دانشجوی انرژی هسته‌ای، در مقطعی همه دانشگاه‌های صنعتی دانشجوی هوا فضا و در برهه‌ای همه دانشگاه‌های فنی مهندسی، دانشجوی نانو فناوری می‌گرفتند، در حالی که نه استاد متخصص در آن رشته‌ها و زمینه‌ها داشتند و نه نیاز سنجی کرده بودند! در نهایت هم کشور نیازهایش را معمولاً با خریدهای خارجی تأمین می‌کند.

حسامی، نماینده دانشجویان دانشگاه زنجان هم معتقد است کمترین زمانِ پروسه اتمام تز دکتری، پنج سال است، اما عنوان کرده‌اند که این پروسه باید طی 5/3 تا 5/4 سال به انجام برسد و بعد از آن انتخاب را به دانشگاه سپرده‌اند که با دانشجوی ترم ۱۰، ۱۱ و ۱۲ چه برخوردی کند! این موجب شده تا مثلاً دانشگاه بهشتی، ۹ میلیون و دانشگاه اصفهان 5/1 میلیون تومانی جریمه سنوات در نظر بگیرد. این در حالی است که برای اکسِپت یک مقاله که پیش نیازِ دفاعِ یک دانشجوی دکتری است، پروسه‌ای زمانی طی می‌شود و دانشجو سنوات می‌خورد! بازخوانی چالش‌های دانشجویان دکتری نشان می‌دهد وزارت علوم و دانشگاه آزاد با افزایش ظرفیت دکترا بدون سنجش نیازهای بازار و شرایط جامعه انگار تنها برای خود و باندی که در حوزه آموزش فعالیت دارند، درآمد زایی کرده‌اند و این یعنی تحصیلات در کشور ما از ریل اصلی خود یعنی تأمین نیازهای جامعه خارج شده است.

منبع: جوان