اندیشه دینی باید مبتنی بر منابع دینی باشد نه شهودهای عارفانه

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری آنا، حجت‌الاسلام دکتر امیر غنوی در مراسمی به همت انجمن علمی عرفان اسلامی ایران با محوریت اندیشه‌های عرفانی مرحوم استاد حاج شیخ علی صفایی حائری با سخنرانی تنی از چند از اساتید دانشگاهی و حوزی برگزار شد ضمن تاکید بر ضرورت برگزاری چنین نشست‌هایی گفت: به نظر می‌رسد مهم‌ترین دغدغه مرحوم صفایی دغدغه استناد است.

وی افزود: استاد در عین اینکه برای تفکر و شهود و عارفان احترام قائل بود تاکید بر استقلال اندیشه دینی و آورده های وحیانی از آنها، داشت. یعنی همیشه می‌کوشید مستند و مستدل به آیات و منابع وحیانی پیش برود و «استناد» مهم‌ترین موضوعی بود که ایشان پیش از هر بحثی برای آن اهمیت قائل می‌شد.

این استاد سطوح عالیه حوزه در ادامه افزود: مرحوم صفایی در عین احترام به ماحصل اندیشه فلسفی و عرفانی قائل به استقلال اندیشه اسلامی در برابر تمامی اندیشه های دیگر بود و این دغدغه را حتی در حوزه شهود و مکاشفات نیز داشت.

وی تصریح کرد: آقای صفایی در خصوص معرفت شهودی نگاهی متفاوت داشت و در این بحث قائل بود مواد اولیه هر تفکری برخواسته از معرفت شهودی است و این اعتقاد را مستند به این آیه می‌کرد که حق تعالی در سوره روم آیه هشتم فرمودند: اولم یتفکرو فی انفسهم؛ آیا در خودشان به تفکر نپرداخته‏ اند؟ یعنی اندیشیدن در خود و کشف احوال انسانی به معنای شهودی می‌تواند آدمی را در علوم و معرفت رشد دهد.

دکتر غنوی گفت: در واقع مرحوم صفایی می گفتند انبیا و نوع تربیت دینی اساسا برای این نازل شده است که آدمی به تفکر در نفس خودش واداشته شود. ایشان در کتاب «مسئولیت و سازندگی» ضمن براهینی نشان می دهند که می توانیم با تفکر درون به شناخت عالم برون نیز دست یابیم و تمامی معارف از شهود در این مرحله سرمنشا می گیرند و در واقع این شهود مواد اولیه هر تفکری را فراهم می آورد.

این مدرس و محقق در حوزه اخلاق و عرفان ادامه داد: از نکات مهم دیگری که در واکاوی آرا و اندیشه های مرحوم حائری باید به آن توجه کنیم این است که ایشان معتقد بودند یقین حاصل تلاش فکری نیست بلکه حاصل سلوک و حرکت است و باید توجه داشته باشیم که اساسا یقین با شهود همراه است و او این نظر را مستند به آیه واعبد ربک حتى یاتیک الیقین (و پروردگارت را پرستش کن تا اینکه یقین تو فرا رسد.) (حجر 99) و همچنین به آیه ششم از سوره تکاثر اشاره داشت که حق تعالی فرمودند: لَتَرَوُنَّ الْجَحیمَ البته دوزخ را مشاهده خواهید کرد.

غنوی در ادامه افزود: مرحوم حائری معرفت شهودی در بالاترین مرتبه اش را هم، هدف سلوک نمی دیدند و معتقد بودند ما باید تحول وجودی داشته باشیم و این در حرکت به سوی بی نهایت میسر خواهد شد. و البته جنس این بی نهایت به نوعی نیست که ما با حرکت در مسیرش به آن نزدیک تر شویم بلکه ما در مسیر بی نهایت کامل تر می شویم و نه نزدیک تر، چرا که برای بی نهایت هیچ کیف و زمان و مکانی نمی توان در نظر گرفت.

وی در ادامه به نگاه مرحوم حائری در مورد نقش استاد و مراد در سلوک اشاره کرد و گفت: ما می دانیم که موضوع مرید و مراد و شیخ در بین عرفای ما از شیخ اکبر گرفته تا دیگران وجود داشته و دارد و کسانی مانند محی الدین ابن عربی تاکیدات زیادی بر رعایت آداب شیخ و مراد داشته و این طیف به قول حافظ معتقدند: «به می سجاده رنگین کن، گرت پیر مغان گوید». اما مرحوم حائری با این اعتقاد موافق نبود و پیر و استاد و مراد را مانند نقش جایگاه آموزشی پیامبر می دانست که نقشی مانند یک معلم دارد و فرد را در انتخاب مختار می گذارد نه اینکه هر چه بگوید مرید باید عینا انجام دهد.

دکتر غنوی با تاکید بر توجه مرحوم حائری به پدیده رزق به معنی کلی آن گفت: ایشان به موضوع رزق توجه زیادی داشتند و معتقد بودند رزق صرفا مادی نیست و ممکن است روزی ما در یک روز دیدن یک اتفاق، فهم یک نشانه و... باشد و صرفا موضوع رزق مادی نیست و خداوند رزاق به همه صورت هاست.

وی ادامه داد: مرحوم حائری معتقد بود ما در این دنیا گویی وارد کارگاهی آموزشی با آیات و نشانه های خداوند شده ایم و تمام جز و کل هستی نشانه ای از نشانه های حضرت حق است که ما دائما با آنها مواجه می شویم.

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان به اهل عمل و عرفان عینی بودن مرحوم صفایی حائری اشاره کرد و گفت: از جمله ویژگی هایی که همه آشنایان مرحوم صفایی به آن اقرار می کنند اهل عمل بودن و همسان و هم شکل بودن نظر و عملشان بود. یعنی شما می توانستید هر چه او به آن معتقد بود را در ظاهر و عملش نیز ببینید و این ویژگی خوب و خاصی از اوصاف مرحوم ع.ص است.