دکتر محمد رضایی، استاد فلسفه: نظام انگیزشی در حوزه نوآوری و نظریه‌پردازی ضعف دارد
دکتر محمدرضا محمد رضایی، استاد تمام و مدیر گروه فلسفه دین و فلسفه اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران و نائب رئیس کرسی علوم عقلی هیات حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره است. گفت‌و‌گویی که می‌خوانید نظرات او درباره کرسی‌های نظریه پردازی است.
اهمیت نظریه‌پردازی در چیست؟
مبحث نظریه‌پردازی و نوآوری در حوزه علم از جایگاه بسیار رفیعی برخوردار است. به نحوی که حیات علم را می توان به نظریه‌پردازی و نوآوری دانست. مقام معظم رهبری نیز با توجه به این جایگاه رهنمودهای لازم را ارائه کرده‌اند. اما اقدامات عملی در این مسیر، منوط به اراده و شوق و رغبت در جامعه علمی است. به عبارتی قدم بعدی را جامعه علمی باید بردارد و این امر منوط به شوق و رغبت در جامعه علمی و رفع موانع است.
برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی چه ضرورتی دارد؟
قرآن مجید در این باره می‌فرماید: «والذین جاهدو فینا لنهدینهم سبلنا؛ کسانی که در راه ما حرکت می‌کنند، به راه خودمان هدایتشان می‌کنیم» لذا حرکت و مجاهده در راه علم که همانا تقرب به خداوند است؛ چرا که علم صفت خداوند است و عالم نیز که می‌خواهد خود را به این صفت الهی متخلق کند، ارزشمند است و از طرف دیگر باید در این راه مجاهده کرد تا افاضه فیض صورت بگیرد.
اما این مجاهده در مسیر علم و به‌ویژه در علوم انسانی کنونی که مبتنی بر مبانی سکولار است، با جدیت بیشتری باید صورت گیرد؛ به ویژه در تولید علم و ارائه نظریه که ان‌شاء‌الله در آن صورت است که می‌توان به علوم انسانی اسلامی دست یافت.
لوازم برگزاری این کرسی‌های نظریه پردازی چیست؟
این مسیر نیازمند روش‌شناسی خاص خود است. در تولید علم، پاسداشت و خوانش میراث گذشتگان مسئله‌ای حائز اهمیت است. اما باید توجه داشت که نباید در این خوانش یا صرفا پذیرش نظرات گذشتگان توقف کرد، بلکه باید با توجه به مسائل روز قرائت جدید یا نوآوری داشت. مسلم است که انسان دوران معاصر می‌تواند در حوزه علم گام‌های جدیدی بردارد و متوقف در گذشتگان نشود؛ زیرا مسائل دوران حاضر تغییر کرده است و این امر خلاقیت و نوآوری خاص خود را در امر تولید علم می‌طلبد.
عامل دیگری که در تحول علوم انسانی موثر است مدیریت موثر در حوزه دانش و پژوهش است. به عنوان مثال، دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی که در حوزه و دانشگاه مشغول به تحصیل و پژوهش هستند، در حوزه تحول علوم انسانی ظرفیتی بالفعل و بالقوه هستند. آنها می‌توانند در تحول و تولید علوم انسانی کمک شایانی بکنند. رساله‌ها و پایان‌نامه‌های آنها حتما باید ناظر به حل یکی از مشکلات حوزه دانش باشد. تحقیقات آنها باید درصدد حل مسائل و مشکلات کشور باشد. گاه لازم است درباره مسأله خاص، صدها تحقیق انجام گیرد که در جامعه علمی ما محل غفلت است. اگر برنامه‌ریزی مناسب در راستای جهت‌دهی تحقیقات دانشگاهی انجام گیرد می‌تواند در این حوزه ثمربخش باشد. مدیریت دانشگاهی ما باید گام‌های موثری در این مسیر را بپیماید.
گام بعدی را باید در حوزه آموزش برداشت. ما باید به دنبال اسلامی کردن متون و محتواهای آموزشی باشیم. چه کسی این امر را باید انجام دهد؟ به قطع، مراکز پژوهشی. اما شاهدیم که ارتباط لازم بین مراکز پژوهشی و دانشگاهی وجود ندارد. در حالی که این دو مرکز باید نیازهای یکدیگر را برطرف کنند.
پیشنهاد شما برای پویایی هرچه بیشتر این کرسی‌های نظریه‌پردازی چیست؟
لازم است به تشویق‌ها و مزایای تعلق گرفته به حوزه نظریه‌پردازی و نوآوری توجه بیشتری شود. به عبارتی نظام انگیزشی در حوزه نوآوری و نظریه‌پردازی ضعف دارد و انگیزه کافی برای نوآوری و نظریه‌پردازی وجود ندارد؛ چرا که شما با انجام یک مقاله علمی پژوهشی به راحتی می توانید امتیاز لازم نظریه‌پردازی را کسب کنید. نوآوران و نظریه‌پردازان باید از جایگاه رفیعی در کشور برخوردار باشند. در کلان کشور نیز این توجه وجود ندارد. همه ما شاهدیم که شخصیت های علمی در جامعه الگو نمی‌شوند بلکه بیشتر الگوسازی‌ها در حوزه هنری و ورزشی و ...صورت می‌گیرد. مسئولان و سیاست‌گذاران باید توجه بیشتری به حوزه علم بکنند. ان‌شاءلله با عنایت حضرت ولی‌عصر(عج) و رهنمودهای مقام معظم رهبری و مسئولان عالی‌رتبه نظام و همت جامعه علمی بتوانیم در حوزه علوم انسانی گام‌های موثر و مبتکرانه برداریم.
انتهای پیام/
دایرة المعارف دانشبنیانها ۱۱۱؛
