چرا گزارش کلودفلر درباره اینترنت ایران درست نبود؟

به گزارش خبرگزاری آنا؛ گزارش جامع سال ۲۰۲۵ سرویس رادار شرکت کلودفلر با محوریت بررسی داده‌های حاصل از شبکه جهانی این شرکت، نمایی آماری از الگو‌های ترافیکی، وضعیت امنیت سایبری، کیفیت اتصال و میزان نفوذ فناوری‌های نوظهور در ایران را منتشر کرده است که بر اساس آن ترافیک اینترنت در بستر این شبکه رشدی ۱۲ درصدی را تجربه کرده و هم‌زمان شاخص‌های فنی نظیر سهم ۵۳ درصدی رمزنگاری پساکوانتومی و چگونگی توزیع سیستم‌عامل‌ها و پروتکل‌های ارتباطی، تصویری دقیق از وضعیت فنی تعاملات کاربران ایرانی با بخشی از شبکه جهانی اینترنت ارائه می‌دهد.

دامنه و محدودیت‌های آماری گزارش

داده‌های فنی و آماری ارائه‌شده در این گزارش سالانه، صرفاً و منحصراً بر پایه ترافیک عبوری از شبکه جهانی توزیع محتوای کلودفلر استخراج و پردازش شده‌اند. توجه به این نکته در تحلیل و تفسیر اعداد ضروری است که وب‌سایت‌ها، برنامک‌ها و سرویس‌های آنلاین ایرانی که بر روی دیتاسنتر‌ها و سرور‌های داخلی یا غیر از شرکت کلافلر میزبانی می‌شوند، در این جامعه آماری حضور ندارند؛ بنابراین گزارش پیش رو بازتاب‌دهنده تمام واقعیت و حجم کل ترافیک مصرفی اینترنت در کشور نیست و فقط برشی فنی از تعاملات کاربران ایرانی با وب‌سایت‌های بین‌المللی یا آن دسته از سایت‌های داخلی است که زیرساخت خود را بر بستر این شبکه تنظیم کرده‌اند. همچنین بخش عظیمی از ترافیک داخلی که از طریق مراکز تبادل ترافیک در داخل کشور مسیریابی می‌شود در این داده‌ها لحاظ نشده است؛ لذا این آمار‌ها باید به عنوان بخشی از کل زیست‌بوم دیجیتال کشور و نه تمام آن تفسیر شوند.

روند رشد ترافیک و پایداری شبکه

ترافیک اینترنت که امروزه به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی برای سنجش میزان وابستگی جوامع به ارتباطات دیجیتال، توسعه تجارت الکترونیک و مصرف محتوای سرگرمی شناخته می‌شود، در سال ۲۰۲۵ در ایران روندی صعودی را پیموده است. طبق داده‌های ثبت شده در رادار کلودفلر، نقطه اوج ترافیک مصرفی اینترنت در ایران نسبت به زمان مشابه در سال گذشته افزایشی ۱۲ درصدی داشته است.

تحلیل نمودار‌های زمانی منتشر شده بیانگر آن است که این روند رشد ترافیک از اواخر دی‌ماه ۱۴۰۳ شکل تثبیت‌شده و پایداری به خود گرفته است. این افزایش خطی و ممتد ترافیک نشان‌دهنده تداوم و افزایش تقاضای کاربران برای دسترسی به سرویس‌های دیجیتال و محتوای آنلاین است، هرچند که در مقام مقایسه با نرخ رشد مشاهده شده در برخی کشور‌های دیگر منطقه یا جهان، شیب این نمودار در ایران ملایم‌تر به نظر می‌رسد.

موضوع پایداری اتصال نیز در کنار شاخص رشد مصرف مورد بررسی قرار گرفته است که طبق داده‌های مرکز نظارت بر اختلالات کلودفلر، در طول سال ۲۰۲۵ میلادی مجموعاً ۸ مورد اختلال عمده در وضعیت اتصال سایت‌ها و سرویس‌های میزبانی شده توسط این سرویس‌دهنده، در ایران مشاهده و ثبت شده است.

تحلیل کیفیت اتصال: سرعت، پهنای باند و تأخیر

کیفیت تجربه نهایی کاربر از اینترنت، مولفه‌ای است که فراتر از صرف دسترسی یا عدم دسترسی تعریف می‌شود و پارامتر‌های فنی دقیقی نظیر پهنای باند قابل دسترس و میزان تأخیر شبکه نقش تعیین‌کننده‌ای در آن ایفا می‌کنند.

بر اساس نتایج حاصل از تست‌های سرعت انجام شده توسط کاربران ایرانی بر روی پلتفرم سنجش سرعت کلودفلر، میانگین سرعت دانلود ثبت‌شده برابر با ۳۷ مگابیت بر ثانیه بوده است. اگرچه در ادبیات تجاری و تبلیغات سرویس‌دهندگان اینترنت اغلب بر روی سرعت دانلود به عنوان معیار اصلی تمرکز می‌شود، اما برای کاربرد‌های تعاملی نظیر مکالمات تصویری، بازی‌های آنلاین و استفاده از سرویس‌های ابری، شاخص‌های سرعت آپلود و تأخیر شبکه اهمیتی حیاتی دارند.

داده‌های فنی نشان می‌دهند که تأخیر شبکه سرویس‌های میزبانی شده توسط این شرکت در ایران به طور میانگین ۱۲۷ میلی‌ثانیه بوده است. این شاخص از ترکیب تأخیر در حالت بیکار و تأخیر در زمان بارگذاری محاسبه می‌شود. بالا بودن عدد تأخیر به این معناست که مدت زمان ارسال یک بسته داده از دستگاه کاربر به سرور مقصد و دریافت پاسخ آن طولانی‌تر از حد استاندارد جهانی است.

این موضوع در عمل منجر به کندی در باز شدن اولیه صفحات وب، تأخیر در اجرای فرامین در محیط‌های آنلاین و کاهش کیفیت سرویس‌های بلادرنگ می‌شود. فاصله معنادار این عدد با میانگین‌های مطلوب جهانی نشان‌دهنده چالش‌های موجود در لایه زیرساخت و مسیریابی ترافیک بین‌الملل است.

وضعیت پذیرش پروتکل‌های زیرساختی نوین

میزان پذیرش و پیاده‌سازی فناوری‌های جدید در لایه شبکه و انتقال داده، شاخصی کلیدی برای سنجش میزان مدرن بودن زیرساخت‌های ارتباطی یک کشور محسوب می‌شود. بررسی آمار‌های سال ۲۰۲۵ نشان‌دهنده روندی کند در جایگزینی پروتکل‌های قدیمی با استاندارد‌های جدید در ایران است. در بحث پروتکل اینترنت نسخه ۶، شرکت کلودفلر سال‌هاست که بر ضرورت حیاتی مهاجرت از نسخه ۴ به نسخه ۶ جهت حل بحران پایان یافتن آدرس‌های IP تأکید دارد. با این وجود، داده‌ها نشان می‌دهند که تنها ۵.۵ درصد از ترافیک دوگانه میزبانی شده توسط این شرکت در ایران بر بستر IPv۶ تبادل می‌شود.

این نرخ نفوذ پایین بیانگر آن است که بدنه اصلی ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت در ایران همچنان وابستگی شدیدی به پروتکل قدیمی IPv۴ دارند و برای مدیریت کمبود آدرس، احتمالاً به استفاده گسترده از راهکار‌های ترجمه آدرس شبکه (NAT) روی آورده‌اند که خود می‌تواند بر پیچیدگی شبکه و کیفیت اتصال نهایی تأثیرگذار باشد.

در لایه انتقال و در بحث پروتکل HTTP/۳ نیز وضعیت مشابهی مشاهده می‌شود. نسخه سوم پروتکل انتقال ابرمتن که بر پایه پروتکل حمل‌ونقل مدرن QUIC طراحی شده است، مزایایی نظیر برقراری سریع‌تر اتصالات، کاهش تأثیر نوسانات شبکه و ارائه رمزنگاری پیش‌فرض را به همراه دارد. با این حال، آمار‌ها حاکی از آن است که تنها ۳.۸ درصد از کل ترافیک وب مشاهده شده از ایران از این پروتکل پیشرفته استفاده می‌کند. در مقابل، ۱۷ درصد ترافیک بر بستر HTTP/۲ و اکثریت مطلق ترافیک، یعنی ۷۹ درصد آن، همچنان بر بستر پروتکل قدیمی HTTP/۱.x تبادل می‌شود که نشان‌دهنده عدم به‌روزرسانی لازم در سمت سرور‌ها و زیرساخت‌های میزبانی وب در داخل کشور یا تنظیمات پیش‌فرض شبکه است.

امنیت سایبری و دفاع در برابر تهدیدات

بخش امنیت سایبری گزارش سالانه رادار کلودفلر به تحلیل ترافیک مخرب و حملات دفع شده اختصاص دارد. داده‌های سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهند که ۶.۲ درصد از مجموع ترافیک ارسالی از مبدأ ایران به سمت شبکه جهانی کلودفلر، به عنوان ترافیک مخرب شناسایی شده و توسط سیستم‌های دفاعی این شرکت دفع شده است.

این حجم از ترافیک شامل طیف وسیعی از تهدیدات سایبری از جمله حملات منع سرویس توزیع‌شده (DDoS) در لایه‌های مختلف شبکه و درخواست‌های نامعتبری است که توسط قوانین فایروال برنامه‌های تحت وب مسدود شده‌اند.

تحلیل دقیق‌تر اهداف این حملات نشان می‌دهد که دسته‌بندی سازمانی قانون و دولت بیشترین سهم را در جذب حملات سایبری داشته است. این امر نشان‌دهنده تمرکز بالای تهدیدات بر روی زیرساخت‌های دولتی و حاکمیتی است. علاوه بر این، در حوزه امنیت مسیریابی اینترنت، شاخص زیرساخت کلید عمومی منابع که استانداردی برای تایید اصالت مسیر‌های اعلام شده در پروتکل BGP و جلوگیری از سرقت مسیر است، در ایران رشدی ۳.۶ درصدی را تجربه کرده است.

وضعیت کلی اعتبار مسیر‌ها در ایران مطلوب ارزیابی می‌شود، به طوری که ۹۴.۸ درصد از فضای آدرس‌دهی IPv۶ و ۹۲.۷ درصد از فضای آدرس‌دهی IPv۴ دارای رکورد‌های معتبر هستند که نشان از اهتمام مهندسان شبکه و اپراتور‌های ایرانی به ایمن‌سازی جداول مسیریابی جهانی دارد.

رمزنگاری پیشرفته و آمادگی برای دوران پساکوانتوم

با پیشرفت روزافزون رایانه‌های کوانتومی، روش‌های رمزنگاری فعلی در معرض خطر شکستن قرار دارند. از این رو، حرکت به سمت الگوریتم‌های رمزنگاری پساکوانتومی به یک ضرورت استراتژیک تبدیل شده است تا از داده‌های امروز در برابر تهدیدات آینده محافظت شود.

داده‌های کلودفلر نشان می‌دهند که ۵۳ درصد از ترافیک پروتکل TLS ۱.۳ در ایران با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری پساکوانتومی ایمن‌سازی شده است. این آمار قابل توجه، بیش از آنکه ناشی از تنظیمات دستی کاربران باشد، نتیجه پشتیبانی پیش‌فرض و خودکار مرورگر‌های مدرن و به‌روزرسانی شده از این استانداردهاست.

این امر نشان می‌دهد که بخش بزرگی از کاربران ایرانی که از مرورگر‌های استاندارد و به‌روز استفاده می‌کنند، بدون نیاز به دانش فنی خاص، از لایه امنیتی پیشرفته‌ای در تبادل داده‌های خود بهره‌مند هستند.

زیست‌بوم ابزارها: تفکیک دستگاه‌ها و سیستم‌عامل‌ها

یکی از متفاوت‌ترین بخش‌های گزارش آماری سال ۲۰۲۵ مربوط به نحوه توزیع ترافیک میان دستگاه‌های دسکتاپ و موبایل در ایران است. بر خلاف روند‌های جهانی که اغلب به سمت غلبه ترافیک موبایل پیش می‌روند، داده‌های شبکه کلودفلر نشان می‌دهد که ۸۹ درصد از ترافیک مشاهده شده از کاربران ایرانی از طریق دستگاه‌های موبایل تولید شده و فقط ۱۱ درصد از کل ترافیک مربوط به رایانه‌های شخصی و لپ‌تاپ‌ها بوده است. این تفاوت آماری فاحش ممکن است ریشه در الگو‌های خاص مصرف اینترنت در ایران یا نحوه شناسایی دستگاه‌ها در شبکه داشته باشد.

زیست‌بوم اندروید، در تفکیک سیستم‌عامل‌های همراه، با در اختیار داشتن ۸۵ درصد از سهم ترافیک موبایلِ ایرانی‌هایی که از سایت‌ها و سکو‌های میزبانی‌شده توسط این شرکت استفاده می‌کنند، جایگاه مسلط و بی‌رقیب خود را حفظ کرده است.

سیستم‌عامل iOS شرکت اپل در نقطۀ مقابل فقط ۱۵ درصد از ترافیک دستگاه‌های همراه را به خود اختصاص داده است. این شکاف آماری میان اندروید و iOS در ایران بسیار عمیق‌تر از میانگین‌های جهانی است و نشان‌دهنده سهم بازار محدودتر محصولات اپل در سبد مصرفی کاربران ایرانی در مقایسه با استاندارد‌های بین‌المللی است.

سلطه مطلق گوگل بر بازار مرورگر‌ها و جست‌و‌جو

بازار مرورگر‌های وب و موتور‌های جست‌و‌جو در ایران در انحصار کامل محصولات شرکت گوگل قرار دارد. در بخش موتور‌های جست‌و‌جو، گوگل با در اختیار داشتن سهمی خیره‌کننده معادل ۹۸.۷ درصد، عملاً تنها گزینه مورد استفاده کاربران ایرانی برای یافتن محتوا در وب است. سایر رقبا نظیر بینگ با ۰.۷ درصد، قابلیت جست‌وجوی هوش مصنوعی اوپن‌ای‌آی با ۰.۲ درصد و موتور‌های جست‌وجوی یاندکس و یاهو هر کدام با ۰.۱ درصد، سهمی بسیار ناچیز و حاشیه‌ای را در اختیار دارند که عملاً قابل چشم‌پوشی است.

مرورگر کروم در زیست‌بوم مرورگر‌های اینترنتی نیز وضعیت مشابهی حکم‌فرماست. با اختصاص ۷۶ درصد از سهم بازار، پراستفاده‌ترین ابزار مرور وب در میان ایرانیان است.

مرورگر فایرفاکس پس از کروم، با فاصله زیاد و سهم ۷.۸ درصدی در رتبه دوم قرار دارد. مرورگر سافاری شرکت اپل با ۶.۵ درصد، مرورگر اختصاصی سامسونگ با ۴.۳ درصد و مرورگر مایکروسافت اج با ۳.۴ درصد در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. این آمار نشان می‌دهد که زیرساخت نرم‌افزاری سمت کاربر در ایران به شدت به زیست‌بوم گوگل وابسته است.

محبوب‌ترین سرویس‌های اینترنتی و سکوهای ابری

رتبه‌بندی محبوب‌ترین سرویس‌های اینترنتی در ایران که بر اساس تحلیل درخواست‌های ارسال شده به سرویس DNS عمومی ۱.۱.۱.۱ کلودفلر استخراج شده است، حقایق جالبی را درباره الگوی مصرف کاربران آشکار می‌سازد. علی‌رغم وجود محدودیت‌های دسترسی بر روی برخی سکوهای اجتماعی خارجی، سرویس‌های غول‌های فناوری جهان همچنان در صدر فهرست پربازدیدترین مقاصد کاربران ایرانی قرار دارند.

گوگل در این رتبه‌بندی، جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. پس از آن، سکوهای متعلق به شرکت متا یعنی فیس‌بوک در رتبه دوم، سرویس‌های مایکروسافت در رتبه سوم، شبکه اجتماعی اینستاگرام در رتبه چهارم و پیام‌رسان واتس‌اپ در رتبه پنجم قرار دارند.

حضور نام شرکت اپل در رتبه ششم و پس از آن پلتفرم ابری مایکروسافت آژور در رتبه هفتم، بنیاد موزیلا در رتبه هشتم، شرکت شیائومی در رتبه نهم و سرویس‌های وب آمازون در رتبه دهم، نشان‌دهنده تنوع ترافیک مصرفی در ایران است.

حضور پررنگ سرویس‌های زیرساختی نظیر آمازون وب سرویس و Azure و همچنین سرور‌های مرتبط با به‌روزرسانی و خدمات شرکت شیائومی در میان ۱۰ سرویس برتر، بیانگر این واقعیت است که بخش بزرگی از ترافیک اینترنت کشور نه صرفاً توسط کاربران نهایی و برای مرور وب، بلکه توسط سرویس‌های فنی، برنامک‌ها و فرآیند‌های پس‌زمینه گوشی‌های هوشمند و سرور‌ها مصرف می‌شود.

همچنین گزارش اشاره می‌کند که در حوزه هوش مصنوعی مولد، اگرچه گوگل همچنان پیشتاز است، اما سرویس‌های تخصصی مانند کلود، پریپلکسیتی و جمینای به عنوان رقبای جدی چت‌جی‌پی‌تی در حال افزایش سهم خود در سبد مصرفی کاربران ایرانی هستند.

توزیع جغرافیایی و ساختار آدرس‌دهی

کلودفلر در بخش پایانی گزارش با استفاده از تکنیک‌های مصورسازی داده مبتنی بر منحنی هیلبرت، نمایی از نحوه توزیع جغرافیایی و ساختاری آدرس‌های IPv۴ در ایران ارائه کرده است.

نقشه‌های حرارتی تولید شده نشان می‌دهند که تراکم ترافیک اینترنت در ایران بر روی بلوک‌های آدرس‌دهی خاصی متمرکز شده است. این تمرکز ناشی از ساختار تخصیص آدرس‌های IP به ارائه‌دهندگان بزرگ خدمات اینترنتی و دیتاسنتر‌های اصلی کشور است. با بررسی دقیق‌تر این نقشه‌ها، متخصصان شبکه می‌توانند الگو‌های توزیع بار ترافیکی میان شماره‌های سیستم خودمختار مختلف را تحلیل کنند، هرچند که پیچیدگی‌های فنی این بخش نیازمند دانش تخصصی مهندسی شبکه برای تفسیر دقیق داده‌هاست.

بنابراین در مجموع می‌توان گفت وضعیت آن بخش از سرویس‌ها و برنامک‌های مورد استفادۀ کاربران ایرانی که توسط کلادفلر میزبانی می‌شود، یک تصویر دو وجهی از زیست‌بوم ایران نمایش می‌دهد.

جامعه کاربران ایرانی از یک سو با بهره‌گیری از ابزار‌های نرم‌افزاری مدرن و مرورگر‌های به‌روز، همگام با استاندارد‌های امنیتی جهان نظیر رمزنگاری پساکوانتومی حرکت می‌کنند و تقاضای بالایی برای سرویس‌های پیشرفته ابری و هوش مصنوعی دارند و از سوی دیگر، لایه زیرساخت شبکه در پذیرش پروتکل‌های بنیادین نسل جدید نظیر IPv۶ و HTTP/۳ با کندی مواجه است که نیاز به توجه بیشتری دارند.