تجربه تلخ و شیرین دوری از شبکههای اجتماعی برای کنکوریها
ساعت نزدیک ۱۰ شب است. نور چراغ مطالعه اتاق نازنین روی جزوههای ریاضی افتاده، اما ذهنش میان فرمولها نمیچرخد میان نوتیفیکیشنهاییست که گوشی خاموشش را احاطه کردهاند. با خودش میگوید «فقط ۵ دقیقه نگاهی به صفحه گوشی میاندازم» اما میداند همین ۵ دقیقه برای ساعتها تمرکزش را از بین میبرد. گوشی را کنار میگذارد و نفس عمیقی میکشد.
داستان گفته شده ، تصویر آشنای شبهای بسیاری از کنکوریهاست؛ نسلی که با گوشی بزرگ شده و حالا برای رسیدن به رؤیای دانشگاه، باید از نزدیکترین همراهش فاصله بگیرد.
نازنین روزبهانی، دانشآموزی که امسال کنکور دارد در گفتوگو با خبرنگار آناتک میگوید: «وقتی مجبورم برای تمرکز روی کنکور از تلفن همراه یا فضای مجازی دور باشم، اولش یه جورایی اضطراب و خستگی بهم دست میده. اما بعد از یه مدت، کمکم آرامش خاصی پیدا میکنم، چون میفهمم دارم روی هدفم تمرکز میکنم و این باعث میشه راحتتر به خودم افتخار کنم.»
احساس میکنم یک چیزی را از دست دادهام
او بزرگترین چالش خود را در نبود تلفن همراه، احساس عقبماندن از جمع و استرس از دست دادن خبرها میداند و اضافه میکند: «همیشه دوست دارم بدونم چه خبره و وقتی نیستم، دلم میگیره و حس میکنم یه چیزی رو از دست دادم. نبود در شبکههای اجتماعی از یه طرف باعث شده رابطهام با خانواده بهتر بشه، اما از طرف دیگه، احساس دوری از دوستانم دارم.»
در همین رابطه زینب حاجکاظمی، روانشناس و استاد دانشگاه آزاد، در گفتوگو با آناتک توضیح میدهد: «مغز نوجوانان امروزی به تحریکهای سریع و پاداشهای فوری عادت کرده است. هر لایک، هر پیام، یا حتی یک ویدئوی کوتاه باعث ترشح دوپامین میشود؛ همان مادهای که حس خوشی و انگیزه را میسازد. وقتی این محرکها ناگهان حذف میشوند، مغز مثل کسی عمل میکند که از قهوه یا قند محروم شده است؛ بیقرار و بیحوصله.»
به گفته او، این وضعیت نوعی اعتیاد رفتاری به فناوری است، نه صرفاً عادت روزمره: «وقتی نوجوان نمیتواند استفاده از گوشی را کنترل کند، حتی با آگاهی از ضررهایش، یعنی مسیر پاداش مغز بهنوعی دچار وابستگی شده است.»
دیگر کسی نیست که کمکم کند
مطهره بهنام، دیگر داوطلب کنکور، وابستگی به تلفن همراه را نوعی نیاز روزمره میداند: «وقتی گوشی ندارم، احساس میکنم یه کمککننده دقیق رو از دست دادم. بیشتر وقتها دلتنگش میشم، چون توی همهی کارهام ازش استفاده میکنم؛ از سرچ کردن تا ارتباط با دوستان.»
او بزرگترین دغدغهاش را استرس از دست دادن اخبار و محدود شدن ارتباطات اجتماعی عنوان میکند و میگوید نبود گوشی برایش نوعی «سردرگمی» به همراه دارد: «احساس میکنم توی کارهام گم شدم، چون همیشه عادت دارم برای هرچیز به اینترنت رجوع کنم.»
در همین زمینه، حاجکاظمی توضیح میدهد که مغز در برابر حذف ناگهانی محرکهای دیجیتال مقاومت میکند: «وقتی گوشی را از نوجوان میگیریم، مغز او واقعاً دچار افت دوپامین میشود. به همین دلیل، حذف کامل معمولاً نتیجه خوبی ندارد. بهتر است از روش مدیریت هوشمندانه استفاده شود؛ یعنی زمانبندی مشخص، خاموش کردن اعلانها و آموزش مهارت کنترل درونی.»
کسی مزاحم تمرکزم نیست
ریحانه شهیدی، دانشآموز دیگری که درگیر روزهای فشرده درس و آزمون است، از تجربهای دوگانه سخن میگوید: «وقتی از گوشی دور میشم، اولش آرامش دارم، چون میدونم مزاحم تمرکزم نمیشه، اما بعد از یه مدت دلتنگی و بیحوصلگی میاد سراغم.»
ریحانه نیز مانند بسیاری از همسنوسالانش، نبود در شبکههای اجتماعی را هم فرصت و هم تهدید میداند: «از یه طرف با خانواده بیشتر حرف میزنم و صمیمیتر شدیم، ولی از اون طرف، با دوستانم احساس فاصله دارم، چون خیلی از ارتباطهامون توی همون فضا شکل میگیره.»
او میگوید حتی «چک کردن چند دقیقهای گوشی وسط درس» میتواند تمرکزش را بهکلی نابود کند.
دربارهی تجربهی دوری کامل از گوشی هم میگوید:«احتمالاً اولش اضطراب دارم ولی بعد ممکنه یه آرامش عجیب پیدا کنم، انگار از شلوغی شبکهها فاصله گرفتم.»
به گفتهی زینب حاجکاظمی، روانشناس و استاد دانشگاه آزاد: «استفاده مداوم از گوشی باعث پراکندهسازی توجه میشود. مغز یاد میگیرد بین محرکهای متعدد جابهجا شود، نه روی یک موضوع متمرکز بماند. نتیجهاش این است که دانشآموزان حس میکنند ذهنشان زود خسته میشود و نمیتوانند عمیق مطالعه کنند.»
او تأکید میکند که راهحل، حذف مطلق فناوری نیست، بلکه یادگیری مهارت کنترل ذهن و تنظیم زمان دیجیتال است: «درست مثل رژیم غذایی، حذف کامل همیشه نتیجه معکوس دارد. اگر نوجوان یاد بگیرد خودش زمان استفاده را تعیین کند، این مهارت در آینده شغلی و زندگی اجتماعیاش هم به کار میآید.»
تجربهی این سه داوطلب نشان میدهد که گوشی هوشمند برای نسل کنکوری تنها ابزار ارتباطی نیست، بلکه بخشی از هویت و امنیت روانی آنهاست.
دوری از گوشی آنها را میان دو حس متضاد قرار میدهد: اضطراب از قطع ارتباط و آرامش از بازگشت به تمرکز درونی.
در نهایت، شاید چالش اصلی کنکوریها نه فقط حل تستهای دشوار ریاضی و فیزیک، بلکه یادگیری هنر فاصله گرفتن از دنیای دیجیتال برای رسیدن به آرامش و تمرکز واقعی باشد.
انتهای پیام/
