زلزله داعش در عربستان/ داعش چگونه سیاست خارجی آل سعود را تغییر می دهد؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، داعش در تمام ماه رمضان به شدت خشونت‌بار ظاهر شد. حملات اخیر در افغانستان، بنگلادش، اردن، مالزی، ترکیه و یمن، نشان دهنده تغییر استراتژی داعش پس از، از دست دادن فلوجه هستند. این تغییر استراتژی به معنای گسترش تحرکات داعش در کشورهای مختلف است.

عملیات داعش در عربستان سعودی، در روز 4 جولای (14 تیر) به سطح جدیدی رسید. داعش مظنون به انجام سه حمله انتحاری جداگانه در عربستان طی 24 ساعت است. این حملات از جمله شامل انفجاری در نزدیکی مسجدالنبی در مدینه و همچنین حملاتی در قطیف و جده می‌شود.

در مجموع، این حملات چهار کشته به جا گذاشت که در قیاس با حملات چند روز قبل در بغداد که نزدیک به 200 قربانی گرفته بود، رقم زیادی نیست. با وجود این، همزمانی حملات داعش نشان‌دهنده توانایی آن‌ها برای پیش‌دستی کردن بر نیروهای امنیتی عربستان است. نیروهایی که مدعی هستند، از سال 2014، نزدیک به 2500 متهم به عضویت در داعش را بازداشت کرده‌اند.

باید توجه داشت که داعش از بدو ظهور، نسبت به حمله به عربستان نظر داشته است. در 2014، ابوبکر البغدادی، رهبر داعش، جنگ علیه عربستان را در بیانیه‌ای که از سوی بنیان رسانه‌ای الفرقان اعلام شد، بیان کرد. ابوبکر البغدادی در این بیانیه خواستار گسترش خلافت‌اش به عربستان و سرنگونی حکام سعودی شده بود.

در دو سال اخیر نیز حملاتی از سوی این گروه علیه اهدافی در عربستان انجام شده است. این حملات از سوی شبکه محلی داعش در عربستان رخ داده‌اند. بنا به اعلام وزارت کشور عربستان، حملات داعش از سوی 26 تروریست انجام شده بودند.

با وجود همه این‌ها، حملات روز 4 جولای (14 خرداد)، بنا به دلایلی چند، تهدیدی مهم به شمار می‌آیند. نخست آن که، مشروعیت خاندان سعودی (به زعم خودشان) برمبنای مسئولیت و صلاحیت «صیانت از اماکن مقدس مسلمانان» قرار دارد. باید توجه داشت که در میان مسلمانان جهان این فرضیه وجود دارد که پس از شماری از رویدادها از جمله، ناآرامی‌های سال 1979 و بمب‌گذاری سال 1989، ثابت شده است که آل سعود برای انجام مسئولیت صیانت از اماکن مذهبی موجود در این کشور صلاحیت ندارد.

حمله انتحاری روز 4 جولای (14 خرداد) در خارج از مسجدالنبی در مدینه، عمیقاً مسلمانان سراسر جهان را که سالانه و به صورت میلیونی به این کشور سفر می‌کنند، نگران کرده است. این موضوع پرستیژ دولت سعودی مبنی بر برخورداری از صلاحیت برای صیانت از اماکن مقدس مسلمان را لکه‌دار کرده است.

در اینجا مهم است که پاسخ ایرانی‌ها را بدانیم. سال گذشته و در پی کشتار حجاج که باعث مرگ 464 حاجی ایرانی شد، مقامات جمهوری اسلامی ایران، مشروعیت خاندان حاکمه آل سعود برای صیانت از اماکن مذهبی را زیر سئوال بردند. بسیاری از مقامات سیاسی و مذهبی در ایران خواستار آن شدند که سازمان همکاری اسلامی متصدی صیانت از این اماکن شود. از جمله آیت‌الله امانی کاشانی گفت که «حج تنها به عربستان سعودی مربوط نمی‌شود بلکه به همه کشورها مربوط است.»

دومین نکته این است که ضعف نیروهای امنیتی عربستان در دفع حملات 4 جولای (14 خرداد)، برای معاون ولیعهد و وزیر دفاع عربستان یعنی محمد بن سلمان و برنامه اقتصادی سال 2030 او گران تمام شد. در حالی که محمد بن سلمان با سفر به واشنگتن، کالیفرنیا، نیویورک و پاریس، سعی کرد که حمایت آمریکا و فرانسه را از برنامه‌های جاه‌طلبانه‌اش مبنی بر انحراف عربستان از بخش نفتی را جا بیاندازد، سرمایه‌گذاران خارجی با پرسش‌های جدی در باره خطرات امنیتی و انجام تجارت در دولت سعودی رو‌به‌رو شده‌اند.

یکی از سرفصل‌های برنامه اقتصادی 2030 محمد بن سلمان، افزایش جذب توریست است. ضعف دستگاه امنیتی عربستان در جلوگیری از حملات تروریستی مداوم داعش به این کشور می‌تواند این افق را از بین ببرد.

سوم، حملات هماهنگ داعش در طی 24 ساعت همچنین ضربه‌ای به ولیعهد و وزیر کشور عربستان یعنی محمد بن نایف است. او از سال گذشته خود را چهره اصلی مبارزه با ترویسم در این کشور معرفی کرده است. اگرچه، رسانه‌های این کشور، در سال گذشته، همواره اخباری مبنی بر فروپاشی دسته‌های تروریستی در این کشور منتشر کرده‌اند و دستگاه قضائی سعودی، احکام متعدد اعدام تروریست‌ها را به اجرا در آورده است، اما حملات اخیر، عملا همه این تبلیغات را بی‌اثر می‌کند.

آیا این موارد، به تغییر سیاست خارجی عربستان منجر می‌شود؟ مثلا آیا آن‌ها تصمیم می‌گیرند که از ادامه نبرد در یمن خودداری کرده و به سوی مبارزه با داعش گام بردارند؟ البته دولت سعودی اعلام کرده است که در صورت حمایت آمریکا، حاضرند به صورت زمینی وارد سوریه شوند.

حملات گذشته داعش به عربستان، متوجه مناطق حاشیه‌ای و شیعه‌نشین این کشور بود. حملات اخیر اما کاملا متفاوت هستند و صلاحیت و ظرفیت عربستان برای صیانت از اماکن مقدس مسلمان را نشانه گرفته است. با وجود آن که عربستان سعی کرده نشان دهد که در سرکوب ترویست‌ها موفق عمل کرده اما واقعیت چیز دیگری است. سعودی‌ها یک تجربه تلخ از حملات القاعده در یک دهه قبل را در ذهن دارند. پیوند حملات اخیر با حملات گذشته، به نحو روزافزونی، نگرانی در عربستان افزایش داده است. این موضوع نمی‌تواند در عربستان بی تاثیر باشد.