قوانین حریم خصوصی در حوزه هوش مصنوعی باید به‌روزرسانی شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، با پیشرفت شگفت‌انگیز هوش مصنوعی، این فناوری نه‌تنها به ابزاری برای تسهیل زندگی بشر تبدیل شده، بلکه مرزهای علم و فناوری را جابجا کرده است. از خودروهای خودران گرفته تا سیستم‌های تشخیص بیماری، هوش مصنوعی با سرعتی بی‌سابقه در حال نفوذ به جنبه‌های مختلف زندگی ماست. اما همزمان با این پیشرفت‌ها، نگرانی‌های جدی اخلاقی و حقوقی پیرامون نحوه استفاده از این فناوری به وجود آمده است.

سوالات مهمی مانند مسئولیت در تصمیم‌گیری‌های خودکار، حفاظت از حریم خصوصی و جلوگیری از تبعیض‌های الگوریتمی، موضوعاتی هستند که بدون وجود چارچوب‌های قانونی شفاف، می‌توانند به چالش‌های بزرگی برای جوامع مدرن تبدیل شوند. آیا هوش مصنوعی باید به خودی خود تصمیم‌گیری کند یا انسان‌ها همچنان باید مسئولیت نهایی را بر عهده داشته باشند؟ این پرسش‌ها نشان‌دهنده ضرورت وضع قوانین جدید و دقیق برای نظارت و هدایت هوش مصنوعی در دنیای امروز است. از این رو به سراغ محمدرضا ربیعی استاد تمام هوش مصنوعی رفتیم و با او درخصوص چالش‌های اخلاقی و حقوقی هوش مصنوعی و ضرورت وضع قوانین در این حوزه گفت‌وگو کردیم.

ربیعی درباره مهم‌ترین چالش‌های اخلاقی موجود  در زمینه هوش مصنوعی گفت: هوش مصنوعی به دلیل قدرت پردازش عظیم و توانایی تصمیم‌گیری مستقل، با مسائل اخلاقی متعددی روبرو است. یکی از مهم‌ترین دلایل برای قانون‌گذاری، تعیین مسئولیت و شفافیت در تصمیم‌گیری‌های خودکار است. هوش مصنوعی به طور مستقل تصمیماتی می‌گیرد که ممکن است اشتباه باشند یا منجر به خسارت شوند. در چنین مواردی باید مشخص باشد چه کسی مسئولیت آن را بر عهده دارد؛ سازندگان، کاربران یا سیستم. قوانین می‌توانند چارچوب شفافی برای تعیین این مسئولیت‌ها ارائه دهند.

وی افزود: همچنین، هوش مصنوعی از داده‌های شخصی و حساس استفاده می‌کند که در صورت نبود قوانین کافی، خطر نقض حریم خصوصی و سوءاستفاده از اطلاعات را به همراه دارد. قانون‌گذاری باید نحوه جمع‌آوری، استفاده و حفاظت از این داده‌ها را روشن کند تا از حقوق کاربران محافظت شود. علاوه بر این، الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند به دلیل داده‌های نادرست یا تعصبات گذشته، به طور ناخواسته تصمیمات تبعیض‌آمیز بگیرند. برای جلوگیری از این مسئله، وجود قوانینی که عدالت و بی‌طرفی در تصمیمات هوش مصنوعی را تضمین کنند، ضروری است.

این استاد هوش مصنوعی گفت: کاربردهای حیاتی هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند خودروهای خودران، پزشکی و امنیت نیز نیازمند قوانین خاصی هستند. این سیستم‌ها باید قبل از استفاده به دقت آزموده شوند و استانداردهای ایمنی و امنیتی را رعایت کنند. هوش مصنوعی اگر بدون نظارت رها شود، می‌تواند به ابزاری برای سوءاستفاده تبدیل شود. بنابراین، قوانین نه‌تنها استفاده‌های نامناسب از این فناوری را محدود می‌کنند، بلکه از حقوق اساسی انسان‌ها در برابر تهدیدات حفاظت می‌کنند.

ربیعی درباره حفاظت از حریم خصوصی کاربران در برابر الگوریتم‌های هوش مصنوعی توضیح داد: در ایران، قوانین خاص و جامعی که به‌طور مستقیم به هوش مصنوعی مرتبط باشند، هنوز به طور کامل تدوین نشده‌اند. با این حال، قانون جرایم رایانه‌ای و قوانین مرتبط با حفاظت از اطلاعات شخصی تا حدی این مسئله را پوشش می‌دهند. اما با توسعه سریع فناوری‌های هوش مصنوعی، نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی این قوانین به شدت احساس می‌شود. به طور خاص، باید قوانینی وضع شوند که نحوه جمع‌آوری و استفاده از داده‌های کاربران توسط سیستم‌های هوش مصنوعی را شفاف کنند و به کاربران حق بیشتری برای کنترل اطلاعات شخصی خود بدهند.

وی افزود: کشورهای پیشرفته‌تری مثل اتحادیه اروپا و آمریکا گام‌هایی مهم در این زمینه برداشته‌اند. برای مثال، اتحادیه اروپا با تدوین چارچوب تنظیمی هوش مصنوعی تلاش کرده است تا قوانین دقیقی برای استفاده اخلاقی و ایمن از این فناوری وضع کند. این چارچوب روی موضوعاتی مثل شفافیت الگوریتم‌ها ، مسئولیت‌پذیری توسعه‌دهندگان و حقوق شهروندان در برابر سیستم‌های هوش مصنوعی تمرکز دارد. در آمریکا هم برخی از ایالت‌ها مثل کالیفرنیا قوانینی در حوزه حفاظت از داده‌های شخصی وضع کرده‌اند، اما هنوز یک چارچوب ملی و یکپارچه در این زمینه وجود ندارد.

ربیعی در خصوص اقداماتی که باید برای مواجهه با این چالش‌ها انجام شود گفت: اولین اقدام، تدوین قوانین جامع و به‌روز برای نظارت بر استفاده از هوش مصنوعی است. این قوانین باید مشخص کنند که چه کسانی مسئول عواقب ناشی از تصمیم‌گیری‌های خودکار هستند، چه تضمین‌هایی برای شفافیت الگوریتم‌ها وجود دارد و چگونه می‌توان حقوق کاربران در زمینه حریم خصوصی و داده‌ها را حفظ کرد. دومین گام، آموزش عمومی است. مردم و توسعه‌دهندگان باید از حقوق خود و مسئولیت‌های ناشی از استفاده از هوش مصنوعی آگاهی داشته باشند. در نهایت، نیاز به همکاری بین‌المللی نیز وجود دارد؛ چرا که مسائل اخلاقی و حقوقی هوش مصنوعی مرزهای جغرافیایی را نمی‌شناسد.