برای حکمرانی قانونمند فضای مجازی توسعه شبکه ملی اطلاعات ضروری است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، در دنیایی که همه چیز در حال دیجیتالی شدن است، فضای مجازی به سرعت به یکی از مهم‌ترین عرصه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها تبدیل شده است. از خرید روزانه گرفته تا تعاملات اجتماعی و حتی مسائل سیاسی، همه به نوعی در این فضا اتفاق می‌افتند. اما سوال اینجاست: آیا این فضای بی‌مرز نیاز به قوانین و حکمرانی ندارد؟ چگونه می‌توان میان امنیت سایبری و استفاده مفید از فضای مجازی تعادل برقرار کرد؟ در گفت‌وگویی که با میلاد محمدی، کارشناس و پژوهشگر حوزه حکمرانی دیجیتال و فضای مجازی داشتیم، به دنبال پاسخ این سوالات بودیم. در ادامه متن کامل این مصاحبه را می‌خوانید:

محمدی درباره لزوم حکمرانی قانونمند در فضای مجازی حکمرانی قانونمند در فضای مجازی از این جهت اهمیت دارد که فضای مجازی به سرعت در حال رشد و گسترش است و بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی تاثیر می‌گذارد. این فضا به دلیل ماهیت فرامرزی و بدون محدودیت جغرافیایی خود، چالش‌های جدیدی را برای جوامع به وجود آورده است؛ از جمله چالش‌های مربوط به امنیت، حریم خصوصی، حقوق کاربران و حتی مسائل اقتصادی و فرهنگی. همانطور که رهبرمعظم انقلاب نیز اشاره کردند اگر حکمرانی مناسبی در این فضا وجود نداشته باشد، نه تنها این چالش‌ها تشدید می‌شوند، بلکه ممکن است به بی‌ثباتی و هرج‌ومرج در فضای مجازی منجر شود. به همین دلیل تمام کشور‌ها به قوانینی نیاز دارند که این فضا را مدیریت کند و همزمان حقوق و آزادی‌های کاربران نیز محفوظ بماند.

چند نکته مهم برای حکمرانی قانونمند در فضای مجازی

فضای مجازی به سرعت در حال تغییر است و مقررات نیز باید توانایی تطابق با این تغییرات را داشته باشند

وی درخصوص ویژگی‌هایی حکمرانی قانونمند در فضای مجازی افزود: حکمرانی قانونمند در فضای مجازی باید چند ویژگی اصلی داشته باشد. اول از همه، باید شفاف و قابل پیش‌بینی باشد. یعنی قوانین و مقرراتی که برای این فضا وضع می‌شوند باید روشن و دقیق باشند تا همه بازیگران، از کاربران گرفته تا شرکت‌ها و دولت‌ها، بدانند که چه انتظاراتی از آنها وجود دارد. دوم، این حکمرانی باید انعطاف‌پذیر باشد. فضای مجازی به سرعت در حال تغییر است و مقررات نیز باید توانایی تطابق با این تغییرات را داشته باشند. اگر مقررات خشک و ثابت باشند، ممکن است خیلی زود ناکارآمد شوند. سوم، حکمرانی باید تعاملی و چندجانبه باشد. این بدان معناست که دولت‌ها نباید به تنهایی تصمیم‌گیری کنند؛ بلکه باید از نظر بخش‌های خصوصی، نهاد‌های مدنی و کاربران نیز استفاده کنند. این یک رویکرد جامع است که می‌تواند به ایجاد تعادل بین منافع مختلف کمک کند.

محمدی با اشاره به نمونه‌های موفق حکمرانی فضای مجازی در جهان گفت: چندین کشور و منطقه در این زمینه پیشرو هستند. یکی از برجسته‌ترین مثال‌ها اتحادیه اروپاست که با وضع قوانینی مانند GDPR (مقررات عمومی حفاظت از داده‌ها) توانسته یک چارچوب قانونی قوی برای حفاظت از داده‌های کاربران و حفظ حریم خصوصی آنها ایجاد کند. این قانون نمونه‌ای از یک حکمرانی قانونمند و متعادل است که به حقوق کاربران توجه دارد و همزمان به شرکت‌ها و کسب‌وکار‌ها نیز فرصت می‌دهد تا در چارچوبی شفاف و مشخص فعالیت کنند. همچنین در برخی کشور‌ها مانند استرالیا، رویکرد‌های پیشگیرانه‌ای برای مقابله با انتشار محتوای مضر یا غلط وجود دارد که با استفاده از ابزار‌های نظارتی و قانونی، سعی در کنترل این مسائل دارند.

مقررات فضای مجازی در ایران پراکنده و ضعیف است

فضای مجازی در ایران با مقررات و سیاست‌های پراکنده‌ای روبه‌روست که بعضاً با یکدیگر در تضاد هستند و یا اصلاً به نیاز‌های روز پاسخ نمی‌دهند

این کارشناس فضای مجازی با توجه به وضعیت فعلی ایران و چالش‌های موجود در مسیر حکمرانی قانونمند فضای مجازی خاطرنشان کرد: در کشور ما، یکی از چالش‌های اصلی، نبود چارچوب‌های قانونی شفاف و جامع است. فضای مجازی در ایران با مقررات و سیاست‌های پراکنده‌ای روبه‌روست که بعضاً با یکدیگر در تضاد هستند و یا اصلاً به نیاز‌های روز پاسخ نمی‌دهند. همچنین هماهنگی بین نهاد‌های مختلف دولتی و بخش خصوصی در این زمینه ضعیف است، که باعث می‌شود حکمرانی دیجیتال به شکل منسجم و کارآمد پیش نرود.

وی افزود: از سوی دیگر، مسئله زیرساخت‌ها نیز یکی از چالش‌های مهم است. برای حکمرانی مناسب در فضای مجازی، باید ابتدا زیرساخت‌های فنی و قانونی لازم فراهم شود تا امکان اجرای قوانین و مقررات وجود داشته باشد.

تدوین استراتژی ملی برای حکمرانی دیجیتال در کنار توسعه شبکه ملی اطلاعات

محمدی درخصوص اقداماتی که باید برای بهبود وضعیت فعلی دنبال شود گفت: به نظر من، اولین گام تدوین یک استراتژی ملی برای حکمرانی دیجیتال است که باید با همکاری مجلس شورای اسلامی، وزارت ارتباطات، مرکز ملی فضای مجازی و بخش خصوصی تنظیم شود تا در آن تمامی ذینفعان نقش و مسئولیت‌های خود را بشناسند و چارچوب‌های قانونی شفافی برای فعالیت‌ها وجود داشته باشد. همچنین باید توسعه زیرساخت‌های فناورانه کشور از جمله شبکه ملی اطلاعات با جدیت بیشتری پیگیری شود تا امکان اجرای این قوانین به شکل موثر فراهم شود.

در نهایت، فرهنگ‌سازی نیز بسیار مهم است. کاربران باید از حقوق و مسئولیت‌های خود در فضای مجازی آگاه شوند و همزمان نهاد‌های دولتی و خصوصی باید به اهمیت تعامل و همکاری در این فضا واقف باشند. امیدوارم که با تلاش جمعی و هماهنگی بین بخش‌های مختلف، بتوانیم فضای مجازی‌ای سالم و قانونمند را در ایران شکل دهیم.