روایت مدیر دانش‌بنیان از یک اتفاق ویژه در کشور؛
محصولی که موجب صرفه‌جویی ۹۰ درصدی در مصرف آب می‌شود
مصطفی شاطری فعال حوزه دانش‌بنیان عنوان کرد: محصول «پلنت فکتوری» در کنار مزایای فراوان در یک مورد موجب صرفه‌جویی ۹۰ درصدی مصرف آب می‌شود.
گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ علم بهتر است یا ثروت، آیا این دو لازم و ملزم یکدیگرند یا مجزا، آیا به‌صرف داشتن علم می‌توان کارآفرینی را آغاز کرد یا صرفاً داشتن پول کافی است؟
آیا بدون درک حقیقت‌ها و پذیرش واقعیت‌ها می‌توان کارآفرین شد؟ آیا بدون ایجاد زیرساخت‌ها به‌صرف استفاده از واژهای تسهیلگری می‌توان جامعه‌ای کارآفرین پرورش داد؟ نقطه تلاقی علم و ثروت برای ایجاد جامعه کارآفرین کجاست؟
خلق ثروت بدون داشتن منابع مالی اولیه امکان‌پذیر است؟ هزینه‌های مربوط به تست، آزمایش، تولید نمونه اولیه، ساخت نمونه‌هایی اولیه جهت فروش و تست بازار، ایجاد خط تولید، هزینه‌های بسیار سنگین مربوط به بازاریابی و تبلیغات چند درصد از ذهن یک کارآفرین را به خود مشغول کرده است؟ آیا با چنین هزینه‌ها و تورم بسیار بالا جایی برای ایده‌پروری و کارآفرینی می‌ماند؟ همه این‌ها در کنار بروکراسی‌های وحشتناک اداری مانند اخذ مجوزها و… خدا نکند که در کار خود اولین باشید! که مقاومت پشت مقاومت و سد پشت سد!
با خودم کلنجار می‌روم که چگونه بنویسم تا در مصاف با سانسورهای به‌اصطلاح مصلحتی مغلوب نشوم.
دنبال واژگانی می‌گردم که مبیّن قصه یک جهاد حقیقی از یک جهادگر واقعی باشد، جهادی که در جریان تغافل‌ها به تبیین منجر نشده است و در این فراز و فرودها به بن‌بست لحن تلخ برخواسته از نهاد مخترعی می‌رسم که از دویدن‌های بی‌ثمر و نرسیدن‌هایش، سخن‌ها داشت.
جهادگر مخترعی که روزگاری می‌خواست نخستین در خاورمیانه باشد؛ اما آنچنان در راهروهای بروکراسی‌های وحشتناک اداری و کم‌توجهی‌ها، شیره قابلیت و قدرتش را مکیدند که حال بعد از سال‌ها جنگیدن‌های بی‌پروا با افسوس می‌گوید: «خدا نکند در کار خود نخستین باشید»، دیگر نمی‌توانم مدعی اول شدن در خاورمیانه باشم و اگر مانعی نتراشند، شاید بتوانم نخستنی در ایران باشم!
این جملات تلخ از زبان این مخترع جوان کشورمان گاهی آمیخته با لبخند مضحک و بی‌رمقی است که چاره کار را در ادامه جهاد تا بار نشستن ایده‌اش می‌داند و گاهی هم در کش‌وقوس ثانیه‌ها، گله‌هایش با خون دل ادغام می‌شود و از گوشه چشمش می‌چکد؛ البته عقب‌گردی که از عمر رفته‌اش دارد، هضم این حقیقت را تلخ‌تر می‌کند.
و من، جاری شدن این حقایق و حکایت‌های رنج‌آور به این سبک و سیاق را هر بار و از زبان هر روایتگر، تیر خلاصی بر پیکر نیمه‌جانم می‌دانم که حتی در مستمع ماندن هم اقتدار و هنری ندارد چه رسد به مصور کردن ژانرهای دراماتیک و پرتکراری که تدبیری برایشان نیست.
آنچه در گزارش زیر می‌خوانید از نگاه نگارنده، روایت یک تلاش جمعی برای به بن‌بست رساندن یک مخترع و مؤسس یک شرکت دانش‌بنیان است و تنها آوانس ما به او در جریان گفتوگو بسته ماندن صفحه سررسید و خط کشیدن روی ۲۰ سؤالی بود که هدفمند طراحی شد؛ اما شایسته بود روی آن خطی کشیده شود تا آن فضای مونولوگی همچنان حفظ شود و ما فقط با طرح یک سؤال کلیشه‌ای «خودتان را برای مخاطبان معرفی کنید» ساعت‌ها پای درد دل مخترع جوانی نشستیم که سخن‌های زیادی از سال‌ها دویدن‌ها و به مقصد نرسیدنش داشت.
**آغاز ممیزی و بهینه‌سازی مصرف انرژی
آنا: ابتدا خودتان را معرفی کنید و بگویید چه شد دغدغه اختراع و ایده‌های مختلف به ذهن‌تان خطور کرد؟
شاطری: مصطفی شاطری متولد پنجم فروردین ۱۳۶۶ دانشجوی دکتری تخصصی مهندسی مکانیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان مهندسی «پویا فناوران انرژی» و فعال حوزه استارت‌آپ با ثبت بیش از ۱۳ اختراع و چاپ چند مقاله در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی و حضور و افتخارآفرینی در رقابت‌های علمی استانی و کشوری هستم.
در دوران کارشناسی زمانی که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان مشغول به تحصیل و فعالیت بودم مانند اکنون دغدغه‌های علمی و کاری زیاد؛ اما برخلاف امروز متنوعی داشتم که یکی از استادان توصیه‌ای کرد که بسیار ارزشمند بود و آن جمله این بود «مسیر زندگی خود را با سبک و سیاق مشخص، تعیین کن» که بعدها با توصیه‌ای یکی دیگر از استادان رنگ و بوی دیگری به خود گرفت «حال ما نتیجه گذشته ما و آینده ما نتیجه حال ماست» آن سال‌ها چند کار تحقیقاتی را استارت زدیم که به‌واسطه همان تنوع‌بخشی زیاد و عدم تمرکز عملاً به شکست ختم شد.
اما آن توصیه‌ها منجر به نظم‌دهی و عملیاتی کردن دغدغه‌های ذهنی‌ام با رویکرد خاص شد و آن استارت یک فعالیت جمعی منظم بود که منجر به راه‌اندازی یک شرکت در سال ۱۳۹۰ با یکی از همکلاسی‌ها و دو نفر از استادان بود که اشتراکات ذهنی و کاری مشترکی داشتیم.
آنا: چه شد به اختراع در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی علاقه‌مند شدید؟
شاطری: با توجه به اهمیت مبحث انرژی و ازآنجا که رشته تحصیلی‌مان مهندسی مکانیک بود و مقام معظم رهبری نیز مسئله ممیزی و بهینه‌سازی مصرف انرژی را مطرح کردند، تصمیم گرفتیم فعالیتمان را با همین سرفصل یعنی ممیزی و بهینه‌سازی مصرف انرژی آغاز کنیم.
سال نخست ثبت شرکت با انعقاد قرارداد با یک شرکت دولتی فعالیت ما در موضوع ممیزی و بهینه‌سازی مصرف انرژی به‌صورت اجرایی آغاز شد و در راستای انجام این پروژه مجبور به آنالیز کردن بیش از ۳۰ حلقه چاه در شهرستان آرادان و گرمسار شدیم که موجب شد طی این فرآیند‌ها بیشتر با دغدغه آب آشنا شدیم و فاجعه را زمانی درک کردیم که عمق چاه‌ها به ۳۰۰ متر رسیده بود.
البته همان سال‌ها بارها شنیدیم که مرحوم پروفسور کردوانی هم هشدارهایی داده بود؛ اما متأسفانه هرگز گوش شنوایی برای درک این واقعیات نبود.
آنا: چگونه به ایده برچسب انرژی ساختمان رسیدید و سطح همکاری سازمان‌های تخصصی در این باره چگونه بود؟
شاطری: با توجه به اینکه دغدغه ما در زمینه انرژی بود، پیگیری‌های مکرری را در زمینه اجرای طرح ممیزی و بهینه‌سازی مصرف انرژی با رویکردی جدید نه صرفاً آنچه در مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان نوشته شده در ساختمان‌ها و حتی با سازمان‌های تخصصی این امر هم مکاتبات و صحبت‌های رودررویی داشتیم و پیشنهاد کردیم گروه ما ساختمان‌ها را در مرحله ساخت و برای ساختمان‌های موجود آنالیز کند و به‌اصطلاح برچسب انرژی ساختمان را اعلام کند تا براساس آن بتوان تصمیمات درستی اتخاذ کرد؛ اما هیچ‌کس از ما حمایت نکرد، کاری که سالیان بسیار است در کشورهای دیگر انجام می‌شود.
**محصول «اسپات کولینگ» چه کاربردی دارد؟
آنا: شرکت شما چگونه موفق شد مجوز دانش‌بنیانی بگیرد؟
شاطری: زمستان سال ۱۳۹۰ یا ۱۳۹۱ استاندار وقت بعد از شنیدن مطالبه ما در جلسه‌ای که با حضور مدیران استانی و شهرستانی برگزار شد، اعلام کرد که با انعقاد قراردادی و طی ۱۵ روز ماجرای ممیزی مصرف انرژی در ساختمان استانداری اجرا شود؛ اما بعد از گذشت بیش از یک دهه هنوز آن ۱۵ روز برای انعقاد قرارداد با شرکت ما به سر نرسیده است!
همچنان روی ریل اتکا به توانمندی خودمان حرکت می‌کردیم و از آنجایی که در جریان انجام پروژه‌های شرکت بیشتر با دغدغه حوزه آب آشنا شدیم، تصمیم گرفتیم سیر جدیدی را در شرکت در حوزه آب ایجاد کنیم.
فکر می‌کنم سال ۱۳۹۳ بود که موضوع شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح شد و جزء نخستین شرکت‌های دانش‌بنیان در استان سمنان بودیم و رسماً با دستگاهی به نام «اسپات کولینگ» دانش‌بنیان شدیم.
آنا: کمی درباره دستگاه «اسپات کولینگ» و کاربرد آن توضیح دهید.
شاطری: «اسپات کولینگ» یک ماشین تبرید بدون داشتن هیچ‌گونه قطعه متحرک مکانیک مانند (سیلندر، محور دوار و...) است که سیال جریان متراکم ورودی را به دو جریان دما، انرژی بالاتر از جریان ورودی و دما و انرژی پائین تر از آن تقسیم می‌کند.
این دستگاه به‌دلیل سادگی و بدون داشتن هرگونه جزء مکانیکی کاربردهای فراوانی در موارد خاص دارد که خنک‌کاری تهویه اتاقک‌ها و تابلوهای الکتریکی، خنک‌کاری به هنگام جوشکاری و لحیم‌کاری و سرمایش محیط‌های بسته در مقیاس کوچک نمونه‌ای از کاربردهای این دستگاه است.
تمام هم‌ّ و غمّ ما راه‌اندازی خط تولید اسپات کولینگ بود که با محدودیت منابع مالی مواجه شدیم و به‌رغم پیگیری‌ها تا به امروز نتوانستیم ریالی برای این امر در قالب تسهیلات دریافت کنیم و فقط حمایت مادی و معنوی پارک علم و فناوری دانشگاه سمنان ما را مجاب به ادامه فعالیت کرد.
آنا: برای تأمین مالی شرکت چه اقداماتی انجام دادید؟
شاطری: برای دوام‌آوری و تأمین منابع مالی و به‌اصطلاح اینکه نباید تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد گذاشت، مجبور به اخذ نمایندگی شرکت آلمانی شدیم تا محصولات شرکت را به فروش برسانیم؛ اما این استراتژی به‌دلیل تحریم شرکت آلمانی به شکست ختم شد و هر آنچه هزینه کردیم را از دست دادیم.
البته برای دورزدن تحریم‌ها راهکارهای جدیدی را طراحی کردیم؛ اما قیمت تمام‌شده محصول به حدی افزایش پیدا کرد که کسی حاضر به خرید محصول نبود که در همین اثنا با کرونا مواجه شدیم که عملاً ما را به ورطه ناامیدی کشاند.
با وجود موانع و مشکلاتی که سد مسیرمان می‌شد، همواره به (إِنَّ مَعَ العُسرِ يُسرًا آیه ۶ سوره مبارکه شرح) اعتقاد داشتیم، ازاین‌رو برای ادامه فعالیت مصمم شدیم و نشست‌هایی را با همکارانمان برای تعیین مسیر راه آینده برگزار کردیم و خروجی نشست ما با تیم‌مان بعد ازاین جریان منجر به معرفی ۶۰ ایده شد و پروژه پیشنهادی‌ام که از همان ابتدا دغدغه آب در یک دهه پیش نشئت می‌گرفت و مرتبط به حوزه آب و کشاورزی بود، مورد توجه و تأیید اکثریت قرار گرفت؛ بنابراین مطالعاتمان را در این حوزه آغاز کردیم و توانستیم دستگاهی را طراحی کرده و بسازیم که اکنون مراحل ثبت اختراع خود را طی می‌کند.
آنا: این دستگاه چه ویژگی‌هایی دارد که آن را نسبت به نمونه‌های مشابه خارجی آن متمایز می‌کند؟
شاطری: این دستگاه جزء فناوری بومی و ساخته دست مخترعان سمنانی است و پروژه درواقع یک کارخانه گیاهی در مقیاس کوچک و خانگی با یک سیستم بسته بوده که این امکان را مهیا می‌کند تا به تولید ثابت انواع گیاهان با هر نوع شرایط اقلیمی در تمام طول سال دست پیدا کنیم، آن هم در شرایط کنونی که اساس امنیت غذایی وابسته به بخش کشاورزی است.
تولید محصولات مختلف در تمام فصول سال، تولید محصولات ارگانیک حذف سموم و آفت‌کش‌ها که موجب آلودگی خاک می‌شود، کاهش ۹۰ درصدی مصرف آب، کاهش هزینه و افزایش کمیت و کیفیت تولید، پردازش تصویر و... بخشی از ویژگی‌های خاص این دستگاه است.
پس از ساخت دستگاه و آزمودن آن در زمستان سال ۱۳۹۹ ذهن ما معطوف گلخانه شد و تحقیق کردیم و با مفهوم «پلنت فکتوری» و تولید صنعتی در بخش کشاورزی آشنا شدیم، از آنجا که مکانیزم‌های به‌کاررفته در پلنت فاکتوری همان‌هایی است که در دستگاه ما استفاده می‌شود و دستگاه ما نیز مقیاس‌پذیر است، تصمیم گرفتیم نخستین «پلنت فکتوری» خاورمیانه را با همان ویژگی‌هایی که برای دستگاه برشمردیم را در مقیاس بزرگ و به مفهوم واقعی کارخانه بسازیم.
فروردین ۱۴۰۰ دنبال فضایی بودیم تا بتوانیم کارخانه تولیدات گیاهی خود را راه‌اندازی کنیم و بهترین مکان در نقطه‌یابی‌ها، منطقه درجزین و در مجتمع‌های گلخانه‌ای این شهر بود.
پس از انتخاب مکان، مکاتبات اداری آغاز شد و مسئولان جهاد کشاورزی که خلأ این موضوع را در سیستم جهاد کشاورزی احساس کردند جلسه‌ای با محور این طرح تشکیل دادند و اظهارنظرهایی مطرح شد که در آن از موانع قانونی گفتند و راهکارهایی که باید ارائه شود.
آنا: خروجی جلسه چه بود؟
شاطری: خروجی جلسه در اختیار گذاشتن زمینی برای اجرای طرح در منطقه درجزین بود؛ اما با وجود موافقت هنوز این امر اتفاق نیفتاده است.
**کشورهای دارنده فناوری «پلنت فکتوری»
آنا: طرح تولیدات گیاهی چه مزایایی دارد و مسائل پیش روی اجرای این پروژه چیست؟
شاطری: سرمایه ثابت بالای طرح (۵ میلیارد تومان) است و متأسفانه شرکت با وجود ظرفیت علمی فراوان فاقد منابع مالی مکفی برای سرمایه‌گذاری است، در این راستا برای جذب سرمایه‌گذار و اخذ تسهیلات اقدامات اولیه صورت گرفته، اما با توجه به نرخ بالای سود تسهیلات، آورده حداقلی ۲۵ درصد در ابتدای امر امکان اخذ چنین تسهیلاتی برای این واحد امکان‌پذیر نیست. از سویی اخذ پروانه نظام‌مهندسی از چالش‌های فراروی این طرح بوده است.
آنا: چه کشورهایی در فناوری «پلنت فکتوری» پیشرو هستند؟
شاطری: کشورهایی مانند آمریکا، ژاپن، چین، مالزی و ... در این فناوری پیشرو هستند.
آنا: عملیاتی شدن طرح «پلنت فکتوری» منجر به چه پیشرفت‌هایی در کشور می‌شود؟
شاطری: برای بومی‌سازی دانش در این حوزه، شرکت تلاش خود را به کار گرفت تا نخستین «پلنت فکتوری» ایران را در استان سمنان راه‌اندازی کند که در کنار هزاران مزایا، این طرح فقط در یک مورد موجب صرفه‌جویی ۹۰ درصدی مصرف آب خواهد شد.
در این راستا به‌روزرسانی قوانین برای کمک به شرکت‌های نوپا یک ضرورت است و مادامی که این قوانین به‌روز نشود، استارت‌آپ‌ها با چالش‌های متعدد مواجه خواهند شد.
آنا: درخواست‌تان از مسئولان چیست؟
شاطری: مطالبه این است که قوانین و بروکراسی‌های وحشتناک اداری از سر راه استارت‌آپ‌ها برداشته شود تا بیش از این انرژی فعالان این عرصه به تحلیل نرود.
به گزارش آنا، حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور در دوازدهمین همایش بنیاد ملی نخبگان در حالی از اراده جدی دولت برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و توجه به نخبگان سخن گفت که انتظار می‌رفت حمایت مالی، حقوقی و تسهیلگری در صدور مجوزها برای شرکت‌های دانش‌بنیان به معنای واقعی عملیاتی شود؛ اما متأسفانه هنوز وجود قوانین و بخشنامه‌های دست و پاگیر، فقدان منابع مالی، درخواست وثیقه‌های سنگین برای اخذ تسهیلات و... مانع فعالیت دانش‌بنیان‌ها و موجب اتلاف وقت و انرژی از مدیران این شرکت‌ها می‌شود و خروجی این امر جز نخبه‌کشی و فرار پدیده مغزها نیست که باید برای این امر تدبیر فوری شود.
گفتوگو از محدثه عباسی
انتهای پیام/
منبع: خبرگزاری آنا
