گزارش آنا از موزه اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور
دیدار شناسنامه‌ای با سیاسیون، هنرمندان، مشاهیر و شهدا + تصاویر
گذرتان که به خیابان حسن‌آباد بیفتد،ساختمان و تابلوی سازمان ثبت احوال حتما به چشمتان می‌خورد،هر چند که ممکن است نام این سازمان بیشتر از هر چیز شما را به یاد ازدواج، طلاق، تولد و مرگ بیاندازد،اما وقتی وارد این سازمان می‌شوی با محوطه سرسبز و درختان بلندی روبه‌رو می‌شوی که تصورت را درباره این سازمان کمی تغییر می‌دهد. پشت این محوطه روح انگیز ساختمانی قدیمی با ستون‌های بلند و معماری ایرانی قرار گرفته که بسیار چشم‌نواز است.
سارا امیری، گروه اجتماعی- ساختمان دو طبقه با نمای سفید و ستون‌های بلند که با گچ‌بری‌های دوره قاجار و یا پهلوی اول زینت داده شده، بین هر دو ستون دری با پنجره‌های کوچک قرار گرفته است. وقتی وارد ساختمان می‌شوی راهروی کوچکی درون آن واقع شده که در قسمت انتهایی نیز دارای یک ایوان کوچک است که نمای ساختمان و نور داخلی آن را دو چندان کرده است.
گچ‌بری ساختمان، درها و حتی دستگیره‌های این ساختمان مربوط به اواخر دوره قاجار است که هنوز به همان شکل حفظ و نگه‌داری شده است. این راهرو دارای دو اتاق است که هریک دارای درهای قدیمی با دستگیره طلایی است که یکی از این اتاق‌ها اسناد هویتی مفاخر کشور را در دل خود جای داده به گونه‌ای که گشت کوتاهی در این فضا مرورگر تاریخ و اسناد رسمی کشور است.
کف این اتاق دارای فلش‌های جهت‌دار قرمز رنگ است که جهت حرکت را برای بازدیدکنندگان مشخص کرده است. در جهت فلش‌ها که حرکت می‌کنی اولین اسناد در گنجه آئینه‌کاری شده مربوط به بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، همسر، فرزند و نیز حضرت آیت‌االله خامنه‌ای است و بعد از آن اسناد مربوط به علما، مفاخر هنری، ورزشکاران، رجال حکومتی و نظامی، فرهنگیان و شهدای ایران نگه‌داری شده است.
وقتی اولین ایرانی شناسنامه‌دار شد
در گذشته که ثبت اسناد مربوط به ولادت، بدین‌گونه ترویج نیافته بود، پدر خانواده تاریخ تولد و اطلاعات فرزندش را در صفحه اول و یا آخر قرآن می‌نوشت و انتهای آن را امضا می‌کرد که نمونه‌هایی از این قرآن‌ها در این موزه نگه‌داری می‌شود. البته برخی از خاندان و قبایل ایرانی نیز دارای شجره‌نامه بودند که اطلاعات مربوط به تولد فرزندشان را در آن یادداشت می‌کردند اما در سال 1297 سازمان ثبت احوال در کشور شکل گرفت و اولین سند ثبت شده مربوط به خانمی بنام «فاطمه ایرانی» بود که در مورخ 3 دیماه به ثبت رسیده که در حال حاضر این روز به عنوان «روز ملی ثبت احوال» گرامی داشته می‌شود. پس از این تاریخ، افراد بسیاری اسناد مربوط به ولادت فرزندشان را به ثبت می‌رساندند به گونه‌ای که پدر خانواده پس از تولد فرزندش به سازمان ثبت احوال مراجعه و اطلاعات مربوط به حیات فرزندش را به ثبت می‌رساند؛ البته برخی خانواده‌ها نیز هم‌چنان تمایلی برای این کار نداشتند و بعدها خود فرد با دو شاهد باید به سازمان مراجعه و اطلاعات فردی خود را به ثبت می‌رساند که از جمله این افراد می‌توان به پروین اعتصامی اشاره کرد که بر اساس اسناد موجود در موزه، این شاعر در 13 سالگی به همراه دو شاهد و یک قطعه عکس به ثبت احوال مراجعه و سند مربوط به ولادت و حیات خود را به ثبت رسانده بود.
در آن زمان برای افرادی که بلافاصله پس از تولد برای ثبت سند مراجعه می‌کرند «سند ولادت» و برای افرادی که بعد از گذشت زمان مراجعه می‌کردند «اظهارنامه ولادت» به ثبت می‌رسید و در اسناد کشوری نگه‌داری می‌شد.
در حین گذر از این موزه سند مربوط به «جبار باغچه‌بان» به چشم می‌خورد که همه او را به نام موسس و پایه‌گذار کودکستان در ایران می‌شناسند. سند دیگر مربوط به «سید حسن میرخانی» بنیانگذار انجمن خوشنویسان ایران و استاد صاحب سبک در نستعلیق است که در سال 1291 متولد و در سال 1369 فوت شده است.
هنرمندان در گذر زمان
در موزه ثبت احوال که به گنجینه اسناد هویتی مفاخر کشور معروف است، اسناد مربوط به ولادت هنرمندانی از جمله مرتضی احمدی، خسرو شکیبایی، علی حاتمی، علی کسمایی، منوچهر نوذری، بابک بیات و جواد معروفی، آهنگساز ایرانی به گونه‌ای نگه‌داری و چیدمان شده است که هر فرد علاقه‌مند به تاریخ را به خود جذب می‌کند و برای دقایقی، دیرینه فرهنگ و هنر کشور را برایش تجلی می‌سازد.
مرحوم استاد موذن‌زاده اردبیلی، شخصی است که نامش برای هر ایرانی یادآور صدای اذان است که علاوه بر گوش، روح و جان آدمی را نیز می‌نوزاد و سند هویتی مربوط به این استاد نیز جزو اسنادی است که در این موزه نگه‌داری می‌شود.
اسناد نگه‌داری شده در موزه ثبت احوال دارای چیدمان و طبقه‌بندی خاصی است به گونه‌ای که حتی شهدای هسته ای نیز در آن جایگاه ویژه‌ای دارند که در میان این افراد فرهیخته، اسناد مربوط به شهیدان داریوش رضایی‌نژاد، مصطفی احمدی روشن و ... دیده می‌شود.
علاوه بر اسناد مربوط به ولادت مفاخر ایرانی، اسناد دیگری مانند نمونه عقدنامه، قرآن‌های خطی، اطلاعیه آزمون استخدامی سازمان ثبت احوال در قدیم و نمونه‌های مهره‌های افراد نگه‌داری شده است. در گذشته برخی افراد اطلاعات مربوط به خود را روی مهره‌هایی از جنس برنج، فلز، سنگ و ... حک و به جای امضا نیز از آن استفاده می‌کردند.
ثبت 130 میلیون سند هویتی در کشور
بر اساس آمار سازمان ثبت احوال کشور، تاکنون 130 میلیون سند هویتی در کشور به ثبت رسیده است اما تنها برخی از آنها در موزه به معرض نمایش گذاشته شده است که از دیگر اسناد نگه‌داری شده در این موزه می‌توان به شجره‌نامه خاندان پهلوی، اسناد هویتی شعرایی هم‌چون نیما یوشیج و سهراب سپهری، علما و مراجع تقلید مانند آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی و فعالان حوزه فرهنگ مانند دهخدا، دکتر شریعتی و سید جعفر شهیدی، رئیس موسسه لغت نامه دهخدا اشاره کرد.
این موزه که مساحت آن 780 مترمربع است به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری تهران محسوب می‌شود که تمام علاقه‌مندان می‌توانند بدون پرداخت هرگونه مبلغ ورودی همه روزه از ساعت 9 تا 12 و 13 تا 16 به جز روزهای تعطیل برای بازدید به موزه مراجعه کنند.
انتهای پیام/
