افسردگی، بیماری ارثی از اجدادمان

به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از Futurity، در سال 2010، دانشمندان کشف کردند افرادی که نژاد اورسیایی دارند چیزی حدود یک تا چهار درصد از DNA اجدادمان، نئاندرتال‌ها، را به ارث برده‌اند.

انسان نئاندِرتال (Homo neanderthalensis) گونه‌ای از سرده انسان بود که در اروپا و قسمت‌هایی از غرب آسیا، آسیای مرکزی و شمال چین (آلتای) سکونت داشتند. اولین نشانه‌ها از نئاندرتال‌های اولیه به حدود ۳۵۰ هزار سال پیش در اروپا برمی‌گردد. ۱۳۰ هزار سال پیش، مشخصه‌های کامل نئاندرتال‌ها ظاهر شدند و در ۵۰ هزار سال قبل نئاندرتال‌ها دیگر در آسیا دیده نشدند، با وجود این، نسل آنها در اروپا تا ۳۳ تا ۲۴ هزار سال پیش منقرض نشده بود و شاید ۱۵ هزار سال پیش یعنی بعد از مهاجرت انسان امروزی به اروپا نسل نئاندرتال‌ها منقرض شده باشد. برخی ژن‌ها میان نئاندرتال‌ها و انسان امروزی مشترک است. این به آن دلیل است که نئاندرتال‌ها و اجداد انسان مدرن زمانی که تازه از آفریقا بیرون آمده بودند با یکدیگر آمیزش داشتند.

این اکتشاف باعث به وجود آمدن تعداد زیادی نظریه شد. بیشتر آنها درباره آثار احتمالی که این گوناگونی ژنتیکی بر مشخصات فیزیکی یا اخلاقی انسان امروزی دارد، از جمله رنگ پوست و آلرژی‌های شدید به متابولیسم چربی، می‌پرداخت. این تحقیقات همچنین باعث شد موضوعاتی مانند «آلرژی‌های ما، میراثی از نئاندرتال‌ها» و «آیا اروپایی‌ها چاقی را از نئاندرتال‌ها به ارث برده‌اند؟» سرتیر اخبار قرار گیرد.

اکنون دانشمندان اقدام به اجرای اولین مطالعه‌ای کرده‌اند که به طور مستقیم به مقایسه DNA نئاندرتال‌ها را با ژنوم جمعیت قابل توجهی از افراد بزرگسال، که دارای اجداد اروپایی با سوابق بالینی هستند، می‌پردازد.

نتایج این پژوهش که در ژونال «Science» منتشر شده است، نه تنها یافته‌های قبلی مبنی بر تاثیرات ظریف اما بنیادین میراث ژنتیکی باستانی بر انسان امروزی را تایید می‌کند بلکه شگفتی‌های جدیدی را نیز درباره این ویژگی‌ها رو می‌کند.

جان کاپرا، پروفسور علوم بیولوژی در دانشگاه وندربیلت، در این‌باره می‌گوید: «یافته اصلی ما این بود که DNA نئاندرتال‌ها بر صفات بالینی انسان مدرن تاثیرگذار است. گروه تحقیقاتی ما متوجه ارتباط میان DNA نئاندرتال‌ها و طیف گسترده‌ای از صفات شامل بیماری‌های ایمن شناسی، بیماری‌های پوستی، بیماری‌های عصبی، بیماری‌های روانی و بیماری‌های تولید مثلی در انسان امروزی شدند».

بعضی از ارتباطاتی که محققان کشف کردند، برخی از نظریه‌های قبلی را تائید می‌کند. برای مثال، یکی از نمونه‌های پیشنهادی بیان می‌کرد که DNA نئاندرتال‌ها روی سلول‌هایی به نام «کراتینوسیت» تاثیر می‌گذارد که به پوست در محافظت از عوامل محیطی مانند اشعه‌های فرابنفش و عوامل بیماری‌زا کمک می‌کند.

تجزیه و تحلیل‌های جدید حاکی از آن است که DNA نئاندرتال‌ها دارای انواع نفوذهای زیستی بر پوست انسان امروزی، به ویژه خطر ابتلا به ضایعات پوستی ناشی از خورشید به نام «کراتینوسیت»، است.

محققان همچنین به این نتیجه رسیده‌اند که بخش خاصی از DNA نئاندرتال‌ها باعث افزایش خطر اعتیاد به نیکوتین می‌شود. عوامل متنوعی بر خطر ابتلا به افسردگی تاثیرگذار است که برخی مثبت و برخی دیگر منفی هستند. نتایج نشان می‌دهد در واقع تعداد شگفت‌انگیزی از تکه‌های DNA نئاندرتال‌ها ارتباط مستقیمی با تاثیرات روانی و عصبی در انسان امروزی دارند.

کورنی سیمونتی، دانشجوی دکترا و اولین نویسنده مقاله تحقیقاتی، در این‌باره اذعان داشت: «مغز انسان به قدری پیچیده است که کاملا منطقی است انتظار داشته باشیم تغییرات آغازین در مسیر تکاملی متفاوتی دارای تاثیرات منفی باشد».

28000 بیمار

الگوی ارتباطی که دانشمندان موفق به کشف آن شده‌اند، نشان می‌دهد جمعیت امروزی که DNA نئاندرتال‌ها را حفظ کرده‌اند. ممکن است برای انسان مدرن همراه با مزایای تطابق‌پذیری باشد که 40 هزار سال پیش، وقتی که اجدادمان به محیطی غیر آفریقایی با عوامل بیماری‌زای مختلف و سطح متفاوت قرارگیری در معرض خورشید، مهاجرت کردند برای انسان مدرن به ارمغان آورده باشند؛ هرچند، شاید برخی از این صفات دیگر مزیتی در محیط مدرن نداشته باشد.

برای مثال، یکی از این عوامل دگردیس نئاندرتال‌ها باعث افزایش انعقاد خون می‌شود. این امر می‌توانست برای اجدادمان در سازگاری با محیطی جدید که سرشار از عوامل بیماری‌زای جدید بود، کمک بزرگی باشد؛ بدین ترتیب زخم‌ها به سرعت بهبود می‌یافت و همچنین از گسترش عامل بیماری‌زا در کل بدن فرد نیز جلوگیری می‌شد. حالا این عامل دگردیس در محیط‌های امروزی زیان‌آور است چراکه انعقاد بالای خون باعث افزایش ریسک سکته مغزی، آمبولی ریوی و عوارض بارداری می‌شود.

دانشمندات برای کشف این ارتباطات، از دیتابیسی شامل 28 هزار مریض که نمونه‌های بیولوژیکی آنها با نسخه بی‌نام ونشان سوابق درمانی الکترونیک آنها مرتبط بود، استفاده کرده‌اند. این اطلاعات از شبکه ژنتیکی و مدارک پزشکی الکترونیک تامین شده که توسط موسسه تحقیقاتی ژنوم انسان حمایت می‌شود. کار این موسسه، برقراری ارتباط میان دیتابیس سوابق دیجیتالی مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت و هشت بیمارستان دیگر در سراسر کشور بود.

این داده‌ها به دانشمندان اجازه داد تا معین کنند که آیا هر شخص پیش از این برای درمان یک سری شرایط پزشکی خاص از جمله بیماری‌های قلبی، آرتروز یا افسردگی تحت درمان قرار گرفته است یا خیر. سپس آنها ژنوم هر فرد را برای شناسایی مجموعه منحصر به‌فردی از DNA نئاندرتال‌ها، که هر شخص دارد، آنالیز کردند. با مقایسه دو مجموعه از اطلاعات و داده‌ها، دانشمندان تواستند هر بخش از DNA نئاندرتال‌ها را که خطر ابتلا به صفاتی استنتاج‌شده از سوابق درمانی را نشان می‌داد، به صورت جداگانه و به صورت جمعی مورد آزمایش قرار دهند.

کپرا در ادامه می‌افزاید: «داده‌های اطلاعاتی دانشگاه وندربیلت و شبکه‌های اطلاعاتی مشابه از بیمارستان‌های سرارسر کشور ساخته شده‌اند تا بتوانیم درباره پایه و اساس ژنتیکی بیماری‌های تحقیق کنیم. ما به این موضوع پی بردیم که با استفاده از آنها می‌توانیم پاسخگوی سوالات مهمی درباره روند تکامل انسان باشیم».

این پژوهش روش نوینی را برای بررسی سوالاتی درباب آثار رویدادها بر تکامل اخیر بشر را فراهم کرده است. پژوهش فعلی تنها به موضوع ارتباط عوامل مورثی از DNA نئاندرتال‌ها با صفات فیزیکی (فنوتیپ) مانند کدهای قبض بیمارستانی می‌شد اما اطلاعات بیشتری در سوابق پزشکی از جمله جواب آزمایش‌ها و یادداشت‌های پزشکان و تصاویر پزشکی وجود دارد که کپرا در حال تجزیه و تحلیل آنها به روشی مشابه است.

گزارش: هانا حیدری