حقایقی درباره سیاره آبی‌/ از مغناطیس هسته زمین چه می‌دانید؟

 گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا- نوید فرخی: سیاره زمین، این سنگ مرمر آبی زیبا که از زمان آدم و حوا میزبان بشر بوده، حقایق عجیب و شگفت‌آوری را در دل خود پنهان کرده است. زمین تنها یکی از گزینه‌ها برای زندگی نیست، بلکه تنها سیاره‌ای است که زندگی در آن برای ما امکان‌پذیر است. اما عمومِ جامعه چقدر از سیاره زمین اطلاعات دارند؟ من و شما تمام زندگی خود را در این سیاره زندگی کرده‌ایم اما واقعاً چقدر از زمین زیر پای خود اطلاع داریم؟ در طی قرن اخیر چیزهای زیادی را در مورد زمین آموخته‌ایم، مرور برخی از آنها خالی از لطف نیست.  

۱. زمین‌ساخت صفحه‌ای

زمین تنها سیاره منظومه شمسی است که دارای تکتونیک یا زمین‌ساخت صفحه‌ای است. اساساً پوسته بیرونی زمین در چندین منطقه منقطع است. این مناطق صفحاتی را شکل داده‌اند که به صفحات تکتونیکی معروف هستند. این صفحه‌ها در بالای ماگمای زمین شناور هستند و می‌توانند به سمت همدیگر حرکت کنند. هنگامی که دو صفحه با یکدیگر برخورد کنند، یک صفحه فرورانش می‌کند(به زیر صفحه دیگر می‌رود) و در جایی که از هم جدا می‌شوند، پوسته تازه تشکیل می‌شود.

این روند به چند دلیل بسیار مهم است، زیرا نه تنها منجر به ایجاد سطح زمین و فعالیت زمین‌شناختی(به عنوان مثال زمین‌لرزه، فوران آتشفشان، کوه‌سازی و تشکیل گودال اقیانوسی) می‌شود بلکه برای چرخه کربن ضروری است. چرخه کربن، چرخه‌ای بیوژئوشیمیایی مهمی است که به طور مداوم در آن فرایند ترکیب و آزادسازی کربن و اکسیژن رخ می‌دهد.  چرخه کربن در کنار چرخه نیتروژن و چرخه آب برقراری حیات روی زمین را ممکن ساخته است.

۲. زمین عمدتاً از آهن، اکسیژن و سیلیکون تشکیل شده است

اگر بتوانید زمین را به صورت توده‌هایی از مواد مختلف جدا کنید، ۳۲.۱٪ آهن، ۳۰.۱٪ اکسیژن، ۱۵.۱٪ سیلیسیم و ۱۳.۹٪ منیزیم دریافت خواهید کرد. بیشتر این آهن در واقع در هسته زمین قرار دارد و ۸۸٪ جرم هسته از آهن است. اگر از پوسته زمین نمونه‌برداری کنید، متوجه می‌شوید که ۴۷٪ آن اکسیژن است.

۳. هفتاد درصد از سطح زمین را آب پوشانده است.

وقتی فضانوردان برای اولین بار به فضا رفتند و با چشم خود به زمین نگاه کردند، بر اساس مشاهدات‌شان، زمین «سیاره آبی» لقب گرفت. این عنوان بی‌شک شایسته زمین است چرا که ۷۰ درصد از سیاره ما با اقیانوس‌ها پوشانده شده و ۳۰ درصد باقیمانده پوسته جامدی است که در بالای سطح دریا واقع شده است، به همین دلیل به آن پوسته قاره‌ای می‌گویند.

۴. جو زمین تا فاصله ۱۰ هزار کیلومتری ادامه دارد

هر چند جوّ زمین در ۵۰ کیلومتری سطح زمین غلیظ‌تر است اما تا ۱۰ هزار کیلومتر ادامه پیدا می‌کند. به همین علت اتمسفر زمین را به پنج لایه اصلی یعنی تروپوسفر، استراتوسفر، مزوسفر، ترموسفر و اگزوسفر تقسیم کرده‌اند. به عنوان یک قاعده کلی، فشار هوا و چگالی هر چه که در اتمسفر بالاتر برویم کاهش می‌یابد.

قسمت عمده‌ای از جو زمین در نزدیکی زمین است. در حقیقت، ۷۵ درصد از چگالی جو زمین در ۱۱ کیلومتری اولِ سطح آن قرار دارد. با این حال، بیرونی‌ترین لایه(اگزوسفر) از بقیه بزرگ‌تر است. این لایه در ارتفاع حدود ۷۰۰ کیلومتری سطح دریا آغاز می‌شود و تا حدود ۱۰۰۰۰ کیلومتری زمین(یعنی تا مرز خلأ و جایی که هیچ جوی وجود ندارد)  گسترش می‌یابد.

اگزوسفر عمدتاً از تراکم بسیار کم هیدروژن، هلیوم و چندین مولکول سنگین‌تر از جمله نیتروژن، اکسیژن و دی‌اکسیدکربن تشکیل شده است. اتم‌ها و مولکول‌ها در این لایه آن‌ قدر از هم دور هستند که در این لایه اگزوسفر چیزی شبیه به گاز وجود ندارد و ذرات دائماً به فضا می‌روند.  

۵. هسته زمین یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند

زمین مانند یک آهن‌ربای بزرگ دارای قطب‌هایی در بالا و پایین خود(نزدیک به قطب‌های جغرافیایی واقعی) است. میدان مغناطیسی ایجادشده هزاران کیلومتر از سطح زمین فاصله دارد و منطقه‌ای به نام مَگنِتوسفِر را تشکیل می‌دهد. دانشمندان تصور می‌کنند که این میدان مغناطیسی توسط هسته خارجی زمین تولید می‌شود، جایی که گرما، حرکت‌های همرفت مواد رسانا را برای تولید جریان الکتریکی مهیا می‌سازد.

از بابت وجود مگنتوسفر باید قدردان بود زیرا بدون وجود آن، ذرات بادهای خورشیدی مستقیماً به زمین برخورد می‌کردند و سطح زمین را در معرض تابش غیرقابل تحملی قرار می‌دادند. در عوض، مگنتوسفر بادهای خورشیدی را به دور زمین منحرف می‌کند و از ما در برابر آسیب محافظت می‌کند. دانشمندان همچنین این نظریه را مطرح کرده‌اند که جو رقیق مریخ دارای یک مَگنِتوسفِر ضعیف در مقایسه با زمین است.

۶. زمین دارای ۱ ماه و ۲ جِرم هم‌مدار است!

همانطور که بی‌شک آگاه هستید، زمین یک ماه دارد که در مورد آن اطلاعات و مقالات زیادی منتشر شده است بنابراین در این نوشتار به جزئیات بیشتری در مورد آن نخواهیم پرداخت. اما آیا می‌دانید ۲ سیارک وجود دارند که در یک پیکربندی دقیق هم‌مدار با زمین هستند!  به زبان ساده‌تر دو جرم آسمانی در مدار زمین گرفتار شده‌اند. این سیارک‌ها کروئینیه ۳۷۵۳ (3753 Cruithne) و 2002 AA۲۹ نام دارند و به عنوان بخشی از گروه اجرام نزدیک زمین(NEOs) شناخته می‌شوند.

ابعاد سیارک کروئینیه ۳۷۵۳ در حدود ۵ کیلومتر است و در برخی منابع از آن به عنوان «ماه دوم» زمین یاد می‌کنند. این سیارک گرچه به دور زمین نمی‌چرخد، اما در یک مدار همگام با سیاره ما حرکت می‌کند و به نظر می‌رسد در تعقیب زمین است. عرض سیارک AA۲۹ 2002 تنها ۶۰ متر است و دارای یک مدار «نعل اسبی» به دور زمین است(به نوعی حرکت مداری یک جرم کوچکِ در برابر یک جرم بزرگ که به نعل اسب شبیه است) و هر ۹۵ سال یک بار به نزدیک‌ترین فاصله‌اش با زمین می‌رسد.  

انتهای پیام/۴۱۶۰/پ