تکنولوژی مدرن، تحول ماهوی موجودات به امتداد وجود بشر است

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، همواره بر سر نوع تصرف در عالم هستی اعم از انسان‌ها، موجودات زنده، حیوانات و اشیاء بین ادیان، متفکران و فلاسفه اسلامی با فلاسفه غربی اختلاف وجود داشته است. اما دامنه این اختلاف تا کجا است؟ آیا بشر مدرن از تکنولوژی برای مسخر کردن و به کار گرفتن عالم استفاده می‌کند یا برای عنانیت و خودمحور انگاری؟ حدود تصرف انسان مسلمان در عالم و اشیاء چقدر است؟

حمیدرضا طالب‌زاده، عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه تهران و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در درس گفتارهای فلسفه خود در پاسخ به این سوال می‌گوید: هر عقد و قراردادی امکاناتی در پیش روی ما باز می‌کند. اگر انسان با اجتماع قرارداد بست، این امکان برای او فراهم می‌شود که در جهان تصرف کند. تصرف یعنی تغییر دادن، عوض کردن و از آنِ خود کردن. تصرف کردن یعنی در چیزی دگرگونی ایجاد کردن و آن را مال خودکردن. در عهد تجدد، انسان دیگر پروای الوهیت ندارد. اگر پروای الوهیت داشت، می‌دانست که هر چیزی در جهان صاحب دارد؛ طبیعت، انسان‌ها و حیوانات همه صاحب دارند.

طالب‌زاده می‌گوید: اگر در دین گفته می‌شود که شما نمی‌توانید سر یک گوسفند را ببرید، مگر به اذن‌الله، یعنی تا به اسم خدا التجا و رجوع نکنی، نمی‌توانی سر این حیوان را ببری و گوشتش حرام می‌شود. خدا می‌خواهد بگوید که این حیوان هم موجودی مثل تو است و صاحب دارد و بدون اینکه من اجازه دهم، نمی‌توانی سر آن را ببری و از آن استفاده کنی. بنابراین باید رجوع شود به صاحبش و اگر او اذن داد حلال می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه تهران می‌افزاید: اما دکارت می‌گفت که حیوانات ماشین هستند و همان رفتاری که شما می‌توانید با سنگ داشته باشید، می‌توانید با یک گاو و با یک گوسفند داشته باشید. این نگاه متفاوت است و در آن عالم، بی‌صاحب هست.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی وقتی عهدت را با صاحب عالم شکستی، خودت می‌شوی صاحب عالم. بنابراین بشر مدرن طرحی می‌افکند تا جمیع زوایای جهان را از آن خود کند. تصرف همیشه بوده است و امر تازه‌ای نیست. انسان‌ها در طول تاریخ تصرف می‌کردند، کشاورزی می‌کردند و در زمین تصرف می‌کردند؛ دامداری می‌کردند و در حیوانات تصرف می‌کردند؛ خانه می‌ساختند، سلاح جنگی می‌ساختند و طبیعت را از آن خودشان می‌کردند. بنابراین تصرف سابقه طولانی دارد. اگر گفته می‌شود بشر در عهد تجدد تصرف می‌کند، تصرفی تازه است که با گذشته تفاوت دارد.

 وی در توضیح تفاوت تصرف انسان در دیدگاه خدامدارانه با دیدگاه مدرن می‌گوید: باید توجه داشت که تصرف دو نوع است، یک‌ وقت تصرف در وجود اشیاء می‌کنید و یک‌وقت تصرف در ماهیت اشیاء. آن تصرفی که در عهد الهی امکان‌پذیر است، تصرف در وجود اشیاء است؛ یعنی شما یک چیز را برمی‌دارید و در آن تغییر می‌دهید و از آن استفاده می‌کنید. صنعت زره و بسیاری از صنایع را انبیاء به بشر یاد داده‌اند، اما این تصرف، تصرف در وجود اشیاء است، یعنی تغییر دادن موجودات در حدود مجاز و استفاده کردن از آن‌ها. بنابراین بر روی شتر نباید هر چقدر که خواستیم بار کنیم. هر چیزی را نمی‌شود ذبح کرد. نمی‌شود از هر چیزی همان‌طور که خواستیم استفاده کنید.

طالب‌زاده می‌افزاید: اما این تصرفی که در عهد تجدد رخ داده است، تصرف در ماهیت اشیاء است؛ یعنی اینکه موجودات چیز دیگری می‌شوند و ماهیت‌شان عوض می‌شود. در این تصرف، همه موجودات ماهیت‌شان بشری می‌شود و همه‌چیز به شکل بشری درمی‌آید. بشر خودش را در همه‌چیز می‌بیند و همه‌چیز را مبدل به امتداد خودش می‌کند. به این تکنیک می‌گویند.

عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه تهران می‌گوید: تکنولوژی تحول ماهوی همه موجودات به امتداد وجود بشر و ماهیت بشر است. این سنخ تصرف است که در تاریخ نظیر ندارد. در تاریخ، تکنولوژی به این معنا وجود نداشته است که در آن، همه‌چیز مبدل به‌ صورت بشری شود. با این اتفاق، جهان مبدل به ماده می‌شود برای اینکه صورت بشری در آن حلول کند.

انتهای پیام/۴۱۰۷/