غفلت از نگاه فرهنگی و مقوله پژوهش در آموزش مجازی/ آموزش مجازی در ایران به ارتقای اساتید کمک کرد

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا-محدثه حسینی؛ ایده «آموزش مجازی» همانند راه‌اندازی دانشگاه در کشور یک ایده وارداتی است که با وجود ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها این ایده با نداشتن زیرساخت‌های لازم آن مورد استفاده قرار گرفت. 

از همین رو با «علی شهابی» یک استاد دانشگاه که خود در دوره‌های مختلف آموزش مجازی خارج از کشور شرکت کرده و اکنون نیز مشغول به تدریس در چند دانشگاه کشور است، به گفتگو پرداخته‌ایم. در بخش نخست این گفتگو، شهابی در خصوص آموزش مجازی و هدف استفاده از آن در ایران و خارج از کشور گفت. در ادامه بخش دوم و پایانی این گفتگو را می‌خوانید. 

بیشتر بخوانید:

مقایسه آموزش مجازی در ایران و خارج از کشور/ چرا تحصیل‌کرده‌ها بیکارند؟

آنا: تعامل استاد و دانشجو در بستر آموزش مجازی چگونه است؟

شهابی: در آموزش مجازی استاد و دانشجو تعامل کمتری با یکدیگر دارند. در این نوع آموزش استاد باید به‌صورت جامع‌تر سخن بگوید و از بهره بردن از تکنیک‌های دیگر آموزشی همانند زبان بدن محروم می‌شود.

در آموزش مجازی استاد نمی‌تواند این‌که دانشجو درس را گوش می‌دهد یا نه و یا عکس‌العمل آن را درک کند؛ از همین رو استاد بر اساس درک و توانمندی خود یک نوع شیوه تدریس را انتخاب می‌کند. ممکن است در این شیوه تدریس بسیاری از دانشجویان درس را درک نکنند؛ زیرا تعامل لازم با استاد و آن درس شکل نگرفته است.

آنا: برای شکل‌گیری تعامل استاد و دانشجو چه راهکارهایی وجود دارد؟

شهابی: برای شکل‌گیری تعامل بین دانشجو و استاد در آموزش مجازی لازم است که آموزش به‌صورت دو سویه انجام شود و استاد صرفاً متکلم وحده نباشد. هم‌چنین استاد بتواند دانشجویان خود را در فضای مجازی ببیند.

به‌طورمثال یک دوره آموزش مجازی که در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، در این دوره اساتید می‌توانستند دانشجویان را ببینند این دیده شدن منجر به شکل‌گیری ذهنیت مشترک بین استاد و دانشجو و دستیابی به اهداف آموزشی آن دوره مجازی شد.

اگر استاد نتواند دانشجوی خود را هنگام تدریس ببینند و متکلم وحده باشد، دیگر حضور استاد نمی‌تواند مفید باشد و یک صوت ضبط‌شده نیز می‌تواند وظیفه این استاد را انجام دهد و یا اینکه یک نفر می‌تواند به کل کشور تدریس کند.

آنا: شکل‌گیری سامانه‌های آموزش مجازی در دانشگاه‌های ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟

شهابی: دانشگاه‌ها توانستند در مدت‌زمان کوتاهی بسترها و سامانه‌های آموزش مجازی خود را کنند و یا از شرکت‌های مختلف برای احیای این سامانه‌ها کمک بگیرند، به‌طور مثال دانشگاه آزاد اسلامی نیز توانست در برهه زمانی کوتاه به یک دستاورد آموزش مجازی دست پیدا کند که این دستاورد ارزشمند است.

پیگیری آموزش به‌صورت مجازی در ایران منجر شد که به توانمندی‌های خود ایمان بیاوریم و سعی کنیم مشکلات پیش روی خود را برطرف کنیم.

شناسایی ضعف و کمبودهای آموزش عالی و اینکه دانشگاه‌ها نیازهای خود را شناسایی کنند، یکی دیگر از نقاط مثبت آموزش مجازی است که می‌تواند منجر به توسعه آموزش در کشور شود.

آنا: آموزش مجازی چه تأثیراتی بر اساتید دانشگاهی داشت؟

شهابی: در آغاز مسیر آموزش مجازی در ایران، بسیاری از اساتید با نحو استفاده از سامانه‌های آموزشی و نحوه تدریس در فضای مجازی نبودند و مسلط نبودند و در این مسیر مجبور شدند از دیگر اساتید و یا دانشجویان خود کمک بگیرند.

در شکل‌گیری آموزش مجازی در ایران به اساتید به‌صورت هم‌زمان آموزش داده شد، این آموزش به این معنی نیست که یک دوره و یا کس خاصی به این اساتید آموزش داد؛ بلکه استاد خود مجبور شد که نحوه استفاده از آن سامانه‌های آموزش مجازی و تدریس در آن را یاد بگیرد. این آموزشی که به اساتید داده شد منجر شد احساس نیاز به یادگیری و تکنولوژی محور شدن در اساتید شکل بگیرد.

اشتیاق این اساتید برای تعامل با دانشگاه‌های خارج از کشور افزایش یافت و منجر به توسعه علمی اساتید ایران شد؛ همچنین آموزش مجازی به‌صورت ناخودآگاه نیاز افراد را به فضای مجازی بیشتر کرد و منجر شد که در دانشگاه‌ها یک سامانه یکپارچه شکل بگیرد. اساتید در بستر آموزش مجازی رشد کردند و سطح علمی و نگاه آن‌ها به مسائل توسعه پیدا کرد که این امر منجر به خرسندی و خوشحالی است.

کاهش نگاه تربیتی در آموزش مجازی

اساتید به همراه وظایف آموزشی خود وظایف تربیتی و پژوهشی را بر عهده دارند که در آموزش مجازی کمتر می‌توان به این وظایف پرداخت. دانشجو در کلاس‌های درس و در جمع دانشجویان، تعاملات اجتماعی را یاد می‌گرفت و اتفاقات اطراف خود را درک می‌کرد و می‌توانست در این فضاها ضعف‌ها و کمبودهای خود را شناسایی کند و درصدد برطرف کردن آن برآید.

به‌طورمثال اگر دانشجویی نمی‌توانست در جمع صحبت کند و اعتمادبه‌نفس پایینی داشت، در جمع دوستان دانشگاهی و با صحبت کردن در کلاس‌های درسی به‌نوعی اعتمادبه‌نفس خود را افزایش می‌داد و به‌مرور مذاکره کردن به گروه هم‌سالان و افراد بزرگ‌تر از خود (استاد) را یاد می‌گرفت.

زمانی که دانشجو به‌صورت حضوری در دانشگاه حاضر می‌شود به‌صورت رایگان تعاملات اجتماعی را یاد می‌گیرد و آزمون‌وخطا می‌کند؛ این دانشجو در محیط دانشگاه برای محیط کار آماده می‌شد که این مسئله در فضای مجازی امکان‌پذیر نیست.

بهبود نگاه آموزشی و غفلت از فرهنگ در آموزش مجازی

آموزش مجازی در ایران به ارتقای اساتید کمک کرد و شیوه یادگیری دانشجویان را نیز تغییر داد. همچنین منجر شد که در آینده استقبال بیشتری از آموزش مجازی دیگر کشورها شود و دانشجویان اساتید در دوره‌های مختلفی شرکت کنند. اما متأسفانه نگاه تربیتی در آموزش مجازی کاهش ‌یافته است و نگاه آموزشی بهبود پیداکرده است.

 نگاه تربیتی به معنای هر چیزی است که به رشد دانشجو تأثیر داشته باشد و صرفاً به معنای نگاه علمی که در دروس دانشگاه وجود دارد نیست. دانشجویانی که در آموزش مجازی ادامه تحصیل می‌دهند دارای خلأهایی هستند که با استفاده از ابزارهای متنوع به‌ویژه ابزارهای کمک‌آموزشی باید خلأها و کمبودها خود را جبران کنند و تعاملات خود را با دیگر دانشجویان و جامعه افزایش دهند.

آنا: برای بهبود نگاه تربیتی در آموزش مجازی چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟

شهابی: معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی دانشگاه‌ها باید نگاه خود را به سمت نگاه تکنولوژی محور سوق دهند و باید بتوانند در سامانه‌های آموزش مجازی در کنار آموزش قرار گیرند و سعی کنند هم‌زمان به رفع ضعف‌های موجود دانشجویان کمک کنند ضعف‌هایی که با فراهم شدن شرایط حضور دانشجو در دانشگاه‌ها با انجام فعالیت‌های فرهنگی در فضای مجازی برطرف شود.

همچنین در حوزه پژوهش در آموزش مجازی نیز با ضعف‌های روبرو هستیم که برای رفع این ضعف‌ها نیز می‌توان از ابزارهای کمک‌آموزشی در سامانه‌های آموزش دانشگاه‌ها استفاده کرد، به‌طورمثال با بارگذاری فیلم می‌توان به رفع ضعف‌های موجود در حوزه پژوهش دانشگاه کمک کرد.

در سامانه‌های آموزش مجازی به همراه تعامل استاد و دانشجو در فضای کلاس باید دانشجویان در یک فضای مکمل قرار گیرند؛ به‌طورمثال اگر دانشجو در هفته سه ساعت با استاد کلاس دارد می‌بایست چند ساعت نیز بدون حضور استاد با همکلاسیان خود تعامل داشته باشد و در کلاس مجازی حاضر شود. باید این زیرساخت‌ها و نگاه‌های فرهنگی و پژوهشی در سامانه‌های آموزشی دانشگاه دیده شود و کارشناس فرهنگی و پژوهش جایگاه خود را در کنار امور آموزشی در بسترهای سامانه آموزشی دانشگاه ایجاد کنند.

انتهای پیام/4084/پ