سلامت مردم دغدغه دانشگاه آزاد است/ با سیاست‌های وزارت بهداشت همراهیم و از قانون تخطی نکرده‌ایم

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا به نقل از ایرنا، کیفیت واژه ای است که همواره از سوی مسوولان نظام سلامت به عنوان مهم ترین دغدغه در امر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطرح می شود. در همه برنامه ها و سیاست های نظام سلامت در عرصه های مختلف آموزش، پژوهش و خدمات سلامت، ردپایی از کیفیت و مسیر ارتقای آن به چشم می خورد.

در این زمینه یکی از مهم ترین مسایل موجود، کیفیت آموزش علوم پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی است. برای پرداختن دقیق تر به این مقوله در گفت وگویی با جبرییل نسل سراجی، رییس مرکز توسعه آموزش علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی این مساْله را با وی در میان گذاشتیم که در ادامه می خوانید.

کیفیت آموزش علوم پزشکی به چه عواملی وابسته است؟

مقوله کیفیت در آموزش عالی از جمله آموزش پزشکی، بحث جدیدی در داخل و خارج کشور نیست. حتی شما در بررسی مستندات دانشگاه ها در دوران قبل از انقلاب اسلامی هم، مکتوباتی را می یابید که در خصوص ارتقای کیفیت نوشته و منتشر شده اند. اما آنچه امروز بیشتر مورد توجه قرار می گیرد، بحث بهره وری در ارتقای کیفیت است. یعنی تلاش برای بهبود کیفیت با حداقل تخصیص منابع.

در خصوص سؤالی هم که فرمودید باید عرض کنم که کیفیت در آموزش پزشکی به مؤلفه های مختلفی وابسته است. اگر به مقوله آموزش به مثابه یک سیستم نگاه کنیم، برای تحقق کیفیت مطلوب خروجی این سیستم (یعنی دانش آموخته کارآمد)، هم باید ورودی سیستم با کیفیت باشد و هم فرآیندی که روی آن پیاده می شود.

این 2 مقوله، یعنی ورودی و فرآیند در دانشگاه آزاد چگونه است؟

پذیرش این دانشگاه از میان دانش آموزان خواهد بود چرا که پذیرفته شدن در رشته های علوم پزشکی به ویژه مقاطع دکتری حرفه ای کار چندان ساده ای نیست. بسیاری از این افراد جزء رتبه های برتر کنکور بوده اند که به خاطر مسایل شخصی و خانوادگی به جای تحصیل در دانشگاه های دولتی در شهرهای دیگر، ترجیح داده اند در دانشگاه آزاد شهر خودشان ادامه تحصیل دهند. لذا عموماً ورودی این رشته ها افراد توانمند هستند.
اما فرآیندی که اشاره شده خود به حضور اعضای هیأت علمی توانمند و محیط آموزشی متناسب بر می گردد. در این خصوص هم باید گفت که حوزه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی وضعیت مناسبی دارد. اعضای هیأت علمی دانشگاه از جمله متخصصان واجد شرایط هستند، برخی از اساتید هم که به عنوان استاد مدعو از دانشگاههای دیگر دعوت می شوندو لذا بدنه هیأت علمی، قابل قبول و رو به رشد است. در خصوص محیط آموزشی هم باید گفت عموم واحدهای دانشگاهی مجری رشته های پزشکی شرایط بسیار خوبی را دارا هستند. کلاس های مجهز، آزمایشگاه های مناسب، کتابخانه ها و ... از جمله این محیط ها هستند که در بازدیدهایی که از این واحدها به عمل می آید به خوبی به چشم می خورند. حتی در برخی واحدها، امکاناتی وجود دارد که در سایر دانشگاه های کشور کمتر می توان آنها را دید.
با توجه به گفته های شما به نظر می رسد وضعیت کیفی آموزش پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی نباید مشکلی داشته باشد. درست است؟
ببینید، مهم ترین روش ارزیابی کیفی رشته های علوم پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی، ارزیابی خروجی این رشته ها یعنی فارغ التحصیلان است. به عنوان مثال شما می بینید دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در مقاطع دکتری حرفه ای، در آزمون های جامع کشوری مانند آزمون جامع علوم پایه، آزمون پیش کارورزی بسیار موفق عمل می کنند. حتی در سال های اخیر تعداد قابل توجهی از رتبه های برتر این آزمون ها مثلاً در رشته داروسازی از دانشجویان دانشگاه آزاد هستند. تعداد قابل توجهی از فارغ التحصیلان رشته پزشکی و دندان پزشکی این دانشگاه در آزمون پذیرش دستیار تخصصی با رتبه های بالا قبول می شوند. این معنایش جز این نیست که کیفیت آموزش در دانشگاه آزاد اسلامی با آزمون های ملی در حال ارزیابی است و اگر از سایر دانشگاه ها بالاتر نباشد پایین تر نیست.
البته ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که در اظهارنظرها در خصوص کیفیت کار یک مجموعه دانشگاهی باید کمی با احتیاط عمل کرد. ببینید یک نوجوان با تلاش زیاد در دانشگاه آزاد پذیرفته می شود، خانواده با چه مشکلاتی فرزند خود را در دانشگاه آزاد ثبت نام می کند و از بسیاری از هزینه های زندگی صرف نظر کرده تا هزینه تحصیل فرزند خود را تأمین کند و در این مسیر حمایتی هم از منابع دیگر دریافت نمی کند، حالا وقتی یک مسئولی با چند جمله کل کیفیت کار این مجموعه دانشگاهی بزرگ را زیر سؤال ببرد به نظر من کم انصافی است.
با این توضیحات چرا مقوله کیفیت در دانشگاه آزاد اسلامی برای برخی مسوولان عامل ایجاد نگرانی شده است؟
باید عرض کنم که کیفیت یک مسیر طولانی است که رسیدن به انتهای آن تقریباً غیرممکن است. یعنی در هر مرحله کیفی که قرار بگیریم قطعاً یک مرحله بالاتر از آن هم می تواند وجود داشته باشد. وضعیت کیفی آموزش پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی وضعیتی قابل قبول است اما همیشه می توان برای آن، وضعیت بهتری را هم متصور بود. کمال گرایی این مسئولان قابل تقدیر است ولی باید به این مسأله هم توجه کرد که کیفیت یک شبه حاصل نمی شود.

در زمان استقرار مجموعه مدیریتی جدید در حوزه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، وضعیت کیفی در سطحی وجود داشت که به نظر نیاز به اصلاحاتی احساس می شد. اصلاً فلسفه وجودی تیم مدیریتی حاضر در دانشگاه و حوزه علوم پزشکی که شامل گروهی از زبده ترین مسوولان و مدیران کشور و نظام سلامت در برهه های مختلف بوده اند، همین ارتقای کیفیت بوده است. ما به نوعی مسوول وضعیت موجود نیستیم؛ بلکه مسئول رساندن وضع موجود به وضعیت مطلوب با کیفیت هستیم. مشکلی که در این زمینه گاهی پیش می آید این است که برخی دوستان به جای این که به روند تغییرات توجه کنند، نگاهی مقطعی به شرایط دارند. ممکن است در یک نگاه مقطعی مشکلاتی در برخی واحدها وجود داشته باشد، اما باید دید که این وضعیت از کجا به کجا رسیده است. آیا مسیر ارتقایی طی شده است یا در حال سیر نزولی است. این گونه می توان متوجه تغییرات کیفی اساسی در وضعیت آموزش علوم پزشکی دانشگاه آزاد شد.
اخیراً هم البته برخی این گونه اظهار نگرانی کرده اند که اجازه نمی دهیم با سلامت مردم بازی کنند، اینجا باید گفت که این مسأله اتفاقاً دغدغه اصلی مسوولان دانشگاه آزاد اسلامی هم هست. می دانید که مسوولان امروز دانشگاه آزاد چه در حوزه پزشکی چه غیر آن، عموماً از دولتمردان و پیشکسوتان عرصه های مختلف نظام هستند. لذا این گروه هم حساسیت های قابل توجهی به این مقوله دارند و اتفاقاً همه تلاش ها برای ارتقای کیفیت آموزش پزشکی ناظر به همین نگرانی است. چنین اظهارنظرهایی بعضاً می تواند موجبات دلسردی را در اقشار مختلف جامعه فراهم آورد و در نهایت به سود هیچ کسی نیست.
چند مورد از اقداماتی که در خصوص ارتقای کیفیت آموزش انجام شده است را ذکر کنید؟
بله، در همین چند روز پیش در ایام دهه فجر شاهد بودید که تعداد قابل توجهی از مراکز درمانی وابسته به دانشگاه راه اندازی شد. در روند آموزش پزشکی ما احساس کردیم که نیازمند فیلد برای آموزش بالینی هستیم. چرا که بیمارستان های موجود کفاف آموزش دانشجویان را نمی دهد. لذا برنامه ریزی های مختلفی صورت گرفت و امروز شاهدیم که 4 بیمارستان جدید وارد فاز تجهیز شده اند، یک بیمارستان جدید کلنگ خورد، درمانگاه بیمارستان فرهیختگان راه اندازی شد، کلینیک قدس راه اندازی شد، کلینیک دندان پزشکی بروجرد راه اندازی شد و ... همه اینها تلاشی بود برای ارتقای کیفیت آموزش پزشکی که دست اندرکاران می دانند راه اندازی یک کلینیک و یا بیمارستان چه میزان زحمت و دغدغه دارد. اما شاهد هستیم که حوزه علوم پزشکی در راستای ارتقای کیفیت، در یک بازه زمانی 16 ماهه توانست به این موفقیت ها دست یابد.
در سایر حوزه های سلامت در دانشگاه آزاد اسلامی نیز اقداماتی صورت گرفته است؟

ما معتقدیم که نظام سلامت اعم از آموزش، پژوهش و خدمات، شبکه در هم تنیده ای است که باید همه ی آن را با هم دید. لذا معنی ندارد که ما فقط به آموزش بپردازیم و از دو عرصه دیگر غافل شویم. لذا حوزه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در پژوهش و ارائه خدمات هم برنامه های روشنی و مدونی را پیگیری می کند. باز هم اشاره می کنم که در دهه فجر امسال، حدود 50 مرکز تحقیقاتی علوم پزشکی در واحدهای سراسر کشور افتتاح شد و این خود نشان از عزم حوزه علوم پزشکی برای گسترش پژوهش دارد. در حیطه ارائه خدمات هم اوضاع همین است. برنامه اعتباربخشی مراکز درمانی، ارتقای کیفیت اورژانس های بیمارستانی، نوسازی ناوگان آمبولانس ها، نوسازی تجهیزات و ... از جمله اقدامات مؤثر حوزه پزشکی در نظام ارائه خدمات است. باور ما این است که ارتقای کیفیت خدمات در نهایت منجر به ارتقای کیفیت آموزش ما نیز خواهد شد.
فکر می کنید رساندن حوزه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی به استانداردهای ملی و بین المللی چه میزان زمان نیاز دارد؟

همان طور که گفتم، کیفیت انتها ندارد. از سوی دیگر در حال حاضر در ارزیابی درونی گروه های آموزشی و دانشکده های مختلف که توسط یک تیم خبره در حال انجام است، تعداد قابل توجهی از واحدها همین الان واجد این استانداردها هستند. اما تعدادی هم وجود دارند که برای ارتقای کیفی آنها برنامه روشنی تدوین شده است.

در خصوص زمان هم باید عرض کنم طبق توافقی که با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شخص وزیر محترم در تابستان امسال به امضا رسید، بنا شد حوزه علوم پزشکی در یک بازه زمانی سه ساله نسبت به ارتقای کیفیت واحدها و تحقق استانداردهای مدنظر وزارت بهداشت اقدام کند. لذا برنامه ریزی های صورت گرفته هم ناظر به همین زمان است. البته گام های روشن و اساسی کوتاه مدت نیز در این مسیر برداشته شده است از جمله این که با وجود ظرفیت های قانونی برای راه اندازی واحد جدید در دانشگاه آزاد اسلامی، به خاطر همراهی با سیاست های وزارت متبوع، هیچ واحد دانشگاهی جدیدی بدون مجوز وزارت بهداشت در این مدت 16 ماهه اجازه پذیرش دانشجو نداشته است و این که همه دستورالعمل های وزارت بهداشت عیناً به واحدهای مجری برای اجرا ابلاغ شده و اقداماتی از این قبیل. ما امیدواریم طبق قرار و وعده با وزارت بهداشت، در پایان این بازه زمانی، استانداردهای رشته های علوم پزشکی را ارتقا داده و به شرایط مطلوب و مدنظر نهادهای ذی ربط برسانیم.