اسپیس‌ایکس؛ آغاز عصر جدید فضا یا برون‌سپاری ناسا؟

 به گزارش خبرنگار حوزه علم، فناوری و دانش‌بنيان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، شنبه دهم خرداد ساعت 23:52 دقیقه به وقت تهران، حامل فضایی دومرحله‌ای فالکن 9 (Falcon 9) طی ماموریتی به نام دمو-2 (Demo-2) با موفقیت کپسول کرو دراگون را به مدار زمین برد و دو فضانورد، رابرت بهنکن (Robert Behnken) و داگلاس هارلی (Douglas Hurley) توانستند سوار بر آن راهی ایستگاه فضایی بین‌المللی در مدار زمین شوند. این اولین بار در تاریخ بود که فضانوردان با یک راکت و فضاپیمای تجاری به مدار نزدیک زمین رسیدند و همچنین نخستین باری بود که شرکت اسپیس‌ایکس در تاریخ 18 ساله خود توانست انسان را به فضا بفرستد.

مأموریت دمو-2 از مرکز فضایی کندی در فلوریدا انجام گرفته است. یکی از ویژگی‌های شاخص این مأموریت این است که حامل فضایی Falcon-9 دارای قابلیت استفاده مجدد است، ویژگی‌ای که هیچ یک از حامل‌های پیش از آن نداشتند و تنها یک بار می‌توانستند محموله‌ای را به فضا بفرستند و سپس در حین بازگشت به زمین از بین می‌رفتند. از آنجایی که هزینه توسعه و ساخت حامل‌های فضایی بسیار بالاست، قابلیت استفاده مجدد و فرود موفقیت‌آمیز پس از پرتاپ به‌شدت دارای اهمیت است.

مدت زمان این ماموریت بسته به وضعیت کرو دراگون و تصمیم ناسا مبنی بر اینکه ماموریت برای کمک به عملیات ISS طولانی‌تر شود یا خیر، می‌تواند بین 30 تا 119 روز متغیر باشد. آژانس فضایی  هنوز در این مورد تصمیمی اتخاذ نکرده است. صرف نظر از این، 119 روز حداکثر زمان ممکن است. تاریخ شروع ماموریت بعدی اسپیس‌ایکس تا زمانی که کرو دراگون یک به سلامت به زمین برنگردد، مشخص نخواهد شد. قرار بر این است تا در مأموریت بعدی یک ژاپنی و سه آمریکایی راهی فضا بشوند. در این مأموریت، از نسخه‌ای از کپسول طراحی شده برای دوام 210 روز در مدار استفاده خواهد کرد.

چگونه پای بخش خصوصی به میان آمد؟

ناسا آخرین بار در تاریخ 21 ژوئیه 2011، فضاپیمایی سرنشین‌داری را از خاک آمریکا به فضا پرتاب کرده بود. آنها همیشه این طرح را در نظر داشتند تا مأموریت‌های مدار نزدیک زمین خود را به بخش خصوصی واگذار کند؛ ابتدا برای مأموریت‌های تأمین منابع به ISS و سپس برای ارسال فضانورد از طریق برنامه خدمه تجاری (CCP). به همین منظور، قراردادهای گسترده‌ای را با بوئینگ و اسپیس‌ایکس منعقد کردند تا سفینه‌های حمل نیرو توسط آنها ساخته شود. تاریخ اولیه سال 2017 بود که شرایط طبق زمانبندی پیش نرفت.

ناسا بیش از 4 میلیارد دلار به روسیه پرداخت کرده بود تا فضانوردان خود را از مأموریت‌های سایوز به ISS منتقل کند. جدول زمانی درست پیش نرفت و ناسا ​​وادار شد تا پول بیشتری برای سایوز بپردازد و این احتمال عجیب به وجود آمد که برای اولین بار ISS بعد از دو دهه فاقد پرسنل باشد. بار مالی زیاد و بحران روابط روسیه و ایالات متحده طی یک دهه گذشته، فشار بیشتری را بر ناسا برای پایان دادن به همکاری‌هایش با سایوز وارد کرد. موفقیت ماموریت دمو-2  به ناسا این امکان را می‌دهد تا روی گزینه‌های تازه‌ای در اجرای برنامه‌های فضایی خود حساب کند.    

 اسپیس‌ایکس و بوئینگ نیز انتظارات را بر اساس زمان‌بندی‌ها برآورده نکرده بودند. اگرچه اسپیس‌ایکس تمام آزمایش‌های اصلی خود را انجام داده بود؛ اما نقص سخت‌افزاری مهمی در آوریل سال 2019 پیش آمد و یکی از کپسول‌های دراگون تنها یک ماه پس از اتمام دستگاه و پرواز آزمایشی موفقیت‌آمیز، در سکوی خود آتش گرفت. این انفجار، سرانجام  دمو-2 را به سال 2020 سوق داد.

 در همین حال، پرواز آزمایشی ماه دسامبر سی اس تی-۱۰۰ بوئینگ، به دلیل مشکلات نرم‌افزاری، هرگز راهی ISS  نشد. بنابراین نگاه ناسا فعلاً منحصر به اسپیس‌ایکس و ایلان ماسک است، هر چند  قرار شد بوئینگ در پاییز این ماموریت را دوباره انجام ‌دهد.

افقی تازه در صنعت فضایی

ماموریت روز شنبه جهشی بزرگ برای اسپیس‌اکس و صنعت فضایی تجاری به شمار می‌رود. مدیرعامل اسپیس‌اکس، ایلان ماسک می‌خواهد روزی از طریق سفینه‌های فضایی شرکت خود انسان به مریخ بفرستد و یک سیستم حمل و نقل پایدار بین‌سیاره‌ای برقرار کند.

دراگون اولین قدم برای تبدیل اسپیس‌ایکس به عنوان یک شرکت فضایی اعزام فضانورد است و پیش‌بینی می‌شود که آنها از فناوری‌های خود برای ماموریت‌های فضانوردی و توریستی خصوصی در سال‌های آینده استفاده کنند. پس از موفقیت اسپیس‌ایکس، نگاه‌ها به بوئینگ است تا مشخص شود برنامه استارلاینر آن به کجا می‌رسد. موفقیت اسپیس‌اکس نشان داد که پرواز فضایی خصوصی از نظر فنی قابل پیاده‌سازی است، اگرچه شرکت‌ها هنوز هم باید روی این حوزه کار کنند و دولت‌ها باید قوانینی را برای فضا تبیین کنند.

قابل ذکر است که برنامه CCP صرفاً یک اقدام فداکارانه از سوی ناسا برای باز کردن دریچه‌های تازه و ایجاد فرصت برای صنعت و بخش خصوصی نیست. صرفه‌جویی در بودجه یکی از دلایل اصلی ناسا برای ورود شرکت‌های خصوصی است. هر مأموریت فضایی ناسا نزدیک به 1.8 میلیارد دلار هزینه می‌برد که رقم سنگینی به شمار می‌رود. این در حالی است که اکنون ناسا برای هر یک از مأموریت‌های اسپیس‌اکس فقط 55 میلیون دلار پرداخت کرده است.

در تحقیقی که اخیراً توسط انجمن سیاره‌ای (یک بنیاد مردم‌نهاد و غیرانتفاعی است که در زمینه‌های پژوهشی، تحقیقاتی تبلیغاتی، و جانبداری از پروژه‌های مهندسی مرتبط با نجوم و اکتشافات فضایی فعالیت دارد) انجام گرفت تخمین زده شد که ناسا برای کل پروژه‌ اسپیس‌ایکس و بوئینگ رقمی بسیار ارزان‌تر از آنچه که آژانس احتمالا باید برای توسعه ناوگان حمل و نقل خود به مدار زمین خرج می‌کرد، هزینه متقبل شد. درعوض، ناسا منابع خود را به توسعه معماری فضایی(تلاش برای احداث زیرساخت در فضا) برای بازگشت به ماه و سفر نهایی به مریخ معطوف کرده است (این برنامه نیز بسیار از زمانبندی عقب مانده است).

کروناویروس و ادامه پروژه

تصمیم ناسا و اسپیس‌ایکس برای ادامه‌ پروژه‌ دمو-2 در خلال همه‌گیری اخیر نیز انتقادات فراوانی را برانگیخته بود. یکی از برجسته‌ترین نقدها از سوی معاون سابق ناسا، لری گارور بود که در ماه آوریل به آتلانتیک گفت: اعتقاد ندارم در معرض خطر قرار دادن جان عده‌ زیادی از افراد برای انتقال دو نفر به همان مکانی که 20 سال اخیر همیشه به آنجا رفته‌ایم، دارای اولویت باشد.

 با وجود کاهش یا توقف بسیاری از پروژه‌های ناسا به دلیل بیماری کروناویروس جدید، CCP  یکی از معدود برنامه‌هایی بود که به طور جدی ادامه داشته و هرگز متوقف نشده است. اگرچه آژانس ارتباط با بهنکن و هارلی را با جهان خارج به حداقل رسانده بود، صدها نفر از کارمندان ناسا و اسپیس‌اکس که برای پروژه به تلاش‌هایشان در پشت صحنه احتیاج بود در معرض خطر کرونا ویروس جدید بودند. هر چند ناسا و اسپیس‌ایکس هر دو اعلام کردند اقدامات لازم را برای افزایش فاصله اجتماعی بین افراد در سایت انجام می‌دهند و کارمندان را در شیفت کاری قرار داده‌اند تا تماس‌ها به حداقل برسد.

جیم برایدنستاین، مدیر ناسا، در ماه آوریل در توئیتی اعلام کرده بود: هیچ ویروسی قوی‌تر از میل بشر به کشف نیست. ایلان ماسک نیز علناً مخالفت خود را با اقدامات تعویقی تصریح کرده و اخیراً یکی از کارخانه‌های تسلا را در کالیفرنیا، بازگشایی کرده است.  

انتهای پیام/4021/پ