چرا دانشگاه‌ها از برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی شانه خالی می‌کنند؟

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه و کرسی‌های آزاداندیشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی که قریب به دو دهه همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری است، مورد بی‌توجهی مسئولان فرهنگی و علمی دانشگاه‌ها و تشکل‌های دانشجویی واقع شده و همچنان مغفول مانده است.

یکی از دغدغه‌های همیشگی خبرگزاری آنا پیگیری موضوعات و مطالباتی است که عزمی برای اجرایی شدن آن دیده نمی‌شود، مطالبه‌گری و مسئله‌محوری از جمله مسائلی است که مورد تأکید این خبرگزاری علمی بوده و در این راستا در سلسله گزارش‌هایی به چرایی عدم برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها و چالش‌ها و موانع پیش روی آن می‌پردازد.

بی‌شک یکی از رسالت‌های انقلاب اسلامی، ریشه‌کن کردن و نقد فرهنگ خفقان و جمود فکری، و اباحی‌گری  و آزادی بی‌مهار غرب است. این اقدام هنگامی به نتیجه می‌رسد که آزادی‌هایی در غالب قانون و با تکیه بر منطق و اخلاق صورت گیرد. رشد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و علمی زمانی از شعار به عمل مبدل می‌شود که کرسی‌های آزاداندیشی در سراسر مراکز علمی و پژوهشی کشور رواج داشته باشد. مقام معظم رهبری در نامه‌ای که در بهمن ماه سال 81 به جمعی از نخبگان و پژوهشگران حوزه، نگاشتند به موضوع آزاداندیشی اشاره نمودند که بعدها به منشور آزاداندیشی موسوم گردید.

ایشان در همین نامه سیاست‌زدگی و سیاست‌زدایی را عاملی دانستند که کشور را به سکوتی مرداب‌گونه می‌کشاند و صاحبان قدرت، ثروت و تریبون با سوءاستفاده از شرایط می‌توانند جریان‌ساز باشند و موجب پایین آمدن سطح تفکر اجتماعی شوند و صاحب‌دلان و خردمندان را به حاشیه برانند و موجب فرسودگی آن‌ها شوند. ایشان از خودباختگی و اتکاء به غرب، و جمود و تحجر انتقاد می‌کنند و راه سومی را برمی‌گزینند که در آن به‌دوراز هیاهوهای هیجانی و با پرهیز از افراط‌وتفریط و با یک دید علمی، منطقی و اخلاقی به تبیین مسائل پرداخته می‌شود.

رهبر انقلاب به این نکته اشاره می‌کنند که «نباید از «آزادی» ترسید و از «مناظره» گریخت و «نقد و انتقاد» را به کالای قاچاق و یا امری تشریفاتی، تبدیل کرد، چنانچه نباید بجای مناظره، به «جدال و مراء»، گرفتار آمد و به جای آزادی، به دام هتاکی و مسئولیت‌گریزی لغزید.»

همچنین ایشان در این نامه خاطرنشان می‌کنند که «برای بیدار کردن عقل جمعی، چاره‌ای جز مشاوره و مناظره نیست و بدون فضای انتقادی سالم و بدون آزادی بیان و گفتگوی آزاد با «حمایت حکومت اسلامی» و «هدایت علماء و صاحب‌نظران»، تولید علم و اندیشه دینی و درنتیجه، تمدن‌سازی و جامعه‌پردازی، ناممکن یا بسیار مشکل خواهد بود.»

رهبر انقلاب تشکیل «کرسی‌های نظریه‌پردازی»، «کرسی‌های پاسخ به سؤالات و شبهات» و «کرسی‌های نقد و مناظره» را روش‌هایی علمی، عملی و معقولی می‌دانند که باید برای رشد اجتماعی و سیاسی و علمی کشور در دانشگاه‌ها و حوزه‌ها تشکیل شوند.

مطمئناً یکی از عواملی که کشور را به رکود و ایستایی می‌کشاند، فرهنگ محافظه‌کاری است. هنگامی که این فرهنگ در دل دانشگاهیان و حوزویان نفوذ کند و روحیه نقد را از آن‌ها بگیرد، بی‌شک کشور دچار یک بن‌بست سیاسی فرهنگی و علمی می‌شود؛ و در شرایط بن‌بست، تمامی موضوعات (چه سیاسی و چه علمی) از ماهیت خود خارج می‌شود و جنبه بحران به خود می‌گیرد.

در شرایط بحران نیز فضای ملتهب و پرتنشی ایجاد می‌شود که امکان تشخیص سره از ناسره را سخت می‌کند. برای برون‌رفت از محافظه‌کاری و ایجاد فضای باز علمی و منطقی باید کرسی‌هایی رواج پیدا کند تا هم در یک فضای آرام و بدون واکنش‌های هیجانی گفت‌وگو شود و هم صدای همه طیف‌ها در فضاهای آکادمیک به گوش برسد. درنتیجه این گفتگوها و مناظره‌ها است که می‌شود راهکارهای علمی و منطقی بسیاری استخراج کرد و مشکلات جامعه را حل کرد.

در خصوص کرسی‌های آزاداندیشی باید به چند نکته توجه کرد: 1- نباید کرسی‌های آزاداندیشی را به جبهه‌بندی‌های سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا تقلیل داد؛ 2- یکی دانستن مباحث علمی و تخصصی با مناظره‌های سیاسی و هیجانی نتیجه بدفهمی از کرسی‌های آزاداندیشی است؛ 3- کرسی‌های آزاداندیشی باید به‌صورتی تشکیل شود که تولید علم صورت بگیرد و صرفاً در بحث‌های نظری محدود نشوند، بلکه جنبه عملیاتی به خود بگیرند.

طبق فرمان‌های رهبر انقلاب، شورای عالی انقلاب فرهنگی این وظیفه خطیر را بر دوش وزارت علوم گذاشت و معاونت فرهنگی دانشگاه، متولی برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی و معاونت علمی آن متولی برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی شد. نزدیک به 17  سال از  صدور فرمان‌های رهبری در خصوص کرسی‌های آزاداندیشی گذشته است اما هنوز به‌صورت مطلوب این فرمان‌ها مورد توجه قرار نگرفته است و حتی می‌توان گفت این فرمان پُرمغز در دانشگاه‌ها و حوزه‌ها به فراموشی سپرده شده‌اند.

علاوه بر کم‌کاری دانشگاه‌ها و مسئولان دانشگاهی، تشکل‌های دانشجویی و اساتید نیز نسبت به اجرای کرسی‌های آزاداندیشی اهتمام کافی نورزیده‌اند. مقام معظم رهبری در سال 88 در دیدار با جمعی از نخبگان علمی کشور نیز ابراز ناراحتی کردند و فرمودند: «بنده گفتم کرسی آزادفکری را در دانشگاه‌ها به وجود بیاورید. خوب، شما جوان‌ها چرا به وجود نیاوردید؟» علاوه‌براین، مقام معظم رهبری در دیدار سال 90 خود با دانشجویان نسبت به عدم اجرای مناسب کرسی‌های آزاداندیشی گلایه کردند و فرمودند: «آن کرسی‌های آزاداندیشی را که من صد بار - با کم‌وزیادش - تأکید کردم، راه بیندازید.»

در سال 93 نیز، رهبر انقلاب دانشجویان را به برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی توصیه کردند. علاوه بر دانشگاه‌ها و مسئولان دانشگاهی، دانشجویان نیز باید به رسالت خود عمل کنند و با برپایی کرسی‌های آزاداندیشی زمینه را برای دلالان و مدعیان آزادی ببندند و زمینه را برای رشد علم و فرهنگ فراهم نمایند.

*گزارش از امیررضا مقومی

انتهای پیام/4133/پ