به بهانه حضور ستاره سرشناس سینمای جهان در فیلم تازه اصغر فرهادی
همکاری‌های بین‌المللی سینماگران ایرانی برای کسی مهم است؟
پس از آنکه اصغر فرهادی توانست با توجه به درخشش دو فیلم «درباره الی...» و «جدایی نادر از سیمین» اعتبار قابل توجه جهانی به دست آورد و حتی برای اولین بار سینمای ایران را صاحب اسکار کند، دوسال پیش با ساخت فیلم «گذشته» اولین تجربه فیلمسازی بین‌المللی‌اش را هم به دست آورد. اتفاقی که تا پیش از این در بهترین شکل ممکن آن تنها برای عباس کیارستمی رخ داده بود.
به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا، روزنامه شهروند در ادامه نوشت: موفقیت فرهادی در آن تجربه که باعث شد بازیگر نقش اولش، برنیس بژو جایزه بهترین بازیگر زن را از جشنواره کن به دست آورد و خود فرهادی هم یکی از امیدهای اصلی دریافت نخل طلا باشد، باعث شد نگاه بازار جهانی به استعدادهای فرهادی بیشتر از قبل شود. یکی دو ماه پیش بود که خبر رسید پدرو آلمودوار، کارگردان سرشناس اسپانیایی که در‌سال ٢٠١٢ رقیب فرهادی برای دریافت جوایزی چون «اسکار» و «گلدن گلاب» بود، تهیه‌کنندگی فیلم جدید فرهادی را برعهده دارد. فیلمی که قرار است مهرماه ٩٥ فیلمبرداری‌اش در اسپانیا انجام شود و الکساندر ماله‌گی، مدیر کمپانی فرانسوی «ممنتو»، که تهیه‌کننده فیلم «گذشته» هم بوده در ساخت این فیلم که هنوز نامی برای آن مشخص نشده مشارکت کند. اما خبری که خیلی‌ها را غافلگیر کرد قطعی شدن حضور پنه لوپه کروز در فیلم جدید فرهادی است؛ یکی از شناخته‌شده‌ترین بازیگران سینمای جهان که اصلیتی اسپانیایی دارد و تنها بازیگر زن سینمای اسپانیاست که توانسته اسکار بگیرد. حضور کروز در فیلم جدید فرهادی که سابقه همکاری با چهره‌های مطرحی چون پدرو آلمودوار، وودی آلن، راب مارشال و کامرون کرو را در کارنامه‌اش دارد، اتفاق قابل توجهی است و پس از حضور چهره‌هایی چون کیت بلانشت در فیلم «کپی برابر اصل» و برنیس بژو در فیلم «گذشته» مهمترین همکاری یک ستاره بین‌المللی با سینماگران ایران محسوب می‌شود. اما این‌که چنین اتفاقی چه سود و ضررهایی برای سینمای ایران دارد، مسأله‌ای است که آن را در گفت‌وگو با علی معلم تهیه‌کننده و منتقد سینما بررسی کرده‌ایم.
سینما مرز نمی‌شناسد
به عنوان اولین سوال از معلم می‌پرسیم این‌که سینماگران ایرانی کم‌کم به سمت ساخت آثارشان در خارج از ایران و حتی به زبان‌های مختلف می‌روند چه معایب و محاسنی برای سینمای ایران دارد. پاسخ او به این سوال از این نکته اساسی شروع می‌شود که اصولا سینما مقوله مرزپذیری نیست: « سینما و فیلم ساختن یک مقوله جهانی است و چندان ربطی به مرزهای جغرافیایی ندارد. هر فیلمسازی می‌تواند در کشوری فیلم بسازد و این یک امر پذیرفته شده در همه جای جهان است. اما این‌که کارگردانی ایرانی بتواند فراتر از مرزهای ایران و در کشورهای دیگر فیلم بسازد اتفاق بسیار پسندیده‌ای است و به نظرم هیچ نقطه منفی در آن وجود ندارد. چراکه به نظرم این اتفاق توانایی‌های فیلمساز ایرانی را ثابت می‌کند که می‌تواند در جایی غیر از جغرافیای خودش و با زبانی غیراز زبان مادری‌اش اثری را جلوی دوربین ببرد.»
اما با افزایش این نوع فیلمسازی امکان از دست دادن فیلمسازان سرشناس سینمای ایران وجود دارد، معلم معتقد است این مسأله برای خیلی‌ها بی‌اهمیت است: «اینجا خیلی به فکر از دست دادن مغزهایمان نیستند حالا بعید می‌دانم کسی خیلی دغدغه از دست دادن فیلم‌سازمان را داشته باشد. فکر می‌کنم ما کشوری هستیم که از نظر در اختیار قرار دادن علم و فرهنگ به دیگران در جهان شماره یک است به جای این‌که چیزی که خودمان به دست آورده‌ایم را حفظ کنیم معمولا عادت داریم صادرش کنیم و حالا به نظر سینما هم وارد این داستان شده است.»
حضور چهره‌های بین‌المللی کاملا طبیعی است
دبیر جشن سینمایی «حافظ» حضور چهره‌ای مثل کروز در فیلم فرهادی را یک اتفاق طبیعی در سطح سینمای جهان و به‌خصوص بازار جهانی می‌داند: «یکی از مهمترین دلایلی که یک فیلم بتواند بازار بین‌المللی داشته باشد حضور چهره‌های مطرح و شناخته شده در هر فیلمی است. البته در بازار بین‌المللی چندان زمینه مشهور بودن نام کارگردان اهمیت ندارد ولی حضور یک یا چند بازیگر مطرح در یک اثر می‌تواند به جذب مشتری در بازار سینمای جهان کمک شایانی داشته باشد و بر همین مبنا خیلی طبیعی است که شما در هنگام ساخت آثاری از این دست با حضور چهره‌های معتبر و جهانی مواجه شوید چراکه مثلا شخصی مثل اصغر فرهادی را نمی‌توانند ببرند و چند بازیگر داخلی و ناشناس را جلوی او بگذارند و بخواهند فیلمی بسازند که بازار جهانی هم داشته باشد.» البته به گفته او گاهی اوقات استثنائاتی هم وجود دارد و مثلا فیلمی که دارای داستان یا موضوع بسیار خاصی است می‌تواند خود به خود مخاطب جذب کند و البته آن استثنائات هم در جریان اصلی سهمی نصیبشان نمی‌شود. به همین دلیل در حالت معمول نیاز همه فیلم‌هایی که می‌خواهند سهم خوبی در بازار جهانی داشته باشند داشتن عوامل و خصوصا بازیگران سرشناس است چراکه بازار جهانی محل رقابت نام‌ها و چهره‌های سرشناس است. اتفاقی که به گفته معلم چندان به خواستن یا نخواستن کارگردان هم ربطی ندارد: «برخلاف ایران که برخی تهیه‌کنندگانش بیشتر به دلال می‌مانند در خارج از ایران تهیه‌کننده‌ها هستند که وظیفه تولید محصول فرهنگی را برعهده دارند. آنها برای محصولی که می‌خواهند شرایطی را تعیین و مشخص می‌کنند و در بسیاری مواقع ممکن است اصلا آنها تابع نظر کارگردان هم نباشند.»
اینها تنها استعدادهای فردی است
اما بازتاب حضور چهره‌های مطرح خارجی در یک اثری که یک طرفش پای یک ایرانی در میان باشد همیشه باعث جنجال‌ها و حرف و حدیث‌های زیادی در داخل می‌شود. حاشیه سازیهایی که گاه می‌تواند شرایط کار برای یک فیلمساز را سخت و دشوار کند، با این حال معلم معتقد است این حاشیه‌پردازی‌ها تأثیر آنچنانی در محصولاتی که خارج از ایران تولید می‌شود، ندارد: « این حاشیه‌ها تنها مربوط به ایران است و ربطی به کشورهای خارجی ندارد. کسی که در خارج برای ساخت یک فیلم سرمایه‌گذاری می‌کند هدف اصلی‌اش بازار گسترده جهانی است. برای ایرانی‌ها با توجه به رقم‌های رد و بدل شده در زمینه فروش محصولات، بازار جهانی می‌تواند بسیار سودآور باشد به همین دلیل اهمیت بسیار زیادی دارد اما حقیقت این است که بازار ایران برای فعالان عرصه جهانی اهمیت خاصی ندارد، درنهایت قرار است یک‌میلیارد فیلم در ایران فروش کند که این رقم در بازار جهانی اصلا رقمی محسوب نمی‌شود، در داخل هم جز حاشیه سازی‌های چند روزه که برای فضاسازی‌های مشخص و خاص ایجاد می‌شود کلا برای مدیران ما این اتفاقات اهمیتی ندارد، این‌که کارگردان ایرانی چه اتفاقی برایش رخ می‌دهد و کارهایی که انجام می‌دهد چه دستاوردهایی دارد برای کسی در ایران مهم نیست، فیلمسازها هم می‌آیند و می‌روند و کارشان را انجام می‌دهند. حاشیه‌هایی که شما از آن حرف می‌زنید تنها مخصوص بازیگران خارجی نیست و بازیگران خودمان هم از این دست حاشیه‌ها کم ندارند. اینجا اگر بازیگری کوچکترین کاری هم بکند به او کار دارند.» البته این منتقد سینما معتقد است در هر شکلی که به این دست اتفاقات نگاه کنیم وجوه مثبت آن بسیار زیاد و اصل ماجرا اهمیت زیادی دارد.
با این حال معلم یک «اما»ی بسیار مهم هم دارد: «اما یادتان باشد بحث ما در اینجا بحث استعدادهای فردی است نه آن چیزی که در بطن سینمای ایران می‌گذرد، سیستم هیچ‌گاه نمی‌تواند فردی مثل فرهادی یا کیارستمی را تحویل جامعه جهانی دهد. اینها موفقیت چهره‌هاست، مثلا اگر علی دایی در سطح جهان یک بازیکن شناخته شده است چقدر ربط مستقیمی به وضع تیم‌ملی ایران دارد؟ اینها استعدادهایی هستند که با هوشمندی و تکیه بر توانایی‌های خودشان توانسته‌اند در عرصه‌های جهانی راهی برای نشان دادن خودشان به دست آورند. به همین دلیل این‌که می‌گویند فلانی محصول فلان دوره است را اصلا نمی‌فهمم و قبول هم ندارم. ما تشکیلات بزرگ، منظم و هدفداری نداریم که بخواهیم بگوییم فلان چهره که امروز در سطح جهان حرفی برای گفتن دارد محصول تربیت سیستمی است که اینجا شکل گرفته و وجود دارد.»
انتهای پیام/
