دانشمند ایرانی دانشگاه نوتردام:
سطح تحصیلات در دانشگاه‌های برتر ایران بالاست
شهریار مبشری، دانشمند و چهره ایرانی در یکی از پروژه‌های برتر جهان یعنی ساخت آنتی‌بیوتیک برای مبارزه با باکتری‌های مقاوم به درمان به شمار می‌رود. وی که در تهران به دنیا آمده، هم‌اکنون استاد دانشگاه نوتردام است و در لابراتواری به نام خودش در زمینه بیماری‌های ماتریکسی خارج سلولی تحقیق می‌کند.
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، شهریار مبشری در سال 1337 در تهران به دنیا آمد تا دبیرستان را در ایران بود و در سال 1355 برای تحصیل در دانشگاه به آمریکا سفر کرد. در ابتدا به دانشگاه کالیفرنیای جنوبی رفت و سپس برای گرفتن دکتری راهی دانشگاه شیکاگو شد و دکتری شیمی را در آنجا گرفت. پست‌دکتری‌اش را هم در دانشگاه راکفلر در رشته بیوشیمی گذراند. او از سال 1368 تاکنون استاد دانشگاه است و هم‌اکنون پروفسور دانشگاه نوتردام است.
مبشری تاکنون جوایز زیادی را از آن خود کرده است. در سال 2014 به عنوان دانشمند برتر بدون مرز انتخاب شد و در سال 2007 جایزه بنیاد Astellas انجمن شیمی آمریکا و منتخب انجمن پیشرفت علم را گرفت.
مبشری علاقه بسیاری به تحقیق در زمینه ادغام رایانش، بیوشیمی، زیست‌شناسی مولکولی و سنتز آلی مولکول‌های مهم پزشکی دارد. ادغام این رشته‌های مختلف، برای تولید و پیشرفت علمی و پزشکی بسیار کار سختی است اما برای مشکلات بالینی امری مهم است.
وی هم‌اکنون در دانشگاه نوتردام آزمایشگاهی با نام خود (لابراتوار مبشری) دارد که در آن در زمینه بیماری‌های ماتریکسی خارج سلولی یا ECM تحقیق می‌کند. ECM محیطی است که توسط همه سلول‌ها در موجودات زنده احاطه شده است. در این محیط پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌های بسیاری وجود دارند که هم‌ایستایی آنها با درصد بسیار بالایی تنظیم و متعادل شده است. هنگامی که این تعادل شکسته شود، بسیاری از بیماری‌های متضاد به وجود می‌آیند. آزمایشگاه مبشری در این زمینه تحقیق می‌کند که چگونه این بیماری‌ها پیشرفت می‌کنند و از سوی دیگر درمان‌های جدیدی را برای آنها طراحی می‌کند. بحث‌های مورد علاقه مبشری که در آزمایشگاهش دنبال می‌کند، دیابت، فیبروز ریوی، آسیب‌های مغزی و سکته مغزی است.
در ادامه مصاحبه ما را با این دانشمند بزرگ ایرانی می‌خوانید:
تاکنون چه دستاوردهایی داشته‌اید؟
هم‌اکنون دانشمند بیوشیمی به شمار می‌آیم و بیش از 350 مقاله علمی و 20 پتنت (حق اختراع) ثبت کرده‌ام.
آخرین خبری که از شما داشتیم، کشف طبقه جدیدی از آنتی‌بیوتیک‌هایی برای مبارزه با باکتری‌های مقاوم به درمان است. لطفا در این مورد توضیح دهید.
این یکی از پروژه‌هایی است که در آزمایشگاه روی آن کار می‌کنیم و بسیار علاقه داریم که کلاس‌های جدید آنتی‌بیوتیک را برای درمان عفونت‌های باکتریایی مقاوم کشف کنیم. با این حال، آنتی‌بیوتیک خاصی که در این مقاله توصیف شده، روی موش آزمایش شده است و احتمالا روی انسان نیز آزمایش خواهد شد.
با این حال این آنتی‌بیوتیک برای مصرف خوراکی انسان‌ها (به عنوان قرص نه داروی تزریقی) راه درازی در پیش دارد. این مورد از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا موجب می‌شود بیماران راحت‌تر و ارزان‌تر به این دارو دسترسی پیدا کنند. ما چندین پروژه همانند این پروژه آنتی‌بیوتیک در دست تحقیق داریم که پیشرفت‌هایی نیز در این زمینه داشته‌ایم.
پروژه تحقیقاتی که هم‌اکنون یا در آینده روی آن کار می‌کنید، چیست؟
تحقیقات یعنی تلاش طولانی مدت. کار روی آنتی‌بیوتیک‌های «اکسیدیازول» حدود 12 سال طول کشید تا به این نقطه برسد. بنابراین باید به این پروژه‌ها به صورت دراز مدت فکر کرد.
تحقیق در مورد این آنتی‌بیوتیک در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد یافت. با این حال امیدواریم که بعضی از این کشفیات در سال‌های آینده در درمان بیماری‌های انسانی مورد استفاده قرار گیرد.
در مورد آینده همگرایی فناوری و پزشکی چه نظری دارید؟ به نظر شما این روند به نامیرایی انسان می‌انجامد؟
تحقیق و توسعه دارو برای درمان بیماری‌های انسانی و درک مکانیسم‌های بیماری‌های مختلف هرگز به سطح فعلی نبوده است. این حوزه، حوزه‌ای بسیار پرجنب و جوش و هیجان‌انگیزی است و با سرعت بسیاری زیادی یشرفت می‌کند. در آینده‌ای نزدیک شاهد تحولات چشمگیری در این زمینه خواهیم بود.
انسان‌ها هیچ وقت نامیرا نخواهند شد ولی پیشرفت فناوری و پزشکی باعث خواهد شد که کیفیت زندگی انسان‌ها بهتر شود و زندگی طولانی‌تری در آینده داشته باشند.
محبوب‌ترین ابزار الکترونیک‌تان چیست؟
کامپیوترم. هر کاری که این کامپیوترها برای ما انجام می‌دهند واقعا شگفت‌انگیز است.
اهل بازی‌های کامپیوتری هستید؟
نه اصلا.
محبوب‌ترین اپلیکیشن گوشی‌تان چیست؟
مپ (نقشه‌های آنلاین). نمی‌دونم واقعا قبل از ظهور ابزارهای مبتنی بر GPS ما چطور زندگی می‌کردیم!
از اپلیکیشن‌های ارتباطی یا پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنید؟
نه اصلا.
به نظر شما دانشمندان ایرانی در مقایسه با دانشمندان کشورهای دیگر چه جایگاهی دارند؟
از آنجا که با دانشجویان ایرانی ارتباطی ندارم، نمی‌توانم در این مورد اظهار نظر کنم. اما بر اساس آنچه که دیده‌ام، سطح تحصیلات در دانشگاه‌های برتر ایران بسیار بالاست. البته پژوهش در ایران عقب مانده است و همین امر موجب شده که دانشمندان برای انجام تحقیقات‌شان به کشورهای دیگر سفر کنند.
تبادل نظر علمی و آموزش دانشجویان (هم در سطح دانشجویی و هم فارغ‌التحصیلی) با همکاری کشورهای دیگر که سابقه تحقیقات پیشرفته دارند، واقعا ضروری و حیاتی است. برای این که این اتفاق رخ دهد، برنامه‌ریزی طولانی مدت و تلاش و استمرار نیاز است و در عرض چند سال ممکن شدنی نیست.
به نظر شما مزیت‌ها و معایب سیستم آموزش عالی ایران در مقایسه با آمریکا چیست؟ سواد دانشجویانی که برای تحصیل یا تحقیقا از ایران به آمریکا مهاجرت می‌کنند، در چه سطحی است؟
همانطور که قبلا هم گفتم، من اطلاعات دست اولی از سیستم آموزش عالی ایران ندارم تا بتوانم جواب قطعی در این مورد بدهم. با این حال، هم دانشجویان ایرانی و هم دانشجویان کشورهای دیگر (از جمله آمریکا) توانایی‌های ذاتی برای یادگیری دارند. بنابراین، من فکر می‌کنم که همه ما از یک سطح شروع می‌کنیم. با این حال، در کشورهای غربی و برخی کشورهای آسیایی، سرمایه‌گذاری‌های طولانی مدت در زمینه علم و فناوری صورت گرفته است. دانشجویایی که فرصت استفاده از این امکانات را دارند، در آینده کاشف و مخترع خواهند بود. این امر شامل دانشجویان ایرانی نیز می‌شود.
مراکز تحقیقاتی و آکادمیک آمریکا چطور دانشجویان و دانشمندان را به تحقیقات بیشتر تشویق می‌کنند؟
تحقیقات فرآیندی وابسته به علم است که در دل خود آموزش قرار دارد. دانشجویان در سال اول دانشگاه به طور پیوسته در جریان تحقیقات قرار می‌گیرند و در حین پیشرفت در درس، بیشتر هم در معرض تحقیقات قرار می‌گیرند و در نتیجه بیشتر یاد می‌گیرند و تمرین می‌کنند. با این روند، دانشجویانی که استعداد بیشتری دارند، ممکن است تصمیم بگیرند که مطالعات بیشتری در زمینه تحقیقاتی‌شان انجام بدهند و در نتیجه با علاقه و ذوق بیشتری تحصیلات‌شان را در مقاطع بالاتر ادامه دهند. در واقع این روند شبیه به قیف است. بسیاری از افراد وارد سیستم آموزشی می‌شوند ولی فقط افرادی از آن عبور می‌کنند که از نظر علمی در سطح بالایی باشند.
در نهایت هم فارغ‌التحصیلان علوم پایه و مهندسان در سطوح بالا به شرکت‌ها و دانشگاه‌های برتر و مقاطع بالاتر می‌رسند و می‌توانند به عنوان کاشف یا مخترع آینده علم و فناوری را رقم بزنند؛ چیزی که برای من اتفاق افتاد.
این یک فرآیند سخت و طولانی است و افرادی که کاملا متعهد نیستند، نتیجه‌ای نخواهد داشت. اگر بخواهم صادقانه بگویم، این مسیر نیاز به کمی وسواس دارد. البته زمانی که همه چیز به درستی و در زمان مناسب در روند آموزش اتفاق می‌افتد، نتیجه فوق‌العاده‌ای خواهد داشت و فرصت‌ها برای این افراد بی‌حد و حصر خواهد شد.
شما سال‌ها در ایران زندگی کرده‌اید و از نزدیک با جوانان ایرانی آشنایی دارید. از نقطه نظر علمی، آینده جوانان ایرانی و شکوفایی جامعه ایرانی را چگونه می‌بینید؟
همانطور که قبلا اشاره کردم توانایی جوانان ایرانی خوب است و در سطوح بالای تحصیلات و تحقیقات، یادگیری قوی‌ای دارند. اما در آینده قرار گرفتن در معرض جوامعی که التزام و درگیری بسیار به علم دارند، برای پیشرفت علمی و فنی دانشمندان و مهندسان ایرانی مهم خواهد بود.
آیا دوست دارید که به ایران برگردید؟ دوست دارید حداقل از ایران بازدید کنید؟ چه امکاناتی باید فراهم شود تا دوست داشته باشید در ایران زندگی کنید؟
خیلی کار سختی است که به ایران برگردم. زیرا منابعی که در محل کارم به آنها دسترسی دارم؛ به این راحتی قابل تولید در جای دیگری نیست. اما از نظر فلسفی باید بگویم کسی از آینده خبر ندارد.
گفت‌وگو از نسترن صائبی
انتهای پیام/
