در گفت‌وگو با آنا مطرح شد؛
طرح‌های مخترع ایرانی برای کاهش قطع درختان
فرهاد زینعلی مخترع و عضو باشگاه نخبگان و پژوهشگران جوان است که در زمینه چوب و کاغذ فعالیت می‌کند. وی تاکنون چندین طرح در زمینه رنگبری از کاغذهای باطل و تولید خمیر کاغذ سفید به ثبت رسانده است.
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، فرهاد زینعلی متولد 1363 در تهران و یکی از اعضای باشگاه نخبگان و پژوهشگران جوان است. وی در حال حاضر در زمینه چوب و کاغذ مشغول به کار است و تاکنون پنج طرح در این زمینه به ثبت رسانده است. زینعلی در سال 85 مدرک کارشناسی منابع طبیعی را از دانشگاه آزاد کرج گرفت و سال 88 نیز با کسب معدل الف کارشناسی ارشد منابع طبیعی را در دانشگاه گرگان به پایان رساند. در سال 93 نیز مدرک دکتری خود در رشته منابع طبیعی را از دانشگاه گرگان اخذ کرد.
در ادامه مصاحبه ما با این مخترع را می‌خوانید:
تا به حال چند طرح یا اختراع داشتید؟
تاکنون پنج طرح را ثبت کرده‌ام که همگی در زمینه چوب و کاغذ هستند. طرح اول فرآیند رنگبری خمیر کاغذ با استفاده هیدروکسید منیزیوم است که روشی برای بهبودسازی فرآیند متداول است. در این فرآیند هیدروکسید منیزیوم جایگزین سود سوزآور می‌شود که منجر به کاهش آلودگی کمتر آب می‌شود. شست‌وشوی خمیر کاغذ باعث آلوده شدن آب می‌شود که با استفاده از این روش درصد آلودگی پساب کمتر می‌شود. همچنین این روش، خصوصیت مکانیکی خمیر کاغذ را افزایش می‌دهد.
طرح بعدی دستگاه رنگبری تحت فشار خمیر کاغذ است. این دستگاه که در اشل آزمایشگاهی ساخته می‌شود، پیش از این در ایران هم وجود نداشت. خمیر کاغذ معمولا قهوه‌ای رنگ است اما برای تولید کاغذ نیاز داریم که رنگ آن کاملا بیرون کشیده شود و سفید شود. این دستگاه با استفاده از گاز اوزون یا اکسیژن کار رنگبری خمیر کاغذ را انجام می‌دهد.
دستگاه تست شعله پنل‌های چوبی نیز یک دستگاه آزمایشگاهی است که برای آزمایش پنل‌های چوبی و گچی استفاده می‌شود. پنل‌های چوبی و گچی از مواد کندسوز ساخته می‌شوند که دستگاه تست شعله برای تست استاندارهای این پنل‌ها مورد استفاده قرار میگیرد. این دستگاه را برای بخش استاندارد و کنترل کیفیت یک کارخانه تولید چوب گچ ساختیم.
یکی دیگر از طرح‌ها تولید کاغذ از گیاه لیف است. گیاه لیف یک گیاه غیرچوبی یک ساله است که با استفاده از فیبرهای میوه آن می‌توان کاغذ تولید کرد.
آخرین طرح ثبت‌شده نیز ساخت کاغذ از ساقه توتون است. تا پیش از این تنها از برگ توتون استفاده می‌شد و معمولا کشاورزها ساقه آن را می‌سوزانند تا مواد معدنی به خاک برگردد یا این که به عنوان علوفه دام استفاده می‌شد. اما حالا می‌توانیم از ساقه توتون که استفاده محدودی داشته است، کاغذ بسازیم.
در حال حاضر روی چه پروژه‌ای کار می‌کنید؟
در حال حاضر روی رنگبری خمیر کاغذ با استفاده از پروکسید فعال کار می‌کنم که برای بهبودسازی فرآیند رنگبری با پروکسید هیدروژن استفاده می‌شود. رنگبری با پروکسید هیدروژن به محیط زیست آسیب می‌رساند و کیفیت خمیر کاغذ را نیز کاهش می‌دهد. روشی که در حال حاضر روی آن کار می‌کنم کیفیت رنگبری خمیر کاغذ را افزایش می‌دهد، بدین ترتیب خمیر کاغذ هم کیفیت فیزیکی بهتری دارد و هم رنگ روشن‌تری پیدا می‌کند. این پروژه در حال حاضر در مرحله آزمایش قرار دارد.
برای ثبت اختراع یا تجاری‌سازی با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم کردید؟
یکی از مشکلات این بود که در بخش تجاری‌سازی محصول تجربه و تخصصی نداشتیم. اکثر مخترعان در بخش علمی کار تخصصی دارند و هیچ تجربه‌ای در بخش اقتصادی ندارند که این امر باعث مشکلات زیادی می‌شود. دنبال بعضی کارها نیز رفتم و پیگیر شدم اما به دلیل سخت بودن و وقت‌گیر بودن آنها پشیمان شدم؛ برای مثال در بخش نوشتن طرح توجیهی برای محصول یا ثبت شرکت هیچ سررشته‌ای نداشتم که باعث شد این پروسه طولانی‌تر هم شود.
به نظرم در پروسه تجاری‌سازی نیز باید متخصصی وجود داشته باشد که در زمینه صنعتی کردن محصول مخترع را راهنمایی کند و به او مشاوره بدهد تا کارها سریع‌تر راه بیفتد.
بنیاد ملی نخبگان یا صندوق حمایت چه تسهیلاتی را در اختیارتان قرار خواهند داد؟
یکی از اختراعاتم در یکی از جشنواره‌ها رتبه آورد که از طرف معاونت علمی ریاست جمهوری نیز جایزه نقدی آن را هم دریافت کردم. بعد از آن یک سری کلاس‌هایی هم در پارک علم و فناوری پردیس برای ما برگزار شد که چند جلسه‌ای هم در آن شرکت کردم اما زیاد موثر نبود و کمکی به من نکرد.
باشگاه نخبگان و پژوهشگران جوان نیز برای مقالات و همایش‌ها تسهیلات در اختیار مخترعان می‌گذارد اما برای اختراعات تسهیلاتی ندارد.
آیا فضای فعلی آموزشی در دانشگاه‌ها به نوآوری یا کمک به بروز ایده‌ها کمک می‌کند؟
به نظرم ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت بسیار ضعیف است و بیشتر مشکلات نیز از همین جا نشات میگیرد. برخی از کارهای تحقیقاتی و پایان‌نامه‌هایی که در دانشگاه‌ها انجام می‌شود، هیچ ربطی به رشته تحصیلی ندارد و هیچ کمکی به حل مشکلات جامعه و صنعت نمی‌کند. در واقع هر کس برای خودش کار می‌کند؛ دانشگاه برای خودش کار می‌کند و صنعت هم باید مشکلات خودش را حل کند. ارتباط دانشگاه و صنعت بسیار ضعیف و گسسته است که این مشکل اصلی دانشگاه‌ها و سیستم آموزشی ماست.
در حال حاضر بودجه‌ای که تحت عنوان بودجه پژوهشی برای دانشگاه در نظر گرفته می‌شود شامل مبلغ زیادی نمی‌شود. به همین دلیل مبلغی که به پروژه‌های تحقیقاتی دانشجویی تعلق میگیرد چنان کم است که دانشجو باید از جیب خودش خرج کند. به نظرم دانشگاه‌ها باید بخشی از پروژه‌های تحقیقاتی خود به حل مشکلات صنعت تخصیص دهند تا هم بودجه پروژه‌ها تامین شود و هم مشکلات جامعه حل شود.
برای مثال در صنعت چوب و کاغذ مشکلات زیادی در بخش استاندارد و کنترل کیفیت وجود دارد. اگر دانشگاه‌ها و صنعت با هم در ارتباط باشند، این امکان وجود خواهد داشت که یک کارخانه به دانشگاه مراجعه کند و مشکل خود را مطرح کند تا در غالب یک پروژه تحقیقاتی در دانشگاه ارائه شود. بدین ترتیب هم بودجه طرح به‌راحتی تامین می‌شود و هم یکی از مشکلات صنعت حل می‌شود. اگر ارتباط میان صنعت و دانشگاه بهتر شود، کیفیت طرح‌ها و پروژه‌هایی که در دانشگاه انجام می‌شود نیز بهبود خواهد یافت.
با وجود این که بیشتر دانشگاه‌ها بخشی به نام ارتباط با صنعت دارند اما به‌شخصه فعالیتی از این بخش ندیدم چرا که نقش بسیار کم‌رنگی دارند. برای مثال، برای پروژه پایان‌نامه دکتری می‌خواستم کار مفیدی انجام دهم و بخشی از آن را به صورت صنعتی انجام دهم. قصدم این بود که کارم مانند پایان‌نامه‌های دیگر در گوشه کتابخانه خاک نخورد و در واقع بتوانم بدین طریق مشکلی را حل کنم. به همین دلیل به سراغ بخش ارتباط با صنعت رفتم اما هیچ نتیجه‌ای حاصل نشد، حتی با وجود پیگیری‌های بسیاری که کردم این کار به جایی نرسید و نتوانستم کارخانه‌ای را پیدا کنم که بخواهد حل مشکلی را به دانشگاه بسپارد.
حتی به چند کارخانه هم مراجعه کردم و با آنها صحبت کردم تا اگر مشکلی دارند، مطرح کنند تا در غالب پژوهش دانشگاهی به آن بپردازم. با وجود این که بودجه‌ای نمی‌خواستم و فقط قصدم این بود که پروژه دانشگاهیم هدفمند باشد اما استقبالی نکردند و در نهایت مجبور شدم طرحم را که در زمینه رنگبری خمیر کاغذ در سیستم بسته آب بود، در دانشگاه «ابوآکادمی» در تورکوی فنلاند انجام بدهم. مشکل این است که در ایران همه سیستم‌ها تکی کار می‌کنند و قصد عوض شدن هم ندارند.
اساتیدی دانشگاه هم کمکی در این زمینه نکردند؛ در واقع هرکسی می‌خواهد کار خودش را بکند و به اصطلاح قال قضیه را تمام کند. متاسفانه در آخر مجبور شدم کل تز دکتری را به صورت کامل در دانشگاه انجام دادم اما معتقدم که اگر بخشی از آن با صنعت مرتبط بود، پروژه بهتری از آب درمی‌آمد.
دوست دارید برای کار یا انجام تحقیقات پژوهشی به خارج از کشور بروید؟
بله، خیلی دوست دارم که برای ادامه تحقیقات به خارج از کشور بروم. حتی تز دکتری خودم را نیز در خارج از کشور انجام دادم چرا که امکاناتش در داخل وجود نداشت. دانشگاهی که من تزم را در آن انجام دادم، دو بودجه دریافت میکرد یکی از بودجه‌ها برای انتشارات علمی است که از طرف دولت پرداخت می‌شود و بودجه دیگر که بودجه اصلی هم هست از طرف کارخانه‌های مختلف تامین می‌شود. کارخانه‌ها و کمپانی‌ها به دانشگاه پولی را پرداخت می‌کنند تا مشکلاتشان را حل کنند. ارتباط دانشگاه با صنعت در دانشگاه‌های خارج از کشور بسیار بالاست.
گفت‌وگو از هانا حیدری
انتهای پیام/
