توجه به اموال فکری ضامن موفقیت شرکت‌های دانش‌بنیان است

به گزارش آنا، حمیده زابلی مدرس کارگاه، کارشناسی ارشد خود را در رشته مالکیت فکری از دانشگاه علامه طباطبایی گرفته و اکنون دانشجوی بورسیه مقطع دکتری در همین رشته سازمان جهانی مالکیت فکری ( WIPO ) مستقر در ژنو سوییس است.

وی وکیل پایه یک دادگستری و مدیر و موسس مجموعه تخصصی بیان و کارشناسی رسمی ادارات و سازمان ها است.

گفت‌وگوی خبرنگار خبرگزاری آنا با حمیده زابلی به مناسبت برگزاری همایش ملی شرکت‌های دانش بنیان از منظر حقوق و اقتصاد در دانشگاه آزاد اسلامی یزد با رویکرد اقتصادی کارگاهی و با عنوان جذاب و پرکاربرد مالکیت فکری را پی می‌گیریم:

* تعریف مالکیت فکری از دیدگاه و منظر قانونی چیست و تاریخچه ای از آن را در کشور بیان کنید.

- مالکیت فکری شاخه جدیدی از حقوق در ایران است که به حمایت از افکار و ایده های خلاقانه افراد می پردازد و برای نخستین بار در سال ١٣١٠ قانونی با عنوان قانون ثبت علایم و اختراعات در ایران تصویب شد که از علامت تجاری و اختراعات حمایت می کرد بعد از آن در سال ١٣٤٨ در زمینه کپی رایت قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان تصویب شد که از حقوق پدیدآورندگان آثار علمی ، ادبی و هنری حمایت می کند و اکنون نیز لازم الاجراست.

حقوق مالکیت فکری، کرد عینی افکار خلاقانه را تحت حفاظت خود قرار می دهد و بنابراین ایده محض که در ذهن است برای کسب امتیازات حمایتی باید یکی از اشکال ظاهری مانند کتاب، اثر سمعی و بصری، علامت، اختراع ، نرم افزار و ... به خود بگیرد.

مالکیت فکری یا Intellectual property law به طور سنتی به دو شاخه حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری تقسیم بندی می شود.

حقوق مالکیت صنعتی شامل علایم تجاری، اختراعات، طرح های صنعتی، اسرار تجاری، دانش فنی، گونه های جدید گیاهی و... می شود و حقوق مالکیت ادبی و هنری یا کپی رایت و حقوق مولف نیز شامل همه آثار علمی، ادبی و هنری در هر شکل و قالبی اعم از مقاله، نقشه، ترجمه، مجسمه، آثار سمعی و بصری و... می شود.

مالکیت فکری یا معنوی دارای دو بعد حقوق مادی و معنوی هست که در بعد مادی به پدیدآورنده اثر، حقوق مادی من جمله فروش، عرضه، واردات و صادرات، چاپ و تکثیر و انتشار اثر را اعطا می کند و دارای مدت محدود حمایتی است که این مد حمایتی در اموال فکری متفاوت، فرق می کند.

حقوق معنوی که به آن حق انتساب اثر و مال فکری گفته می شود و صرفا متعلق به پدید آورنده اثر است و غیر قابل انتقال به دیگری و حتی محدود به زمان و مکان نیز نیست در واقع حقوق معنوی می گوید که اثر فکری نمی تواند به نام دیگری به جز پدیدآورنده آن در آید.

*چه زمان یک فرد حقیقی و یا شرکت می تواند ادعا کند که یک مالکیتی بر روی فکر و یا اندیشه ای دارد و راه های ثبت این موضوع چیست؟

- هر شخصی برای حفاظت از مال فکری خود باید از ابزار حقوق مالکیت فکری بهره بگیرد. در این راستا باید متناسب با آن مال فکری حمایت حقوقی لازم را کسب کند مثلا علامت تجاری و یا اختراع تا زمانی که طبق قانون به ثبت نرسند قابل حمایت نیستند.

در خصوص آثار کپی رایتی نیز نیازی به طی کردن تشریفات ثبت نیست و به مجرد بیان شدن، مورد حمایت قرار می گیرند ولی ثبت آنها دلیلی برای اثبات مالکیت بر آن اثر است. برای ثبت این اموال در سطح داخلی و نیز سطح بین المللی می توان اقدام کرد. برای کسب حمایت در خارج از کشور حتما باید در آن کشور به ثبت برسد.

ثبت اموال فکری در ایران به منزله ثبت بین الملل نیست و طبق اصل سرزمینی بودن قوانین باید آنها را در هر کشوری که بازار هدف محصولات و یا خدمات ما هست به طور جداگانه طبق قوانین آن کشورها به ثبت برسانیم. افکار محض مورد حمایت قانون ایران نیست، برای کسب حمایت های قانونی دارنده فکر خلاق باید لباسی بر تن آنها کند. منتها صاحبان ایده می توانند از سایر ابزارهای حمایتی از آن دفاع کنند تا در صورت افشا بتوانند علیه سواستفاده کنندگان طرح دعوی کنند.

در صورتی که به دقّت از مال فکری طبق قوانین محافظت شود دارنده و مالک آن می تواند به استناد مواد قانونی، ناقضان و متقلبان را تحت پیگرد قانونی قرار دهد و جبران خسارت وارده را مطالبه کند.

*به نظر شما چقدر برگزاری همایش هایی نظیر همایش شرکت های دانش بنیان از منظر حقوق و اقتصاد برای آشنا شدن شرکت ها با حقوق قانونی خود در کنار ایده پردازی موثر است؟

- با توجه به اینکه در عصر دانایی محور قرار داربم و یکی از زیرساخت های ضامن موفقیت اقتصادی شرکت ها بخصوص شرکت های دانش بنیان توجه به همین اموال فکری است، به نظر من برگزاری این همایش می تواند کمک بزرگی به توسعه این شاخه جدید حقوقی و متعاقب آن منجر به پیشرفت شرکت های دانش بنیان بااستفاده از حقوق مالکیت فکری باشد.

اکثر داشته های شرکت های دانش بنیان از جنس دارایی فکری هست بنابراین باید به طور دقیق این اموال فکری مدیریت و حمایت قانونی شوند. برای ورود به اقتصاد جهانی نیز باید با ادبیات خاص دنیای تجارت که یکی از عمده مباحث آن، حقوق مالکیت فکری هست، آشنا شد.

به هرحال برگزاری این همایش می تواند باعث آگاهی شرکت های دانش بنیان از مباحث حقوق مالکیت فکری شده و بتوانند بهتر اموال فکری خود را شناسایی، مدیریت و حمایت کنند و از این فرصت بزرگ نهایت استفاده را ببرند.