چگونگی احیا هنگام سکته قلبی/ علائم دردهای قلبی و قفسه سینه‌

خبرنگار خبرگزاری آنا در بجنورد در حاشیه کارگاه عملی احیای قلبی- ریوی که به همت مسئولان دانشکده پرستاری و مامایی و حوزه پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد برای استادان و کارکنان این واحد دانشگاهی برگزار شد با مریم حصاری مقدم مدرس کارگاه و عضو هیات علمی گروه پرستاری مراقبت‌های ویژه درباره بروز سکته قلبی و علائم آن و راه‌های پیشگیری به گفت‌وگو نشسته است.

این گفت‌وگو به مباحث علمی، کاربردی و نکات کلیدی در مواجهه با بیمار قلبی پرداخته و امید است با مطالعه این گزارش و آشنایی با مباحث آن بتوانیم در صورت برخورد با فرد مبتلا به سکته و یا ایست قلبی از بروز مرگ ناگهانی عزیزانمان پیشگیری کنیم.

چه موقع درد قفسه سینه‌درد قلبی تلقی می‌شود؟

چندین عامل به‌ جز مشکلات قلبی مانند مشکلات ریوی، عصبی، گوارشی و ... نیز باعث ایجاد دردهای قفسه سینه می‌شوند. پس نکته بسیار مهم افتراق دردهای قلبی از غیر قلبی است.

خصوصیات دردهای قلبی را توضیح دهید.

دردی که به دنبال انجام فعالیت سنگین، خوردن یک وعده‌ غذای پرحجم و چرب، استرس و اضطراب و قرارگرفتن در هوای سرد شروع شود و بیشتر از 30 دقیقه طول بکشد درد قلبی است. (دردهای کمتر از یک دقیقه دردهای عصبی هستند. دردهای بین یک دقیقه تا 15 دقیقه دردهای آنژینی هستند.)

این درد معمولاً به دست چپ و دست راست، گردن، بین دو کتف و فک تحتانی و حتی دندان های فک تحتانی انتشار می‌یابد، به‌طورکلی هر دردی در قفسه سینه از فک تحتانی تا ناف گسترش یابد درد قلبی است. یعنی فرد نمی‌تواند نقطه مشخصی را به ما نشان دهد. معمولاً بیماران مشت بسته خود را در ناحیه قفسه سینه گذاشته و ابراز ناراحتی می‌کنند. ماهیت درد کاملاً مبهم است؛ یعنی فرد اظهار می‌کند احساس می‌کنم سنگ بزرگی روی قفسه سینه‌ام گذاشته‌اند و می‌فشارند همراه احساس خفگی.

دردهای ناشی از سکته قلبی شدیدترین دردی است که یک فرد در طول عمر خود تجربه می‌کند. به همراه درد معمولاً عرق سرد در پیشانی و کف دست‌ها و اندام‌ها، اضطراب، بی‌قراری، تنگی نفس، رنگ‌پریدگی ضعف، تهوع و استفراغ هم رخ خواهد داد. گاهی تهوع و استفراغ در این موارد با مسمومیت غذایی اشتباه گرفته می‌شود که باید این نکته را در نظر داشت که هر فرد بالای 35 سال که با درد قفسه سینه، عرق سرد و تهوع و استفراغ مراجعه کند باید سکته قلبی را به‌ عنوان یکی از تشخیص‌های مهم و اساسی مورد توجه قرار داد مگر این‌که خلافش ثابت شود.

مهم‌ترین اقدام بعد از تشخیص سکته قلبی در فرد چیست؟

- ابتدا خونسردی خود را حفظ کرده و آرامش را به بیمار نیز منتقل کنید.

- بلافاصله با 115 تماس بگیرید.

- رساندن بیمار ظرف کمتر از 4 ساعت به بیمارستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

- هیچ‌گاه سعی نکنید بیمار را از پله‌های آپارتمان یا حتی آسانسور با پای خود به پارکینگ و سپس به بیمارستان منتقل کنید.

- بسیار مهم است که فرد را بی‌حرکت کرده و در وضعیت نیمه نشسته قرار دهید. تا در این وضعیت قلب نیاز به اکسیژن کمتری پیدا کند.

- از دادن مایعات و هرگونه خوراکی به بیمار پرهیز کنید.

- در صورتی‌که فرد مورد نظر داروی زیرزبانی نیتروگلیسیرین طبق تجویز قبلی پزشک دارد در همان وضعیت نیمه نشسته یک قرص را زیر زبان بگذارید. اگر درد تخفیف نیافت 3 تا 5 دقیقه بعد قرص دوم و 5 دقیقه بعد قرص سوم را زیر زبان بگذارید تا نیروهای امدادی برسند. بیشتر از 3 قرص مجاز نیستید و نیز در صورتی‌ که فرد سابقه سکته مغزی دارد هم انجام این کار ممنوع است.

اهمیت یادگیری احیای قلبی ریوی را توضیح می‌دهید؟

ایست قلبی- ریوی همچنان به‌عنوان مشکل اساسی بهداشتی و عامل مرگ ناگهانی در اکثر کشورهای دنیا است. زمان برای نجات جان فردی که دچار ایست قلبی-ریوی شده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایست قلبی-ریوی در هر زمان و مکانی ممکن است رخ دهد.

مطالعات انجام‌شده نشان می دهد که 84 درصد ایست‌های قلبی- ریوی در منزل و بقیه در اماکن عمومی اتفاق می‌افتد. این بدان معنی است که اکثر اوقات در هنگام ایست قلبی-ریوی، فردی به‌عنوان ناظر وجود داردکه اگر توانایی انجام احیا را داشته باشد، می‌تواند در زمان طلایی (4 تا 6 دقیقه اول ایست قلبی-ریوی) با انجام احیا از مرگ مغزی پیشگیری و جان بیمار را نجات دهد.

تحقیقات نشان می‌دهد که 95 درصد بیمارانی که خارج از بیمارستان دچار ایست قلبی می‌شوند، قبل از رسیدن به بیمارستان فوت می‌کنند. در ایران، نخستین علت مرگ‌ومیر با آمار 39.3 درصد کل مرگ‌ها، ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی است که 19.5 درصد آن مربوط به ایست قلبی است.

تجربیات به‌دست‌آمده نشان‌دهنده افزایش میزان بروز ایست قلبی ریوی به‌صورت تدریجی در دو دهه اخیر بوده است. انجام احیای قلبی ریوی می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از مرگ‌ها به میزان 25 درصد داشته باشد. به عبارتی احیای قلبی ریوی به حدی ضروری است که درست دانستن و درست انجام دادن آن، به معنای نجات جان یک انسان تلقی می‌شود و یک مهارت نجات‌بخش زندگی و یک فن حفظ حیات است که شامل استفاده از ماساژ قلبی قفسه سینه و تنفس مصنوعی در طول ایست قلبی هست.

در دهه 1980 انجمن قلب آمریکا پیشنهاد داد اگر حداقل20 درصد از افراد آموزش ببینند، در موقعیت‌های اورژانسی به‌طور مناسب عمل می‌کنند و میزان مرگ‌ومیر ناشی از حملات قلبی به‌طور معنی‌داری کاهش می‌یابد.

به نظر می‌رسد که آگاهی دادن و آموزش با کیفیت بالا به افراد عادی اقدامی مفید برای مقابله با فقدان انگیزه و اجرای ضعیف احیای قلبی-ریوی توسط این افراد باشد. از ایده آل ترین حالات آموزش کمک‌های اولیه و احیای قلبی- ریوی این است که حداقل یک عضو خانواده در این زمینه آموزش کافی دیده باشد.

در کشورهای پیشرفته آموزش احیای قلبی تنفسی همگانی شده است و در اکثر مشاغل لازمه کسب مجوز کار، مسلط بودن بر شیوه احیای قلبی تنفسی یک بیمار دچار ایست قلبی است و باید هر دو سال یک‌بار این آموزش‌ها به‌روز شود. خیلی مهم است که بیشتر افرادی که در یک جامعه زندگی می‌کنند در مورد این فن حیاتی که باعث نجات زندگی می‌شود دانش لازم را داشته باشند.

نحوه انجام احیای قلبی ریوی را توضیح می‌دهید؟

1- اولین اقدام در این موارد رعایت ایمنی صحنه است. مثلاً اگر در اتاقی هستید که گاز منواکسید کربن پخش‌شده سریع مصدوم را به هوای آزاد منتقل کنید و مصدوم را به پشت بخوابانید طوری که سرو گردن و تنه در یک راستا باشد. نکته مهم در مصدومانی است که در اثر سقوط یا پرتاب شدن و تصادف آسیب‌دیده‌اند. به دلیل این‌که احتمال آسیب نخاعی دارند در حمل‌ونقل این مصدومان باید بسیار احتیاط کرد.

2- سپس سطح هوشیاری وی را بررسی کنید. فرد را بلند صدا بزنید. اگر جواب نداد، ضربه‌هایی را به شانه وی زده و بلند صدا بزنید.

3- در صورت عدم پاسخ‌گویی بلافاصله با 115 تماس بگیرید.

4- در حین صحبت با اپراتور 115 نبض گردنی مصدوم و تنفس وی را ظرف کمتر از 10 ثانیه چک کنید. در صورت عدم لمس نبض و نداشتن تنفس بلافاصله تا رسیدن نیروهای امدادی ماساژ قلبی را آغاز کنید.

ابتدا در کنار مصدوم، ترجیحاً سمت راست وی زانو بزنید. کاملاً عمود و بدون خم کردن آرنج‌ها ماساژ قلبی را شروع کنید.

محلی که باید ماساژ داده شود را به این شکل پیدا کنید: دو سرسینه را با یک خط فرضی به هم رسانده دقیقاً در نقطه مرکزی آن‌ها پاشنه یکدست را گذاشته و انگشتان دست دیگر را روی دستی که در محل فشردن قفسه سینه است قفل می‌کنیم. قفسه سینه به عمق 5-6 سانتی‌متر باید پایین برود. ماساژها باید ریتمیک و منظم باشند. 30 بار ماساژ داده و سریع راه هوایی را باز کنید. دست خود را روی پیشانی گذاشته به سمت پایین فشار رهید و با انگشتان دست دیگر چانه را به بالا هل دهید (مانور سر عقب چانه بالا). سپس دو نفس مصنوعی در ریه‌های مصدوم بدمید در هر بار ابتدا بینی را گرفته و بعد دمیدن بینی را بازکنید.

این سیکل را 5 بار ادامه دهید. یعنی 30 ماساژ 2 تنفس و مجدد 30 به 2 و ... که مجموعاً، 150 ماساژ و 10 تنفس خواهد شد؛ در انتها نبض و تنفس را چک کرده اگر برقرا شده بود فقط مصدوم را به یک سمت قرار دهید و منتظر رسیدن نیروهای امدادی باشید، درصورتی‌که هم چنان نبض و تنفس نداشت باید تا رسیدن نیروهای امدادی به اقدامات خود ادامه دهید.

و حرف آخر...

همه استادان و دانشجویان گروه‌های غیر علوم پزشکی دوره‌های آموزشی کمک‌های اولیه و احیای قلبی ریوی را آموزش ببینند و برای جلوگیری از بروز احتمالی این بیماری سطح آگاهی و دانش خود در این زمینه ارتقا دهند.

گفت‌وگو از لادن لنگری