جوانان می‌‎توانند به مسئولان کمک کنند تا حرف را به عمل تبدیل کنند

به گزارش گروه علم و فناوری آنا، فرشید مومنی، متولد 1370، عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان است و مدرک کارشناسی در رشته مهندسی صنایع را از دانشگاه تربت حیدریه دریافت کرده و به‌تازگی تحصیلات کارشناسی ارشد خود را در رشته مدیریت ارشد کسب و کار را از دانشگاه تهران به اتمام رسانده است، ترم تحصیلی آینده تحصیلات خود را در مقطع دکتری رشته مدیریت شروع خواهد کرد.
مومنی که در حال حاضر استاد دانشگاه آزاد واحد تربت حیدریه و مدیر عامل شرکت دانش‌بنیان «پارت» است، 26 اختراع دارد که همگی به ثبت رسیده‌اند و دو اختراع اخیر وی، بالش هوشمند کمک تنفسی و تولید ایمپلنت‌ها و نانوایمپلنت‌های ستون فقرات از ابریشم، نیز به ثبت بین‌المللی رسیده‌اند.
در ادامه مصاحبه ما با این مخترع را می‌خوانید:

تا به حال چند طرح یا اختراع داشتید؟

تاکنون 26 اختراع در زمینه مهندسی پزشکی، پزشکی و مکانیک داشته‌ام که همگی ثبت اختراع شده‌اند. یکی از طرح‌های اخیر، بالش هوشمند کمک تنفسی و وِنتیلاتور هوشمند (دستگاه اکسیژن‌ساز) است که هم به‌ صورت جداگانه و هم در کنار هم استفاده می‌شوند. وقتی این دو اختراع در کنار هم استفاده می‌شوند، فضای کمک تنفسی ایجاد می‌کند که می‌تواند از بروز اختلالات خواب و مشکلات ناشی از سکته قلبی،‌ آسم، آلرژی و حملات تنفسی جلوگیری کند.

جلیقه کاهش تب، لباسی برای نوزدان است که درجه حرارت بدن را کنترل می‌کند و دمای بدن را در حالت نرمال نگه می‌دارد. در این لباس از پارچه‌ای نانویی ساخته شده، سنسورهای تعبیه شده است که به‌‌ طور مداوم درجه حرارت بدن نوزاد را چک می‌کند. این لباس مجهز به سیستم خنک‌کنندگی است که در صورت تشخیص تب شروع به کار می‌کند تا درجه حرارت بدن نوزاد را کاهش دهد و وقتی که دمای بدن به حالت استاندارد رسید، سیستم خنک‌کنندگی غیرفعال می‌شود.

تولید ایمپلنت‌ها و نانوایمپلنت‌های ستون فقرات از ابریشم که در زمینه پزشکی تحول عظیمی را ایجاد خواهد کرد. پیش از این از ابریشم در صنعت منسوجات استفاده می‌شد اما طی تحقیقات ما مشخص شد که کاربردهای پزشکی نیز دارد. به دلیل استحکام پلیمری ابریشم می‌توان از آن در صنعت پزشکی استفاده زیادی کرد. مطالعه ما نشان داد که مواد ابریشمی و بزاق کرم ابریشم دارای کاربردهای پزشکی فراوانی هستند که این کاربردها را در یک پتنت ثبت کردیم.

هر یک از این کاربردها در نوع خود یک اختراع محسوب می‌شوند. یکی از کاربردهای این پتنت بین‌المللی ترمیم بافت‌های عصبی مانند نخاع است. با استفاده از رشته‌های ابریشمی می‌توان اعصاب از بین رفته را ترمیم کرد.

در واقع با استفاده از رشته‌های ابریشمی داربست‌هایی از رشته‌هایی ابریشمی در محل عصب از بین رفته زده می‌شود، سپس سلول‌های بدن به آن پیوند زده می‌شوند تا فرآیند ترمیم آغاز شود.

یکی دیگر از کاربردهای ابریشم، ترمیم بافت‌های عضلانی است که با ساخت پیوندهای پلیمری ابریشمی زیستی و انتقال سلول بدن به محل آسیب‌دیده، بافت‌های عضلانی از دست رفته مانند تاندون پا را ترمیم می‌کنیم.

کاربرد دیگر آن در زمینه ایمپلنت‌هاست که می‌توانیم ایمپلنت‌های مختلفی را برای قسمت‌های مختلف بدن از جمله ستون فقرات تهیه کنیم. این ایمپلنت‌ها علاوه بر استحکام بالایی که دارند، زیست‌تخریب‌پذیر هم هستند. مواد پایه ایمپلنت‌های فعلی مواد نفتی و شیمیایی است که بعدها برای بیمار مشکل‌ساز می‌شوند اما ایمپلنت‌های ساخته‌شده از ابریشم کاملا طبیعی است و با بدن فرد سازگارتر است.

یکی دیگر از کاربردهای این پتنت در ساخت کرم ترمیم پوست است که روند ترمیم زخم‌های دیابتی را سرعت می‌بخشد. با استفاده از پروتئین ابریشم و ترشحات بزاق کرم ابریشم کرمی ساخته می‌‍شود که به ترمیم سریع زخم کمک کند و علاوه بر این در درمان بیماری‌های پوستی مانند برص (سفیدک‌های پوستی) نیز کمک می‌کند.

اختراع دستگاه جمع‌آوری گل زعفران در زمینه مکانیکی است که گل‌های زعفران را می‌چیند و اکنون در مزارع زعفران تربت حیدریه در حال آزمایش است.

جلیقه فیزیوتراپی همراه یکی دیگر از اختراعات در زمینه پزشکی است که از ایجاد گوژ و آسیب‌های ستون فقرات جلوگیری می‌کند.

آخرین اختراع یا طرحتان چه بوده است؟

آخرین اختراع تولید ایمپلنت‌ها و نانوایمپلنت‌های ستون فقرات از ابریشم که در جشنواره جهانی اختراعات نورنبرگ مدال طلا را برد و ثبت بین‌المللی رسید.

کدام یک از این اختراعات تجاری‌سازی شده است؟

در حال حاضر روی تجاری‌سازی دو اختراع کار می‌کنیم که یکی از آنها بالش هوشمند کمک تنفسی و وِنتیلاتورهوشمند است که توسط دانشگاه آزاد واحد تربت حیدریه تجاری‌سازی می‌شود. دیگری هم پتنت کاربردهای ابریشم است. همه 26 اختراع من آماده تجاری‌سازی هستند اما متاسفانه حمایت کافی از آنها انجام نشده است.

با وجود پیگیری‌های مداوم ما هنوز هیچ اقدامی برای تجاری‌سازی آنها صورت نگرفته است و مشتاقانه منتظر جذب سرمایه‌گذارهستیم. تمامی اختراعات من طرح کسب‌وکار دارند و مطالعات تجاری آنها کاملا انجام شده است.

تحصیلات ارشد من در زمینه مدیریت کسب‌و‌کار و پایان‌نامه‌ام هم درباره انتقال تکنولوژی و تجاری‌سازی بود. تمامی مطالعات لازم را درباره طرح‌ها و اختراعات خودم انجام دادم و همه آنها قابلیت تجاری‌سازی دارند اما هیچ حمایتی از هیچ سازمانی برای تحقق این امر نداشتیم.
طرح پتنت ابریشم در مرحله انتقال تکنولوژی با یک شرکت آلمانی است. قرارداد این تبادل انرژی بین ایران و آلمان را از سه سال پیش پیگیری کردیم و در حال حاضر در مرحله ویرایش قرارداد است تا این پتنت به آلمان منتقل شود و در عوض پتنت دیگری از آلمان به ایران انتقال یابد.

برای ثبت اختراع یا تجاری‌سازی با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم کردید؟

مهم‌ترین مشکل در زمینه تجاری‌سازی بحث مالی است. مخترع می‌تواند تا 80 درصد بحث علمی و اجرایی را پیش ببرد؛ در واقع تسلط به زبان انگلیسی برای توسعه یک دانش فنی بسیار مهم است و اکثر مخترعان تحصیلات دانشگاهی دارند و می‌توانند این کارها را انجام دهند. بیشتر خلاء حمایت مالی حس می‌شود. با مخترعان زیادی در ارتباط هستم، مخترعانی که در حال ثبت بین‌المللی هستند و بسیار هم موفق هستند که همگی متوفق‌القول هستیم که عدم حمایت‌های مالی و عدم حمایت برای تجاری‌سازی یک محصول، یکی از بزرگ‌ترین معضل‌های فعلی است.
یک مخترع باید بین 25 تا 70 میلیون تومان برای ثبت یک اختراع هزینه کند. اکثر مواقع خود مخترع باید این هزینه‌ها را تقبل کند و متاسفانه پس از ثبت هم سرمایه‌ای باقی نمی‌ماند تا در زمینه تجاری‌سازی هزینه شود. اختراع باید تجاری‌سازی شود و تجاری‌سازی یک محصول هم به برندسازی نیاز دارد که هزینه‌های گزافی دارد.
در حال حاضر بزرگ‌ترین خلاء در زمینه ثبت اختراع و تجاری‌سازی عدم وجود حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذار است.
یکی دیگر از مشکلات در زمینه تجاری‌سازی عدم وجود نهادی برای بررسی طرح‌ها و اختراعات است. امکان دارد یک مخترع تسلط کافی به مسائل مطالعه تجاری را نداشته باشد و نتواند آنها را انجام دهد. همچنین آینده تولیدی و تجاری یک محصول برای یک سرمایه‌گذار بسیار مهم است، بنابراین به یک نهاد برای انجام چنین کارهایی نیاز داریم.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که کم‌تر کسی به آن توجه می‌کند این است که حتما لازم نیست که سرمایه‌گذار پولی را به مخترع بدهد، در واقع سرمایه‌گذار می‌تواند تجهیزاتی را برای یک مخترع فراهم کند تا ایده و طرح به تولید برسد. بنابراین وقتی بحث مالی می‌شوند منظور پول نیست بلکه فراهم کردن تجهیزات برای انجام آزمایش و تولید به‌صرفه محصول است.

بنیاد ملی نخبگان یا صندوق حمایت چه تسهیلاتی را در اختیارتان قرار دادند؟

بنیاد ملی نخبگان در بحث علمی طرح‌های حمایتی خوبی را دارد و در بحث تجاری‌سازی تا یک مرحله‌ای کمک می‌کند. نه سطح فناوری وجود دارد که شامل TRL0 تا TRL9 می‌شود. از TRL0 تا TRL6 بحث‌های نیمه‌تجاری طی می‌شود، مثل نوشتن برنامه کسب‌وکار، که بنیاد ملی نخبگان طرح‌های حمایتی خوبی را در این زمینه دارد.

از TRL6 تا TRL9 بحث‌های تخصصی تجاری‌سازی صورت می‌گیرد که معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری وام‌های خوبی را در اختیار نخبگان قرار داده است اما برای یک مخترع پول مهم نیست بلکه تجهیزات از اهمیت بیشتری برخوردار است.

از طرفی امکان دارد که مخترع نتواند پول را به‌درستی خرج کند و نتواند تجهیزات لازم را تهیه کند. این امر خودش منجر به یک‌ سری مشکلات از جمله بازپرداخت وام می‌شود؛ به نظرم حمایت‌ها باید در راستای خرید تجهیزات و فراهم کردن کارگاه‌های تولیدی باشد. متاسفانه این کارها توسط بنیاد ملی نخبگان و صندوق حمایت انجام نمی‌شود.

از نظر شما فضای آموزشی دانشگاه‌ها از نظر نوآوری یا کمک به بروز ایده‌ها چگونه است؟

دانشگاه یک مکان آموزشی و پژوهشی است که می‌تواند مکان ایده‌آلی برای پرورش مخترعان و ایده‌پردازان باشد. همچنین دانشگاه می‌تواند از طریق طرح‌های پژوهشی و پایان‌نامه به دانشجو کمک کند تا ایده‌های خود را به مرحله محصول برسانند. البته برای انجام این کار نیاز است که دانشگاه‌ها مجهز به آزمایشگاه‌های پیشرفته و کامل باشند. در این بین دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه آزاد وجود دارد که می‌تواند کارگاه‌های پژوهشی و تجهیزات مناسبی را در قالب شهرک‌های فناوری در اختیار دانشجویان و اساتید قرار دهد تا ایده‌های خود را به محصول و محصولات خود را به مرحله تولید انبوه برسانند.
دانشگاه‌های دولتی هم که بودجه انجام چنین کارهایی را ندارند، می‌توانند تا مرحله رشد استعدادها و کمک به کارآفرینی کمک کند.

دوست دارید برای کار یا انجام تحقیقات پژوهشی به خارج از کشور بروید؟

تا به امروز فرصت‌های زیادی برای من فراهم شده است تا در دانشگاه‌های هلند، آمریکا و اروپا مشغول به کار و تحصیل شوم؛ همچنین دانشگاه آلمانی که در حال همکاری با آنها هستم، مصر هستند که به آلمان مهاجرت کنم. اما در حال حاضر حتی با وجود مشکلات بسیار، ترجیح می‌دهم که در کشور خودم کارهای پژوهشی انجام دهم.
با این حال دوست دارم ارتباطم را با دانشگاه‌ها و دانشمندان اقصی‌‌نقاط دنیا حفظ کنم تا به دانشم اضافه شود اما ترجیح می‌دهم که این دانش را در وطن خودم به بهره‌وری برسانم.
توصیه من به دیگر مخترعان و نخبگان هم این است که تا جایی که شرایط اجازه می‌دهد مشکلات را تحمل کنند و در ایران بمانند چرا که دینی را بر گردن این کشور داریم. باید علم و دانشی را که در اینجا کسب کرده‌ایم در راه پیشرفت این خاک و بوم استفاده کنیم.
نمی‌شود با اطمینان گفت که خارج از خاک ایران همه مشکلات حل می‌شود؛ شاید مشکلات کم‌تر شود اما کاملا برطرف نمی‌شوند. در کشورهای دیگر هم مشکلاتی برای مخترعان وجود دارد. مخترعانی را می‌شناسم که به خارج از کشور رفته‌اند اما دوست دارند دوباره به ایران برگردند اما به دلیل تعهداتی که دارند، قادر به انجام این کار نیستند.

حرف آخر؟

به عنوان یک مخترع، دانشجو، استاد، نخبه و یک فرد معمولی انتظار دارم که مسئولان به پیشبرد ایده‌ها و طرح‌های مخترعان کمک کنند. اگر فرصت بیشتری به جوانان و نخبگان داده شود، پتانسیل این را دارند که مشکلات بزرگی را در کشور حل کنند. این جوانان می‌توانند اشتغال‌زایی و کارآفرینی کنند. جوانان می‌‎توانند به مسئولان کمک کنند تا حرف را به عمل تبدیل کنند.

گفت‌وگو از هانا حیدری