محقق ایرانی دانشگاه پرتوریا:
ایران در سرمایه‌گذاری روی انرژی‌های پاک از کشورهای همسایه‌اش هم عقب‌تر است
محمد مقیمی اردکانی، محقق ایرانی است که چند سال پیش با گرفتن بورس تحصیلی از ایران خارج و پس از ادامه تحصیل در مقطع دکتری، استاد دانشگاه پرتوریا در آفریقای جنوبی شد. وی دو سال پیش موفق به دریافت جایزه «گرین تلنت» آلمان شد. او ایران را دوست دارد اما به دلیل اینکه امکانات کافی برای کارهای تحقیقاتی‌اش در ایران وجود ندارد، نمی‌تواند به کشور بازگردد.
به گزارش گروه علم و فناوری آنا، محمد مقیمی اردکانی در سال 2015 به دلیل تحقیقاتش در زمینه بهینه‌سازی توامان کاهش قیمت تمام‌شده نیروگاه خورشیدی و افزایش راندمان نیروگاه خورشیدی موفق به دریافت جایزه طرح برتر «گرین تلنت» شد. موضوع جشنواره گرین تلنت (استعدادهای سبز) پژوهش‌هایی است که در زمینه برنامه‌ریزی شهری، تنوع زیستی، انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت منابع و فناوری‌های جدید بود.
وی متولد 1364 در شیراز است و تا دبیرستان در این شهر درس خواند و در سال 82 لیسانس مهندسی مکانیکش را از دانشگاه خلیج فارس بوشهر گرفت. سال 86 در دانشگاه شهید باهنر کرمان فوق لیسانس را در همین رشته ادامه داد و دو سال بعد به عضویت بنیاد ملی نخبگان درآمد و به واسطه این بنیاد پروژه سربازی‌اش را برای وزارت نفت انجام داد.
به مدت یک سال پروژه‌ای را در بخش انرژی پژوهشگاه صنعت نفت انجام داد و بعد از آن به شیراز رفت و به مدت سه سال در شرکت مهندسی «هدکو» مشغول به طراحی تجهیزات برای پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی شد. در نهایت در سال 2013 به دلیل گرفتن بورس تحصیلی از ایران خارج شد و در همان رشته مکانیک در مقطع دکتری ادامه تحصیل داد.
وی از سال 2017 استاد دانشگاه پرتوریا در آفریقای جنوبی است.
در ادامه مصاحبه ایمیلی ما را با وی می‌خوانید:
تاکنون چه دستاوردهایی در ایران یا خارج از کشور داشته‌اید؟
الان 31 سالم است و تا این سن و سال نزدیک به 40 مقاله ژورنالی ISI و کنفرانس‌های بین‌المللی داشتم و همین اواخر با کمک همکاران قدیمی‌ام کتابی برای مهندسان مکانیکی با عنوان «مبانی مبدل‌های حرارتی انتخاب، طراحی، ساخت و بهره برداری» نوشتم.
در سال 88 به عضویت بنیاد ملی نخبگان درآمدم و عضو باشگاه محققان جوان دانشگاه باهنر کرمان شدم. علاوه بر این، در سال 2004 هم به عضویت مهندسان مکانیک آمریکا درآمدم. در سال 2015 از سوی وزارت علوم و تحقیقات آلمان به عنوان دانشمند جوان در زمینه انرژی‌های نو تحت عنوان «استعداد سبز» یا Green Talent انتخاب شدم.
در سال 2016 مجددا به دعوت دولت آلمان، به آنجا رفتم تا یک پروژه تحقیقاتی در زمینه تحقیقات خورشیدی برای موسسه DLR، که موسسه هوا-فضای آلمان است، انجام دهم. این موسسه چندین موسسه زیرمجموعه دارد که من در موسسه «سولاریس سرچ» مشغول به کار شدم. این دوره تحقیقاتی از سوی وزرات علوم آلمان به من داده شد و در این دوره کاملا من را ساپورت کردند.
حدود دو سال پیش به همراه آقای امیرحسین موسوی از سوی هیات داوری متخصصان آلمان به عنوان دانشمند بین‌المللی انتخاب شدید. چه دستاوردهایی منجر به این موفقیت شد؟
در مقطع دکتری روی پروژه‌ای کار می‌کردم که هدف آن ساخت نیروگاه خورشیدی‌ای بود که بتواند ماکزیمم انرژی خورشیدی و حرارتی را بگیرد و از طرفی، کمترین هزینه ساخت را داشته باشد. در واقع، ما باید کاری می‌کردیم که بهره‌وری این نیروگاه را با کمترین هزینه به حداکثر برسانیم.
این طرح منجر به تولید انرژی خورشیدی خیلی ارزان شد که سازگار با بقیه انرژی‌ها هم بود. این طرح، دولت‌ها و مردم را ترغیب می‌کرد که بیشتر به نیروی خورشیدی روی آورند. دولت آلمان از طرح ما بسیار استقبال کرد و وزرات علوم و تحقیقات آلمان من را به عنوان یکی از دانشمندان جوان نمونه در زمینه انرژی‌های نو معرفی کرد.
آینده کره زمین را از نقطه نظر انرژی و آلودگی زیست محیطی چطور می‌بینید؟ از نظر شما کدام انرژی‌ها می‌توانند جای سوخت‌های فسیلی را بگیرند و در آینده مورد استفاده انسان‌ها قرار گیرند؟
این موضوع خیلی پیچیده است. آلودگی‌های زیست محیطی اجتناب‌ناپذیر هستند و همانطور که همه ما می‌بینیم و می‌دانیم، اتفاقات سالهای اخیر مثل ذوب شدن یخ‌های قطبی، به هم خوردن الگوهای آب و هوا و خشکسالی‌های شدید در برخی از مناطق و بارندگی‌های شدید موسمی در برخی مناطق دیگر، بحث‌های زیست محیطی هستند که بشر با آنها دست و پنجه نرم می‌کند.
از نقطه نظر انرژی، سوخت‌های فسیلی، سوخت‌های قابل اتکایی در دراز مدت نیستند که بخواهیم آینده بشر را بر مبنای آن بگذاریم. پس خواه ناخواه باید به سمت انرژی‌های نو برویم. این یک بحث بلاشک است. اما اینکه فرآیند گذار از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های نو چقدر طول می‌کشد و آینده آن چگونه است، به سیاست‌های کلان جوامع مختلف و میزان سرمایه‌گذاری آنها روی این انرژی‌ها برمی‌گردد.
در برخی جوامع سیاست‌های کلان بیشتری وجود دارد و در این زمینه خوش‌بین‌تر هستند و در نتیجه سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در این زمینه انجام داده‌اند و به دستاوردهای خوبی هم رسیده‌اند. اما در نهایت من فکر می‌کنم که همه ما خواه ناخواه مجبوریم که به سمت انرژی‌های نو پیش برویم.
از نظر شما، محققان ایرانی تا چه اندازه در زمینه انرژی‌های پاک پیشرفت داشته‌اند و در مقایسه با تحقیقاتی که در کشوری که هم‌اکنون در آن زندگی می‌کنید، انجام می‌شود وضعیت ایران را چگونه می‌بینید؟
محققان ایرانی خیلی خوب در این زمینه کار کرده‌اند و بسیار پرتلاشند و همین الان با اساتید و محققان دانشگاه یاسوج، کرمانشاه، محقق اردبیلی، شریف، شیراز و دانشگاه آزاد واحد مرودشت همکاری می‌کنم و می‌بینم که محققان ایرانی به‌خوبی در این زمینه کار می‌کنند.
البته باید یک اعترافی کنم که کار کردن محققان ایرانی به تنهایی کافی نیست تا بگوئیم که وضعیت ایران خوب است. شاید تعداد و مقالات خوبی داشته باشند، اما محققان ایرانی نیاز به حمایت و پروژه‌های تحقیقاتی کلان و بودجه‌بندی‌های خاص دارند تا بتوانند ایده‌هایشان را در زمینه انرژی‌های نو محقق کنند. در کل می‌توانم بگویم که ایران پتانسیل انسانی خوبی دارد ولی برای شکوفا شدن این پتانسیل انسانی و بالفعل کردن آن نیاز به حمایت دولت و موسسات مختلف در کشور داریم.
باید این قضیه را کاملا جدی بگیریم زیرا بسیاری از کشورها به‌شدت در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنند و ایران در این زمینه خیلی عقب است. همین الان کشورهای همسایه‌مان مثل امارات و عربستان روی پروژه‌های کلان انرژی کار می‌کنند و نیروگاه‌های چند صد مگاواتی و حتی چند گیگاواتی را برای ساخت بودجه‌بندی می‌کنند و بعضی از آنها قصد دارند که تا سال 2030 بیش از 50 درصد انرژی‌شان را از انرژی پاک تامین کنند و کلا خودشان را از سوخت‌های فسیلی مجزا کنند.
به نظر شما جوانان مستعد ایرانی چطور می‌توانند در زمینه تولید انرژی‌های پاک تلاش کنند؟
معتقدم که محققان ایران توانایی و استعداد را دارند ولی نیاز به حمایت دارند. من به همکاری و کمک به دوستان ایرانی علاقه دارم و هر کسی که از ایران با من تماس می‌گیرد و می‌خواهد در مورد انرژی‌های پاک به خصوص انرژی خورشیدی کار تحقیقاتی کند، در این زمینه کمک می‌کنم چون معتقدم که به واسطه این کمک، دینی را به کشورم و هم‌وطنانم ادا می‌کنم.
پروژه بعدی که دنبال خواهید کرد چه خواهد بود؟
چند وقتی است ایده جدیدی دارم و روی آن کار می‌کنم که موید و نویدبخش نسل نویی از انرژی‌های خورشیدی باشد که می‌تواند به‌شدت هزینه تولید انرژی از انرژی خورشیدی را کاهش و بازدهی را بالا ببرد. در حال حاضر روی این پروژه کار می‌کنم و امیدوارم با کمک همکارانم بتوانیم ظرف یکی دو سال آینده آن را به ثبت جهانی خواهیم رساند.
محبوب‌ترین ابزاری که از آن استفاده می‌کنید چیست و برای چه کاری؟
اگر منظورتان سخت‌افزار است، بیشترین وقتم را با لپ‌تاپم می‌گذرانم.
اگر منظورتان نرم‌افزار است، با نرم‌افزارهای ANSYS Fluent برای تحلیل حرارتی در پنل‌های خورشیدی و SolTrace ردیابی نور انرژی خورشیدی و یک سری نرم‌افزارهای مهندسی مثل SolidWorks استفاده می‌کنم که برای طراحی و شماتیک کار به کار می‌آیند.
زمان‌هایی که اوقات فراغت دارید، آیا با گوشی خود بازی می‌کنید؟ چه بازی موبایلی یا کامپیوتری دوست دارید؟
گاهی اوقات بازی می‌کنم. رو موبایلم فقط یک بازی تست هوش دارم. اما بیشتر دوست دارم اوقات فراغتم را در کنار همسرم به پیاده‌روی در طبیعت بگذرانیم.
کلا از چه نرم‌افزارهایی در گوشی‌تان بیشتر از همه استفاده می‌کنید؟
در کل زیاد از گوشی‌ام استفاده نمی‌کنم. مگر اینکه زنگ بخورد و کسی با من کار داشته باشد ولی در کل از نرم‌افزارهای پیام‌رسان تلگرام، واتس‌اپ و Google Duo هفته‌ای یک یا دو بار استفاده می‌کنم تا با خانواده و دوستانی که راه دور هستند یا همکاران در کارهای تحقیقاتی ارتباط برقرار کنم تا ایده‌هایمان را با هم به اشتراک بگذاریم.
اگر بحث کاری را کنار بگذاریم، حداکثر هفته‌ای 20 دقیقه از اپ‌های پیام‌رسان برای ارتباط با خانواده استفاده می‌کنم.
میزان سواد و علمی جوانان ایرانی را در چه سطح می‌بینید؟ چه توصیه‌ای به جوانان ایرانی دارید؟
از نظر سواد علمی، دانشجویان ایرانی سواد خوبی دارند اما فقط در زمینه تئوری! از لحاظ تئوری به دلیل فضای آموزشی در دوران راهنمایی و دبیرستان و دانشگاه بسیار بالا هستند ولی از نظر سواد عملی خیلی پایین هستند. حداقل در رشته مهندسی دانشجویان سایر کشورها، به خاطر امکانات، آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های قوی‌ای که دوران دبیرستان و دانشگاه داشته‌اند، می‌توانند پروژه‌هایی را بردارند که به راحتی از پس آنها برمی‌آیند و همین امر به آنها اعتماد به نفس کافی برای ورود به بازار یا جامعه مهندسی را می‌دهد. اما دانشجویان ایرانی در این زمینه عقب هستند.
توصیه‌ای که به جوانان می‌کنم این است که هیچ وقت ناامید نشوند و بدانند که با پشتکار و تلاش به هر جایی که بخواهند می‌رسند. از نظر من تلاش و پشتکار مهم‌ترین خصیصه‌ای است که ما انسان‌ها می‌توانیم با کمک آن تمام نواقص‌مان را بپوشانیم و به هر جا که می‌خواهیم برسیم.
تفاوت میان فضای آموزشی و تحقیقاتی در ایران و آمریکا چیست؟
اگر بخواهم صادقانه جواب بدهم، تفاوت از زمین تا آسمان است. دیدگاه مسئولان در سیستم پژوهشی ایران خیلی متفاوت است و خیلی از کسانی را که من در دانشگاه دیده‌ام، به صرف علاقه به کارهای پژوهشی و تحقیقاتی آنجا نیستند؛ آنجا هستند چون جای دیگری نبوده که باشند! به عبارت دیگر اگر کار دیگری پیدا می‌کرد، نمی‌آمد درس بخواند، دکتری بگیرد یا استاد دانشگاه بشود.
در ایران افراد زیادی را دیده‌ام که علاقه‌شان چیز دیگری است اما چون فضای کافی برای آنها مهیا نبوده به سیستم‌های پژوهشی رو آورده‌اند و باید قبول کنیم که علاقه مهم‌ترین محرک انسان‌ها برای پیشرفت است. مثلا من در اینجا برخی افراد را می‌بینم که به صرف علاقه‌اش، چندین و چند سال درسش را ادامه می‌دهد یا فردی را دیده‌ام که دوره فوق‌لیسانسش را پنج سال طول داده است و از بس که علاقه‌مند است، طرحش را در حد دکتری انجام داده است و هر روز کارهایش را تعمیم می‌دهد و باز هم راضی نیست.
برخلاف این، در ایران افراد به صرف اینکه مدرک بگیرند، وارد دانشگاه می‌شوند و روزها را می‌شمارند تا زودتر درس‌شان را تمام کنند و مدرکشان را بگیرند. همین امر تفاوت زیادی میان فضای دانشگاهی ایران و کشورهای پیشرفته ایجاد کرده است. در کل نحوه پرداختن به علاقه در ایران و اینجا خیلی با هم فرق می‌کنم. به چشم دیده‌ام که فردی بیش از 70 سال دارد و با شور و اشتیاق به دانشگاه می‌آید تا چیزهای جدید یاد بگیرد و یک کار علمی انجام دهد و این موضوع خیلی متفاوت است با جوان 20 سالهای که بدون هدف وارد دانشگاه و همانطور هم فارغ‌التحصیل می‌شود.
آیا دوست دارید برای زندگی به ایران برگردید؟ فکر می‌کنید چه امکاناتی باید در ایران وجود داشته باشد تا دوست داشته باشید در ایران زندگی کنید؟
من ایران و مردم ایران را دوست دارم اما متاسفانه بزرگ‌ترین مشکلی که وجود دارد این است که امکانات کافی برای کار تحقیقاتی در ایران وجود ندارد. خیلی ساده بگویم، مدتی که در ایران بودم، چندین طرح‌های پژوهشی خوبی را با وزارتخانه‌های مختلف مطرح کردم.
بعد از سال 2015 که جایزه را بردم، یک سفر به ایران آمدم. در همان سال دو تا از شرکت‌های بزرگ آلمانی مثل فرانهوفر یک پیشنهاد همکاری خیلی خوب برای وزارت نفت ایران داشت و من از طرف آنها مامور شدم که این پیشنهاد را به وزارت نفت بدهم. طرح پژوهشی را با دوستانی در پژوهشگاه صنعت نفت مطرح کردیم اما در پیچ و خم اداری در نطفه خفه شد. منظورم از پیچ و خم‌های اداری پاس دادن‌های من از یک فرد به فرد دیگر و اینکه الان به ارگان ما مربوط نیست به ارگان دیگری مربوط است، است و نهایتا عطایش را به لقایش را بخشیدم.
در نهایت باید بگویم که ایران را برای زندگی خیلی دوست دارم به شرط اینکه امکانات و شرایط تحقیقاتی در آن فراهم باشد.
در پایان می‌خواهم از خانواده عزیزم و همسرمهربانم که در همه ایام زندگی و شرایط من را حمایت کردند، تشکر کنم و در پایان برای همه خوانندگان آرزو می‌کنم که به تمامی آرزوهایشان برسند.
گفت‌وگو از نسترن صائبی
انتهای پیام/
